بخشی از مقاله
مقدمه
آموزش و پرورش كليد فتح آينده است و تنها مركبي است كه در هيات آينده اي روشن وپر اميد است . هر گاه مي خواهيد فرداها را ببينيد كافي است به طور عميق به مدرسه بنگريد . مردان و زنان فردا آنجا هستند و آنهايند كه كليد فتح آينده رادر دست دارند .( صداقت ، 1374 ،ص 496)
در اين ميان مدرسه بيشترين سهم را بر عهده دارد و سرانجام اين مسئوليت خطير به عهده مسلمين واگذار مي شود وآنها هستند كه بايد بتوانند دانش آموزان را به درتي تربيت و آنان را انسانهاي سالم ، خلاق متعال ورشد يافته بار آورند . از مسائل مهمي كه همواره همراه آموزش و پرورش بوده است تكليف شب است .
تكليف شب از جمله مسائل مهم در امور آموزش و فرآيند تعليم و تربيت است ، با توجه به اين ضرورت و حساسيتي كه اين موضوع در امر يادگيري و آموزش دارد ،متاسفانه در كتب درسي مراكز تربيت معلم و دانشكده ها ي علوم تربيتي كمتر به آن توجه شده است . در اين زمينه تعداد مقالات و تحقيقات كمتر است . هريس كوير تكليف شب را چنين تعريف مي كند : وظيفه اي كه توسط
معلمان براي دانش آموزان معين مي شود تا در ساعاتي خارج از مدرسه توسط دانش آموز انجام گيرد . در مورد تكليف شب نظرات متعدد ومتفاوت است . عده اي آن را عامل فعاليت – تمرين و تثبيت خلاقيت آموزشي تلقي كرده و بعضي آن را مصيبت تربيتي وگروهي عامل تضاد والدين و تزلزل خانواده و دسته اي راه افراط پي گرفتند و آن را در عصر كامپيوتر به شكل يك هيولاي تربيتي مي بينند كه ضايع كننده تمايلات ، رغبتها و استعدادهاست .(http:///www.roshdmag.org )
تنبلي در نوشتن تكليف موضوعي است كه در بين اكثر دانش آموزان وجود دارد . اين يك واقعيت است كه هيچ كس حتي شما هم نمي توانيد به همه كارهايي كه بايد انجام دهيد برسيد و آن را تمام كنيد . براي همين ضروري است كه هنگامي كه در انجام برخي از كارها تنبلي كنيد . يكي از دلايل تنبلي در انجام كارهاي بزرگ و مهم آن است كه هنگامي كه براي اولين بار با آنها مواجه مي شويم بسيار بزرگ و سخت به نظر مي رسند ( طارمي ، كوروش ، 1342 ، پاييز 82 ،ص 162 )
از ديگر عواملي كه نقش بسيار مهمي در ايجاد تنبلي دانش آموز دارد ، خانواده و كيفيت مناسبات اين واحد كوچك اجتماعي است . وحدت موجود در ارتباط اولياء يا برعكس ، ناسازگاري پدر و مادر و همچنين ناهماهنگي بين سليقه و رفتارهاي تربيتي پدر و مادر و احساس ايمني كودك تاثير مي
گذارد . همچنين سلامت حواس كود ك عامل مهمي در سازش يا ناسازگاري محيط محسوب مي شود . عامل ديگر ضعف و ناتواني دانش آموز است . كودك ضعيف و ناتوان كم حوصله است و تنبلي مي كند . از ديگر مواردي كه بايد در اين زمينه مورد توجه قرار گيرد نيازهاي بدني شامل آب ، غذا و استراحت و .... است . از دانش آموزاني كه شبها استراحت كافي ندارند و يا روزانه غذاي كافي و مناسبي دريافت نمي دارند نبايد انتظار
داشت كه منظم و سر وقت تكاليف درسي خود را تمام و كمال در اختيار معلم قرار دهند.
بيان مسئله
در بيان مسئله بايد توجه داشت كه چه عامل يا عواملي باعث تنبلي دانش آموزان در نوشتن تكليف مي شود و چه انگيزه هايي در اين امر دخيل است ؟ آيا بوجود آمدن چنين طرز تفكري از عوامل درون دانش آموز ايجاد مي شود يا عوامل بيروني مانند : سطح توقعات معلم و خانواده از دانش آموز و يا عدم تناسب تكاليف با شرايط دانش آموز ؟
از آنجايي كه مشق شب يا تكليف و تنبلي در انجام دادن آنها از مسائل خاص كودكان دبستاني است . ذهن محققان را به خود مشغول كرده و موجب شده است كه نظرات گوناگون و متفاوتي ارائه دهند . در اينجا لازم است چند تعريف را ارئه دهيم :
تكليف شب : در لغت عبارت است از چيزي از كسي خواستن بطوريكه او را از آن رنج رسد ،زياده از اندازه طاغت كار فرمودن به كسي ، فرمان كار دادن و حكم به اجراي امري كردن و زحمت دادن . منظور از تكليف موظف ساختن دانش آموزان به انجام دادن فعاليتهايي است كه از طرف معلم تعيين مي شود . ( دهخدا ، علي اكبر ، لغت نامه دهخدا ، حروف الفبا ( ت) صفحه 879 )
تنبلي : پشت گوش انداختن انجام كارهايي كه گاهي ضروري هستند به دليل خستگي ، بي حوصلگي و عادت و ...
اهميت و ضرورت موضوع پژوهش
هر كسي اسم دانش آموز را مي شنود و يا دانش آموزي را مي بيند بي درنگ به ياد مشق و تكليف شب مي افتد گويي كه اسم دانش آموز با اين عبارت عجين شده و از او جداشدني نيست .
هنگامي كه دانش آ«وزي ساعت آخر به دنبال معلم خود مي گردد تا ببيند از كجا مشق بنويسد و يا التماس مي كند كه زياد است اين سوال پيش مي آيد كه به راستي چرا مشق شب نتوانسته جايي را در دل دانش آموزان براي خود باز كند تا آنها بتوانند تكاليفشان را با علاقه انجام دهند . با توجه به ا ينكه اهميت و ضرورت نوشتن تكليف بر كسي پوشيده نيست و با اين توضيح كه در
مدارس ما ديدگاه روشني نسبت به لزوم يا عدم لزوم تكيف شب ، ميزان حجم ،نوع ، تناسب بادرس ، زمان لازم ، تصحيح و ارزشيابي و ساير مسائل مربوط به آن وجود ندارد . ( مصطفي عسگريان ، سازمان و مديريت آموزش و پرورش ، انتشارات امير كبير ، 1366 ،ص 75 )
آيا واقعا لزومي با نوشتن تكليف در منزل هست ؟ اگر لازم نيست و فايده اي ندارد چرا بچه ها را ملزم به نوشتن و انجام آن مي كنند وباعث بي حوصلگي و تنبلي آنها نسبت به درس و مدرسه مي شوند . به نظر شما چه كساني باعث شده اند مشق شب كه مي تواند به صورت شيرين و مفيد باشد به صورت هيولا درآيد و دانش آموزان و بعضي از خانواده ها را در رنج و عذاب نگه دارد
. ( دكتر مصطفي نهضت ، بررسي مسائل مربوط به تكاليف درسي خارج از مدرسه دانش آموز ،1365 ، ص 63 )
بسياري از صاحب نظران ، معلمين ووالدين دانش آموزان درباره اين موضوع به اظهار نظر پرداختند و براي اصلاح و حل اين مشكل چاره جويي نمايند . دكتر سيف استاد دانشگاه علامه طباطبايي درباره حجم تكاليف اينگونه اظهار نظر مي نمايد ، حجم تكاليف بايد در درجه معقول و متناسب با تواناييهاي دانش آموزان باشد . در سالهاي اوول مدرسه بايد حتي المقدور تكاليف را محدود كرد و در شرايطي كه امكانات اجازه مي دهد ، بچه ها بيشتر تكاليفشان را در مدرسه و تحت نظر معلم انجام دهند .با بالا رفتن سطح تحصيلات بتدريج نياز به كار خارج از كلاس ( تحقيق و كارهاي ابتكاري ) بيشتر مي شود تا جايي كه در مقطع دانشگاهي بخش عمده‌ي فعاليتهاي مربوط به يادگيري به عهده‌ي دانشجو است نه معلم .
برخي از معلمان چنين مي پندارند كه هرچه بر حجم تكاليف داده شده به دانش آموز بيفزايد ، موجبات يادگيري بهتر را براي او فراهم نموده اند اما آنان بايد بدانند تكاليف كوتاهي كه با درايت تعيين مي شوند همان تاثير و كارايي را در يادگيري دارند كه تكاليف مفصل دارند . ( http:// www.roshdmag.org )
حجم معين تكليف مي تواند باعث بوجود آمدن نظم و ترتيب و كاهش تنبلي گردد . چنانچه روزانه و يا در روزهاي خاصي از هفته براي او حجم معيني تكليف مشخص شود ، دانش آموز نيز هر روز مدت معيني و زمان خاصي را براي انجام تكاليفش در نظر مي گيرد .
انجام تكاليف به عنوان يكي از مراحل يادگيري بايد در شرايط خاصي صورت گيرد تا اهداف مورد انتظار تامين گردند . يكي از اين شرايط ، زمان انجام تكاليف است . مشاهده مي شود كه برخي از دانش آموزان اندكي پ از مراجعت از مدرسه علي رغم خستگي به انجام تكاليفشان مشغول مي شوند تا اضطراب ناشي از فشاري را كه در اين زمينه احساس مي كنند كاهش دهند . اما گروه قابل
توجهي از دانش آموزان نيز تكاليفشان را پس از چند ساعت فعاليتهاي جسمي ، تماشاي تلويزيون و امثالهم انجام مي دهند و يا به دليل خستگي و بي حوصلگي اصلا انجام نمي دهند . اغلب معلمن با مشكلات ناشي از بي علاقگي و تنبلي و انگيزه نداشتن به نوشتن تكاليف مواجه هستند . مسلما هر معلمي در جست و جوي راه حلي براي برطرف كردن اين مشكل است .
براي اينكه انگيزه در دانش آموزان ايجاد شود و براي برطرف كردن بي علاقگي آنها ، بايد علتها و موجبات تنبلي را در آن ها جت و جو كرد . ( رشد معلم ، سال بيست و دوم ، آذر 1382 ، ص 62 )
ولي انسان موجود پيچيده اي است و اين كار ، كاري بس دشوار است . با وجود اين ، آشنا شدن معلم با نيازهاي انسان ه طور كلي و آشنايي او با نيازهاي گروه هاي مختلف سني به خصو ص ، به او كمك مي كند در طراحي آموزشي خود و انتظاراتي كه از دانش آموزان دارد ، نكاتي را در نظر بگيرد و از اين راه بتواند در ايجاد انگيزه در آن ها موثر واقع شود .( رشد معلم ، سال بيست و دوم ،آذر1382 ،ص 62 )
براي مواجهه با اين مشكل مي توانيد :
دانش آموز را از اهميت تاليف درسي آگاه كنيد و در برنامه روزانه او اين مهم را به عنوان مهمترين اولويت قرار دهيد . شرايط را براي دانش آموز مهيا كنيد . نقش خود را در مقام يك كمك كننده و نه يك شخص فعال و انجام دهنده تكاليف تشخيص دهيد . گاهي اوقات ممكن است براي جستجوي راههايي جهت موفقيت فرزندانمان زحمت زيادي متحمل شويم و به او كمك اضافي برسانيم . اما بايد مطمئن بشويم كه خود او كارش را انجام مي دهد . كمك پيش از حد به كودك باعث مي شود كه او با خيال آسوده تكاليف خود را به بزرگترش واگذار كند.كه اين تنبلي را در كودك تشديد ميكند . تاكيد كنيد كه انجام دادن تاليف ، وظيفه اوست و نه شما . در برابر اين وسوسه كه در كنار او بنشينيد و تكاليف را با هم انجام دهيد ، مقاومت كنيد و فقط زماني كه واقعا نياز داشت ،ياري اش دهيد . به سعي و تلاش كودك خود اهميت دهيد و فقط نتيجه نهايي را در نظر نگيريد .
كودكان بايد اهميت سخت كوشي را يادبگيرند . انجام دادن تكاليف اين فرصت را براي شما فراهم مي آورد كه پشتكار او را براي انجام دادن كارهايش تقويت كنيد . برنامه اي با موفقت يكديگر تنظيم كنيد و ساعات انجام دادن تكاليف را در آن مشخص سازيد و حتما به آن عمل كنيد . تكاليف را به قسمتهاي كوچك تقسيم كنيد . قسمت بندي تكاليف به ابعاد كوچك معمولا براي كودكاني كه در پي گيري كارها كم حوصله اند يا براي توجه به مطالب تمركز كمي دارند يا باري انجام دادن درست كارها زيادي نگران اد ، موثر است . بهتر است به كودكان ياد دهيم كه قسمتي اكار را در زمان
معين انجام دهد ودر پايان هر قسمت ، استراحت كوتاهي بكنند . اگر حجم قسمتها بيشتر شود در اعتماد به نفس كودك موثر است و كودك كمتر خسته مي شود .( http://www.Farzand.com )
هدف كلي
هدف كلي در اين پژوهش بررسي علل و عوامل موثر بر تنبلي دانش آموزان در انجام دادن تكاليفي است كه براي وي معين شده است و نيز ارائه پيشنهاداتي به مسئولان در رابطه با نحوه‌ي ارائه و تقاضاي تكليف شب از دانش آموزان .
اهداف جزئي
1- بررسي تاثيرات عوامل فردي برروي تنبلي دانش آموزان در نوشتن تكليف .
2- بررسي تاثيرات عوامل آموزشي بر روي تنبلي دانش آموزان در نوشتن تكليف .
3- بررسي تاثيرات عوامل مربوط به معلم برروي تنبلي دانش آموزان د رنوشتن تكليف .
فرضيه
بين ميزان خستگي ( متغير مستقل ) و تنبلي دانش آموزان ( متغير وابسته ) درنوشتن تكليف رابطه وجود دارد .
خستگي از تكليف اكراه در تكليف
بين ميزان اكراه دانش آموز ان از تكليف وتنبلي (متغير وابسته) آنها در نوشتن تكليف رابطه وجود دارد.
بين حجم زياد تكاليف (متغير مستقل) وتنبلي دانش آموزان (متغير وابسته ) در نوشتن تكليف رابطه وجود دارد .
بين مشكل بودن (متغير مستقل )تكاليف وتنبلي داتش آموزان (متغير وابسته ) درنوشتن تكليف رابطه وجود دارد.
حجم زياد تكاليف مشكل بودن تكليف
بين ميزان تنبيد (متغير مستقل ) از طرف معلم و تنبلي دانش آموزان (متغير وابسته ) در نوشتن تكاليف رابطه وجود دارد .
بين ميزان بي اعتنايي(متغير مستقل) در كلاس از طرف معلم وتنبلي دانش آموزان (متغير وابسته) در نوشتن رابطه وجود دارد.
تنبيه بي اعتنايي
تعريف نظري :
تنبلي: كاهلي وتن پروري – سستي كردن.
بي اعتنايي : اعتنا نكردن بقصد تحقير به كسي.
خستگي : جراحت – ريش.
تكليف : تكليف در لغت عبارتست از چيزي ازكسي خواستن بطوريكه اورا ازآن رنج رسد زياده از اندازه ي طاعت كار فرمودن به كسي فرمان كار دادن وحكم به اجراي امري كردن وزحمت دادن.
