بخشی از مقاله
چکیده
یکی از عناصر اساسی توسعه پایدار کشاورزی و روستایی مهار مشکلات مربوط به بخش تولیدات گیاهی و حفظ نباتات میباشد. در این میان کلینیکهای گیاهپزشکی میتوانند نقش بسیار مهمی در حل این مشکلات ایفا نمایند. اما موفقیت کلینیکهای گیاه پزشکی تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله عوامل اقتصادی میباشد. لذا پژوهش حاضر با هدف تحلیل نقش اقتصادی و سطح موفقیت کلینیکهای گیاهپزشکی در دستابی به مدیریت پایدار فعالیت های کشاورزی مورد مطالعه قرار گرفته است.
جامعه آماری کشاورزان جنوب استان تهران - N=13222 - میباشد. حجم نمونه با استفاده از جدول بارتلت و همکاران 191 - 2001 - نفر انتخاب گردید. ابزار جمعآوری اطلاعات پرسشنامه است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از نرمافزار SPSS20 صورت گرفت. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد 50/3 درصد از پاسخگویان سطح موفقیت کلینیکها در مدیریت پایدار فعالیتهای کشاورزی را در حد متوسط و تنها 13/1درصد از پاسخگویان در سطح بالا ارزیابی کردند.
نتایج حاصل از سطحبندی نقش اقتصادی نیز نشان داد که 69/6 درصد از پاسخگویان نقش اقتصادی کلینیکها را در سطح متوسط و 12/6 درصد نیز در سطح بالا ارزیابی نمودند. همچنین نتایج حاصل از همبستگی ضریب پیرسون نشان داد که همبستگی بالایی - r = 0/712 - میان ارزیابی نقش اقتصادی کلینیکهای گیاهپزشکی با نگرش نسبت به سطح موفقیت کلینیکها در دستابی به مدیریت پایدار فعالیتهای کشاورزی وجود دارد.
مقدمه
به دنبال خصوصی سازی ترویج کشاورزی، بسیاری از کشورهای در حال توسعه بودجه کافی برای تأمین منابع مالی خدمات ترویج عمومی را نداشتند
همچنین دسترسی به نهادهها و وسایل مورد نیاز بخش کشاورزی، مشوقهای تولیدی، بازار جهت فروش محصولات کشاورزی، آموزش و ترویج کشاورزی از اساس بنیادی توسعه بخش کشاورزی میباشد. لذا باید به منظور ساماندهی خدمات کشاورزی در اختیار کشاورزان قرار میگرفت، همچنین باید تشکلهای غیردولتی نیز ایجاد میشدند تا تمام بهرهبرداران و اقشار کشاورزی با مراجعه به این نهادها، تسهیلات، امکانات و خدمات موردنیاز خود را با هزینههای معقول و منصفانه دریافت کنند
از سوی دیگر نیز توجه به بحث پایداری طی دو دهه اخیر سبب این شده است که نگرانیهای مربوط به نابودی منابع محیطی، دغدغههای مربوط به کیفیت مواد غذایی از سوی مصرفکنندگان و روند نزولی کیفیت زندگی روستاییان
پس از توسعه انقلاب سبز در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله کشور ما برای دستیابی به عملکرد بالا در خصوص محصولات کشاورزی و همچنین برای جبران کمبود منابع از انواع مختلفی از مواد شیمیایی به صورت افراطی و بیش از نیاز استفاده میشود. در نتیجه موجب افزایش هزینههای تولید و تخریب منابع آبی و خاکی و زیستی میگردد. اهمیت محیط زیست و تلاش برای جلوگیری از تخریب آن موجب توجه بیشتر متخصصین به نظامهای زراعی سالم و بادوام از اکولوژیکی شده است. به نحوی که امروزه در بسیاری از نشستهای علمی توجه به توسعه سیستمهای پایدار کشاورزی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است
در این میان تشکلهای مختلف دولتی و خصوصی تشکیل شدهاند تا علاوه بر اجرای اهداف توسعه پایدار به ویژه در بخش کشاورزی و روستایی ایفای نقش کنند. در صورتی که یکی از اهداف بسیار مهم این تشکلها بهبود وضعیت اقتصادی بهرهبرداران و جامعه هدف میباشد. در این میان وجود ساختارهای نهادی متنوع در بخش کشاورزی از ابعاد گوناگونی قابل توجه است. از جمله نقشهای مهم تشکلهای بخش خصوصی میتوان به کاهش در تصدیگری دولت، بالا بردن توانمندی اقتصادی، توسعه خلاقیت و نوآوری جامعه اشاره کرد . نتیجه آن نیز میتواند افزایش ظرفیتهای اقتصادهای ملی را به دنبال داشته باشد
در این راستا میتوان به تصویب قوانینی مختلف مانند اصل 44 قانون اساسی و قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی مصوب سال 1389 اشاره کرد. در این میان توان مالی و وضعیت اقتصادی کشاورزان، سطح زیر کشت، نوع کشت محصول، میزان درآمد، هزینههای ارائهی خدمات - - Culp, 2004 و همچنین توان مالی کلینیکهای گیاهپزشکی - مهری و همکاران، - 1393، ارائه خدمات مشاورهای کلینیکها و هزینههای تولید و کنترل مزارع از عوامل مهمی است که در دریافت خدمات، و درنتیجه تغییر در سطح درآمد بهرهبرداران و توسعه آگاهی آنان میشود
کلینیک های گیاه پزشکی
کلینیک های گیاه پزشکی به عنوان یکی از تشکلهای خصوصی و مهم در بخش کشاورزی با ارائه خدمات در زمینه توسعه بخش کشاورزی به صورت عمومی و با تشخیص، کنترل، مبارزه و مهار اصولی آفات و بیماریهای گیاهی به صورت غیر شیمایی و شیمیایی به طور اختصاصی میتواند در رسیدن به اهداف کشاورزی پایدار و بهبود معیشت خانوارهای روستایی از طریق جلوگیری از خسارت به محصولات کشاورزی و افزایش کیفیت محصول موجب سلامت جامعه و افزایش درآمد کشاورزان شود. مطالعات نشان میدهد ایجاد کلینیکهای گیاهپزشکی در کشور ما نیز از سال 1386 با بهره مندی از تجارب کشورهای دیگر مانند بولیوی ایجاد شده است
شکلگیری و گستردگی کلینیک های گیاه پزشکی در جهان
در حال حاضر در دنیا تشکلهای مختلفی در زمینهی مدیریت آفات و بیماریهای گیاهی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتنداز:
1. شبکه جهانی کلینیکهای بهداشت گیاهی
2. شبکه بین المللی تشخیص مسائل مربوط به گیاهپزشکی
3. نظامهای منطقهای بهداشت گیاهی در دنیا
بنیانگذار شبکههای تشخیص آفات و بیماریهای گیاهی در اروپا ون هالترون است. وی در سال 1995 باعث ارائه خدمات در زمینه حفاظت از گیاهان شد. این شبکه از گروههای کاری بین رشتهای تشکیل شده بود. و روشهای تشخیصی استانداردی را توسعه میدادند. به مرور زمان تقاضاهای متعددی برای رسمی شدن این چنین شبکههایی به ویژه در کشورهای در حال توسعه جهت پاسخ به نگرانیهای پیش روی امنیت زیستی و پایداری کشاورزی به وجود آمد
شبکه جهانی کلینیکهای گیاهپزشکی، مجموعهای از سازمانهای به هم پیوسته هستند که به کشاورزان کمک میکنند تا مشکلات بهداشت گیاهی خود را در مناطق آمریکای لاتین، افریقا و آسیا مدیریت نمایند.
تا جولای سال 2009 کلینیک جهانی بهداشت گیاهی بیش از 80 کلینیک را در ده کشور مختلف از جمله نیکاراگوئه، اوگاندا، نپال، رواندا، ویتنام، سیری آلتون، کنگو، بولیوی، هندوستان و بنگلادش مورد حمایت قرار داد. همچنین این موسسه کلینیک های پایلوت را در کشورهای کوبا، اندونوزی، پرو، پاکستان، کامرون، بنین، سری لانکا، و کنیا اجرا کردند. این تعداد تا سال 2012 به تعداد 15 کشور رسید. آمارهای دریافتی از سوی کلینیکها متغیر است. اما تخمین زده میشود که کلینیکهای جهانی بهداشت گیاهی در حدود 50 هزار کاربر منحصر دارد. که بیشتر آنهاقبلاً به منابع حمایتی و تشکلهای فنی غیر قابل قبولی دسترسی داشتهاند. مخاطبان بالقوه این کلینیکها که عمدتاً در مکانهای عمومی و بازارهای محلی تشکیل میشود. حدود 100 هزار نفری از مردمی را تشکیل میدهد که در جامعه فقیر روستایی زندگی میکنند
شبکه بینالمللی تشخیص مسائل مربوط به گیاهپزشکی در سال 2005 با هدف ترغیب توسعه ظرفیتهای محلی تشخیصی از طریق ایجاد ارتباطات و شبکههای تسهیم دادهها و آموزشهای کلاسیک و مدرن تشخیص و تحقیق در مورد روشهای تشخیصی جدید، شروع به کارکرد. این برنامه توسط آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده - USAID - و تحت برنامه تحقیق و توسعه هم کارانه مدیریت تلفیقی آفات - IPM CRSP - مورد حمایت مالی قرار گرفت. هر یک از آزمایشگاههای قطب و پیرامونی در این شبکه توسط آژانس بینالمللی، به آزمایشگاهها و نهادهای ملی متعددی پیوند داده شده است و یک شبکه منطقهای با یک ظرفیت فزاینده ایجاد کردهاند. همچنین تمامی این آزمایشگاهها به نظامهای مدیریت اطلاعات کلینیکها و نظامهای دیجیتالی شناسایی از راه دور و پرتابلهای اینترنت پیشرفته توسط دانشگاه فلوریدا دسترسی دارند
تعداد نه سازمان منطقهای حفاظت و گیاهپزشکی کل جهان را تحت پوشش قرار دادهاند. سازمان منطقهای حفاظت از گیاهان یک هماهنگی بینالمللی بین فعالیتها و اهداف انجمن بینالمللی گیاهپزشکی در سطح منطقه به وجود میآورد. فعالیتهای محلی، مراقبت و حفاظت از گیاهان آنها را هماهنگ میکند. از سال 2002 به بعد این سازمانها به هم پیوستند، تا فعالیت هماهنگتری را در سطح دنیا داشته باشند
کلینیکهای گیاهپزشکی در ایران
با توجه به سیر تکاملی تشکلهای حمایتی درگذر زمان و باوجود ظرفیتهای قانونی نظیر سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران، قانون برنامه توسعه، سیاستهای کلی اصل44 ، قانون مدیریت خدمات کشوری ، قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی و سایر قوانین که با اهداف واگذاری وظایف تصدیگری مراکز جهاد کشاورزی به بخش غیردولتی و بهرهگیری بیشتر از ظرفیتها و توانمندیهای بخش غیردولتی ایجاد گردیده است.
همچنین انجام اقداماتی مانند فراهم کردن زمینه گسترش تدریجی مبارزه با آفات و بیماریهای گیاهی، مصرف بهینه سموم، کود شیمیایی، مواد بیولوژیک و همچنین مبارزه بیولوژیکی و توسعه کشت ارگانیک، مدیریت تلفیقی تولید و با تأکید بر به کارگیری کارشناسان تعیین صلاحیت شده عضو سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی به عنوان ناظر و مشاور فنی مزارع کشاورزی و تشکلهای بخش کشاورزی به منظور نیل به خودکفایی در تولید محصولات اساسی کشاورزی، اصلاح الگوی مصرف گسترش کشاورزی صنعتی و دانشبنیان، ارتقای ارزش افزوده بخش کشاورزی و توسعه روستایی برمبنای ملاحظات توسعه پایدار در طول سالهای برنامه تأکید شده است
