بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تحلیل نقش فرهنگ مدرسه در تربیت اخلاقی کودکان دوره دبستانی است. نوع پژوهش کاربردی و روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بود که با مطالعه منابع کتابخانه ای و روی ادبیات نظری و پژوهشی به بررسی نقش فرهنگ مدرسه در تربیت اخلاقی کودکان دوره دبستانی پرداخته است. عوامل متعددی در تربیت اخلاقی کودکان دبستانی موثر هستند از جمله: خانه و خانواده، وراثت، دوستان و رفقا، نظام اجتماعی، مدرسه و غیره. مدرسه به عنوان خانه دوم کودک نقش مهمی را در این امر ایفاء می کند.
مدرسه شامل ساختار و نظام، محیط و فضای مدرسه، اعضای مدرسه - معلم، مربی، مدیر، کارکنان و دانش آموزان - ، برنامه درسی، فعالیت های یاد دهی و یادگیری، فعالیت های فرهنگی و اجتماعی است. فرهنگ مدرسه دربرگیرنده ارزشها، باورها، نگرش ها و گرایش ها، ادراکات و دیدگاه های حاکم بر اجزای مدرسه، روابط و طرز تلقی رفتار بین اعضاء مدرسه و غیره است.
فرهنگ مدرسه شامل مولفه هایی است که عبارتند از نظام ملی آموزش و پرورش، سازمان مدرسه، برنامه درسی، ارتباطات حرفه ای و رشد حرفه ای کارکنان مدرسه. در این مقاله نقش فرهنگ مدرسه و موارد ذکر شده فوق در تربیت اخلاقی کودکان دبستانی به صورت مجزا بحث شده است.
مقدمه
نظام آموزش و پرورش در جهت تعلیم و تربیت فرزندان کشورمان دارای اهداف گوناگونی است که در اسناد برنامه درسی به آنها اشاره شده است. از جمله آن اهداف، تربیت اخلاقی کودکان است. تربیت اخلاقی کودکان تعاریف مختلفی شده است. "تربیت اخلاقی فراهم کردن یک زمینه و بستری به منظور ایجاد، تقویت و شکوفایی صفات متناسب با خود ملکوتی و اصلاح و از بین بردن صفات خود حیوانی است.
برای تحقق یافتن و موفقیت در تربیت اخلاقی کودکان عوامل مختلفی در نظام آموزش و پرورش و مدارس کشورمان موثر هستند. فرهنگ مدرسه نظامی از هنجارها، معانی و ارزش هایی است که بین اعضای یک مدرسه اعم از دانش آموزان، معلمان و سایر کارکنان مشترک باشد.
فرهنگ مدرسه در برگیرنده ارزش ها، باورها، نگرش ها و گرایش ها، هنجارها، ادراکات و دیدگاه های حاکم بر اعضا و فضای مدرسه و عناصر برنامه درسی است و چگونگی روابط و تعاملات بین اعضای مدرسه همچون مدیر، معلم، مربی، دانش آموزان، کارکنان دفتری و خدمت گذاران را تعیین می کند که بر اهداف مدرسه از جمله پیشرفت تحصیلی، روابط اجتماعی، عاطفی و تربیت اخلاقی دانش آموزان تاثیر گذار است. مدرسه بعد از محیط خانواده اولین فضای اجتماعی است که کودکان وارد می شوند که بر رشد ذهنی، فکری، روانی، شناختی، عاطفی و اخلاقی آنان نقش عمده ای را بر جای می گذارد.
بنابراین مدرسه به عنوان خانه دوم کودک آینده ساز و راهنمای عمل، رفتار و اخلاق کودکان است. این سوال در پژوهش حاضر مطرح می شود که آیا فرهنگ مدرسه در تربیت اخلاقی کودکان دوره دبستانی موثر است؟ برای پاسخ به سوال با مطالعه منابع کتابخانه ای و مرور ادبیات نظری و پژوهشی با روش پژوهش توصیفی- تحلیلی مؤلفه های فرهنگ نقد و بررسی و به بحث تاثیر آنها در تربیت اخلاقی کودکان دوره دبستانی پرداخته شد. مؤلفه های فرهنگ عبارتند از نظام ملی آموزش و پرورش، سازمان مدرسه، برنامه درسی، ارتباطات حرفه ای و رشد حرفه ای کارکنان مدرسه.
نظام ملی آموزش و پرورش
در نظام ملی آموزش و پرورش کشورمان هدف کلی تربیت و تربیت اخلاقی جداگانه در اسناد برنامه درسی تعریف و تاکید شده است. "تکوین و تعالی پیوسته هویت متربیان به گونه ای که بتوانند موقعیت خود و دیگران در هستی را به درستی درک و آن را به طور مستمر با عمل صالح فردی و جمعی متناسب با نظام معیار اسلامی اصلاح نمایند."
و همچنین در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به تعیین اهداف ساحت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی پرداخته است که شامل انتخاب دین اسلام در جهت ارتقای هویت انسانی، کوشش در بالا بردن بعد معنوی، خودشناسی، خود سازی، کنترل هوای نفس، عمل به فضایل اخلاقی و دوری از رذائل غیر اخلاقی، رعایت آداب و اصول اخلاقی است. دین مداری واژه است که در سند تحول بنیادین به طور صریح به آن اشاره شده است و از ویژگی های محوری در تربیت رسمی و عمومی محسوب می شود. همچنین تکیه بر فرهنگ تمدن اسلامی ایرانی از خصوصیات دیگر در تربیت رسمی و عمومی نام برده شده است.
"ساحت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی بخشی از جریان تربیت رسمی و عمومی است، ناظر به رشد و تقویت مرتبه قابل قبولی از جنبه دینی و اخلاقی حیات طیبه در وجود متربیان و شامل همه تدابیر و اقداماتی که جهت پرورش ایمان و التزام آگاهانه و اختیاری متربیان نسبت به مجموعه ای از باورها، ارزش ها، اعمال و صفات اعتقادی عبادی و اخلاقی و در راستای تکوین و تعالی هویت دینی و اخلاقی ایشان صورت می پذیرد.
