بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش رابطه بین معماری و فرهنگ اسلامی -ایرانی را مورد بررسی قرار خواهیم داد و بطور خاص تأثیرات معماری اسلامی-ایرانی از فرهنگ را نمایش خواهیم داد.فرهنگ ایرانی ریشه در اسلام و بخصوص مذهب تشیع دارد.معماری اسلامی از توحید و اصول اسلامی سرچشمه میگیرد و با دمیدن روح در کالبد بنای معماری نشان داده می شود.فرهنگ و معماری بسیاز در هم آمیخته هستند، در بسیاری از جهات فرهنگ یک جامعه از طریق معماری نمایان میشود. در این صورت معماری بستر انتقال فرهنگ است.
در این مقاله از نظر رویکرد روش شناسی،روش کیفی به صورت تحلیل و توصیف استفاده خواهد شد.اهداف این تحقیق شامل نمایان ساختن شکوه و عظمت تمدن غنی ایران که با بسیاری از ملل همسایه مشترک است، میباشدو مکانی برای القای ارزش های فرهنگی جامعه از طریق یک ساختار معماری اسلامی-ایرانی میباشد،است.
-1مقدمه
هنر و فرهنگ اسلامی آمیزه ای از اعتقادات ، آداب و سنن وباورهای ریشه دار مذهبی است که از ارزش های والای معنوی ریشه میگیرد.گاهی برای نشان دادن واقعیات و عینیات باید از اقسام گوناگون هنر مانند خطاطی ،نقاشی،نگارگری و ... استفاده شود.معماری یکی از این شیوه های مهم انتقال ارزش هاست که با تعریفی هوشمندانه،معماری اسلامی دمیدن روح به کالبد بنا-است،که این روح بخشیدن ریشه در زنده بودن و کمال نگر بودن این ارزش هاست.
معماری ریشه در فرهنگ دارد و بخوبی این قابل تشخیص است،امروزه با طراحی و ساخت بناهایی که شباهتی به فرهنگ متعالی جامعه ایرانی ندارد به یک نوع از خود بیگانگی دچار شده ایم و بیشتر بجای سوق داده شدن به جمع گرایی به سوی فرد گرایی در حال حرکت هستیم که درنتیجه دچار یک نوع بی هویتی شده ایم.فرهنگ مهم ترین عامل حرکت است ،که جامعه و انسان به کجا روی می آورند.این مهم با شناخت ارزش های اسلامی-ایرانی که در حال حاضر موضوع بسیار مهم درسطح جامعه میباشد مطرح میشود که فرهنگ باید از طریق جایگاه والای خود سبب ایجاد هویت و یک نوع جامعه آرمانی مد نظر صاحب نظران حوزه فرهنگی میباشد، را آشکار شازد.
در این مقاله به بررسی تأثیرات فرهنگ بر معماری و بخصوص فرهنگ اسلامی-ایرانی پرداخته خواهد شد و تا حدودی نیز به بررسی قواعد وساختار های معماری اسلامی-ایرانی میپردازیم.
-1-2هنر اسلامی-ایرانی
هنراسلامی،مکاشفه ای است از صور گوناگون هستی تا حقیقت این صور را در قالب کلام ،موسیقی ،تصویر ،حجم و معماری و... به تجسم و نمایش گذارد و در روند این مکاشفه ،حیات فردی و جمعی انسانی را برتر آورد تا آن حد که به غربت انسان پایان بخشد و قرب به آن یگانه برتر را میسر سازد
در ایران نیز بیشتر پژوهش گران دارای تفکر سنتگرا هستندزیرا هنر اسلامی ریشه در تفکر عرفانی شیعه دارد که دیدگاه سنتگرا از دیدگاه نمادگرا را متمایز میسازد.باید توجه داشت در هنر اسلامی توجه به دو رکن اساسی هنر آن یعنی باطن و ظاهر بسیار حائض اهمیت است وصرفا نمیتوان فقط به یک جنبه از هنر پرداخت و باید هر دو صورت را مورد بررسی قرار داد.بطوری که باید از دو صورت استفاده نمود.
تولستوی می گوید: هنر، یک فعّالیت انسانی است و مقصدش انتقال عالی ترین و بهترین احساساتی است که انسان ها بدانها دست یافته اند
هنر در عالم اسلام ارتباط مستقیم با فتوت و جوانمردی داشته است. - رهنما، - 1394کسی که می خواسته وارد حرفه و پیشه ای شود.ابتدا باید وارد طریق فتوت می شده است.مهمترین منبع درباره طریق طبقات واصناف هنرمندان در عالم اسلام،فتوت نامه هاست.فتوت نامه های خاص هر صنف،رسم آیین آن صنف را بازگو می کرد که هدف،اعتبار بخشیدن به اصالت آن پیشه بود.اهمیت روانی این فتوت نامه های اختصاصی هر صنف در آن بود که به پیشه ها منزلت یکسانی می بخشید و مقام پیشه را در پیوند با شخصیت های معتبر روحانی قرار می داد و از این طریق کسب اعتبار و آبرو برای پیشه می کرد
هنر در فرهنگ و نمدن ایرانی-اسلامی باظهور حقیقت وصفای دل واتصال به عالم تجرد و غیبت ملازمت دارد.به تصریح آیات قرآن کریم،سراسر آفرینش،صنع وفعل خداوند است.کهدر غایت حسن و جمال و لطافت آفریده شده است; هوالذی احسن کل شی خلقه - السجده،7 - .در عرفان اسلامی نیز تمام عالم اسماء وصفات حضرت حق ومظاهر تجلیات جلالی و جمالی او بشمار می رود.چنین تلقی زیبا و دل انگیزی از خدا هستی و موجودات ونظم عالم هستی نتیجه ای جز تأیید زیبایی وگرایش به زیبایی نیست.آئمیان نیز دعوت شده اند تا در این زیبایی تأمل کنند وبه رحمت و فیض بی منتهای او پی ببرند و او را عالمانه و عاشقانه و هنرمندانه پرستش کنند. از دیدگاه عرفای مسلمان و بنابر آیات قرآنی،عالم سراسر تجلی حسن حق وظهور معشوق ازلی است تممی موجودات با زبان حال او را می طلبند و او را میخوانند
امام خمینی - ره - در مورد هنر متعهد می گوید: تنها هنری مورد قبول قرآن است که صیقل دهنده اسلام ناب محمدی صلی االله علیه و اله و سلم، اسلام ائمه هدی علیهم السلام، اسلام فقراء دردمند، اسلام پا برهنگان، اسلام تازیانه خوردگان تاریخ تلخ و شرم آور محرومیت ها باشد. هنری زیبا و پاک است که کوبنده سرمایه داری مدرن و کمونیزم خون آشام و نابود کننده اسلام رفاه و تجمل، اسلام التقاط، اسلام سازش و فرومایگی و اسلام مرفهین بی درد و در یک کلمه اسلام آمریکایی باشد. هنر در مدرسه عشق نشان دهنده نقاط کور و مبهم و معضلات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و نظامی است، هنر در عرفان اسلامی ترسیم روشن عدالت و شرافت و انصاف و تجسم تلخ کامی گرسنگان مغضوب قدرت و پول است - صحیفه نور - .
در طول تاریخ ایران، همیشه میان هنر و مذهب، ارتباط بسیار نزدیکی وجود داشته است. در حقیقت، دین، یکی از مهم ترین عوامل شکل دهنده هنر، و هنر، زبان ژرف ترین حکمت های بشر بوده است. بسیاری از آثار هنری بر جای مانده از پیش از اسلام، بر مبنای مفاهیم نمادین و به صورت انتزاعی طرح شده اند
هنرمندان مسلمان، افزون بر آفرینش نقش های نمادین مطابق با فرهنگ اسلامی، بسیاری از نقش های نمادین ایران باستان همچون قرص خورشید - شمسه - ، سیمرغ، طاووس و مانند آن را تعدیل و با هماهنگ ساختن آنها با جهان بینی اسلامی، این نقش ها را دوباره احیا کردند. بعضی از نمادهای هنر ایران پیش از اسلام، مثل نقش فرشته هم بدون تغییر به دوره اسلامی منتقل شد. نقش فرشته، ترکیبی از نقش انسان است همراه با دو بال که بر روی شانه هایش قرار دارد. این نقش در تاریخ هنر، یکی از نوآوری های هنرمندان ایرانی به شمار می رود که با اضافه کردن دو بال بر دوش یک نقش انسانی ، آن را به نماد ملکوتی و موجودی آسمانی تبدیل کرده است
در هنر اسلامی دو دیدگاه غالب وجود دارد.یک دیدگاه سنت گرا ودیدگاه دیگری نمادگراست.افرادی همچون بورکهارت،نصر و کواراسوامی دیدگاهی سنتگرا دارند در مقابل افرادی مانند گدار و گرابار دیدگاه دوم معتقد هنر اسلامی صرفا تزیین گراست .در مقایسه این 2 هنر میتوان نتیجه گرفت که سنتگرایان قائل به مفهومی بودن هنر اسلامی هستند و در مقابل نمادگرایان قائل به ظاهر گرایی هستند.در میان گروه اول قاطبه پژوهش گران دارای دیدگاه فلسفی و عرفانی هستندو در دیدگاه دوم دارای تفکرات هنری هستند.
هنر اسلامی در عین تجرد، معانی والای روحانی را منتقل می کند که منبع آن خداوند و اولیا او هستند. هنرمند این معانی را با فرم ویژه خود در هم می آمیزد
