بخشی از مقاله
چکیده
این مطالعه با هدف بررسی نقش مولفه های اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی در تغییرات الگوی سن ازدواج در جوانان انجام شده است. روش انجام مطالعه پیمایشی بوده و جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه انجام شده است . در این مطالعه 3 فرضیه به منظور بررسی تاثیر متغیرهای مستقل برتغییرات الگوی ازدواج - سن ازدواج - مورد آزمون قرار گرفتند که در نهایت تاثیر عوامل اقتصادی بر سن ازدواج مورد نظر پاسخگویان تایید گردید و تاثیر عوامل اجتماعی رد شد . همچنین تاثیر عوامل فرهنگی بر سن ازدواج ازدواج دختران رد شد .
-1-1 بیان مساله
از دیدگاه جامعه شناختی و مردم شناختی مطالعه ازدواج هم به عنوان یک ر سم و هم به عنوان یک نهاد اجتماعی و تأثیر آن در پیوندهای گروهی و اجتماعی اهمیت بسزایی دارد. جمعیت شناسان نیز ازدواج را به عنوان یکی از وقایع حیاتی و پدیده ای تأثیرگذار بر روی سه فرایند مهم جمعیتی یعنی باوری، مرگ و میر و مهاجرت مورد مطالعه قرار می دهند
ازدواج بهعنوان مبنای شکل گیری نهاد خانواده، مناسک گذار افراد از جوانی به بزرگسالی و مهمترین واقعه در زندگی فردی است. ازدواج یک نهاد اجتماعی و حقوقی مهم میباشد که از طریق فراهم کردن مجموعه خاصی از حقوق، امتیازات، تعهدات، مسئولیتها و انتظارات نقشی جدید، از روابط زناشویی پایدار حمایت میکند و موجب بقاء و تداوم نهاد خانواده و پدیدههای اجتماعی، فرهنگی و زی ستی ا ست که هم متأثر از تحولات جامعه و هم تأثیرگذار بر آن میبا شد.
در این زمینه آلن ژیرار ضمن بیان این نکته که در میان تمامی آداب، مراسم و وقایع اساسی زندگی انسان، ازدواج از اهمیتی بسزا برخوردار است، بیان میکند که »هم از نظر فرد، هم از دیدگاه زیستی و هم از منظر اجتماعی هیچ نهادی نیست که همانند آن جهانی و از نظر غایت ثابت و پایدار باشد. از اینرو، هیچ نهادی نیز همانند آن تحت تأثیر دگرگونی های اجتماعی قرار نمی گیرد«
این نهاد در طول زندگی تغییرات مختلفی را تجربه کرده است یکی از این تحولات مهم و اثر گذار تحول در سن ازدواج است . مشخصه بارز این تحول افزایش سن ازدواج و تجرد قطعی ا ست.امروزه ازدواج بهعنوان یک پدیده اجتماعی از تغییراتی که در جهان روی داده و میدهد به دور نبوده و گذر از سنت به مدرنیته، توسعه شهرنشینی، مهاجرت افراد به شهرها و جهانی شدن موجب شده تا مردان و زنان نگرش نوینی از پیوند زناشویی و ازدواج دا شته با شند..
در دورانی که ارزش های حاکم بر جامعه مبتنی بر »کدبانوگری یا نقش انجام کارهای خانگی« زن بود، دختران پس از رس یدن به بلوغ جنسی، آمادگی پذیرش مسئولیت یک خانواده را داشتند و پسران هم به دلیل حمایت های اجتماعی و خانوادگی قوی به سرعت وارد عرصه اجتماعی می شدند و با تأمین معاش خانواده مسئولیت زندگی مشترک را قبول می کردند. اما در سال های اخیر،پدیده ازدواج که منشاء وقوع ولادت و باروری، و بعنوان عامل بسیار موثر بر ساخت سنی و جنسی جمعیت و افزایش آن محسوب می شود، در کشور ما دستخوش تحولات قابل توجهی شده است تغییراتی که موجب شده است تا مردان و زنان نگرش نوینی از پیوند زناشویی و ازدواج داشته باشند و آن را نه فقط به عنوان یک رابطه جنسی و تولید فرزند بلکه برای به وجود آوردن یک زندگی کمال گرا، توأم با عشق و همدلی بدانند.
ازدیاد جمعیت دختر و پسر واقع در مدار ازدواج که بیش از یک سوم جمعیت ک شور را ت شکیل داده اند که حا صل افزایش شدید موالید دهه ش صت می با شند از یک سو و از سویی دیگر بازتاب تحولات واقع شده در حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، نظیر افزایش شهرنشینی، بالارفتن آگاهی های اجتماعی، سطح سواد عمومی، افزایش سطح تح صیلات به ویژه در بین زنان، تمایل به ک سب درآمد و شغل مناسب در قبل از ازدواج، همچنین افزایش سطح انتظارات و توقعات و ... که از نشانه های حرکت جامعه به سوی مدرنیزه شدن می با شد
سوال ضمنی و در عین حال ا صلی این مقاله چنین است که چرا جوانان دیر ازدواج میکنند.بررسی منابع و ادبیات موجود در زمینه تاخیر ازدواج و نتایج مطالعات تجربی نشانگر آنست که تاخیر در ازدواج در حال حاضر ریشه در چندین عامل اصلی اقتصادی، روانشناختی و بخصوص جامعه شناختی دارد. امروزه وجود مسائل مختلف اجتماعی، مخصوصاً در شهرهای بزرگ پدیده ازدواج را به صورت امری پیچیده و مهم درآمده است که بعضاً با مسائل و مشکلات بیشماری همراه میباشد.
این وضعیت از یک سو منجر به تاخیر ازدواج میگردد که پیامدهای منفی به دنبال دارد و از سوی دیگر، وضعیتهای مشکلزای ازدواج موجب تضعیف بنیانهای خانواده گردیده و معضل بزرگتری به نام طلاق را پیش میآورد. بنابراین، مطالعه ازدواج و مسائل و مشکلات مربوط به آن در جهت دستیابی به قانونمندیهای اجتماعی به منظور تسهیل روابط اجتماعی و استواری بنیانهای خانواده بررسی و شناخت بیشتر در این زمینه را ضروری میسازد.
-2-1 هدف تحقیق:
هدف اصلی تحقیق عبارتست از : بررسی تاثیر عوامل فردی بر الگوی سنی ازدواج جوانان شهر تبریز
-3-1 فرضیات تحقیق
- به نظر میرسد تفاوت معنی داری بین گروههای مختلف تحصیلی پاسخگویان از نظر میزان سن مناسب ازدواج دختران وپسران وجود دارد.
- به نظر می ر سد تفاوت معنی داری بین گروههای مختلف شغلی از نظر میزان سن منا سب ازدواج دختران و پ سران وجود دارد.
- به نظر میرسد بین عوامل فردی و سن ازدواج پسران و دختران رابطه معناداری وجود دارد.
-3-2 عوامل تأثیر گذار در سن ازدواج جوانان در ایران
سن ازدواج یکی از شاخصهای مهم برای ارزیابی میزان سلامت و بهداشت جسمی و روانی افراد یک جامعه محسوب میشود. در کشور ما که هنجارهای دینی نزد عموم مردم از مطلوبیت خاصی برخوردار است و جوانان بخش غالب جمعیتی را تشکیل میدهند، این ارزیابی در حوزه اخلاق اجتماعی و روحیه جمعی نیز مطرح میشود و دامنه تأثیر سن ازدواج را به حوزههای رفتاری و فرهنگی هویتی نسل جوان میکشاند .افزایش قابل توجه سن ازدواج جوانان - سن ازدواج بیشتر از سن بلوغ - پس از قرنها تجربه ازدواج زودرس، پدیدهای مهم در حوزه تغییرات اجتماعی به شمار میرود.
جوامع انسانی طی دو قرن اخیر، شاهد تغییرات ا سا سی در سن ازدواج بودهاند که این تغییرات نخ ست در ک شورهای اروپایی اتفاق افتاد و سپس در قرن بیستم به کشورهای در حال توسعه سرایت کرد
در ایران نیز همانند سایر کشورهای در حال توسعه، این مساله را تجربه کرده است .آمارهای مختلف نشان میدهد که سن ازدواج برای مردان از 24 سال در سال 65به26/ 7 سال در سال 83 سال در این و برای زنان از 20 سال به23/9 مدت ر سیده ا ست. نظر به مهم بودن زمان تشکیل خانواده در تغییر وضعیت افراد، شناسایی عوامل مؤثر بر سن ازدواج و تبیین میزان و نحوه تأثیر آنها، میتواند در پیشبینی تبعات مختلف آن مثمرثمر باشد
بعضی از مطالعات، تغییر در سن ازدواج را به تغییرات اقتصادی و اجتماعی جوامع - مراحل تو سعه - ن سبت دادهاند .برا ساس این د سته از مطالعات، الزامات اقت صادی و اجتماعی هر دوره، زمان تشکیل خانواده و الگوهای آن را تعیین میکند
موضوع ازدواج و تشکیل خانواده از جمله مسائلی است که مورد بحث ادیان و مذاهب، فلاسفه ، جامعه شناسان، روانشناسان، علمای تعلیم و تربیت، شعرا و نوی سندگان و هنرمندان قرار گرفته ا ست. در امر ازدواج تشکیل خانواده اهداف و انگیزههایی چون میل ب شر به تداوم ن سل، نیاز اقت صادی و نیاز روحی و ... دخیل بوده که این عوامل در دورههای مختلف تاریخ بپشری متغیر بوده است
اما آنچه امروزه در میان جوانان به صورت یک چالش اصلی جامعه ایرانی درآمده است، افزایش سن ازدواج جوانان است .جوانانی که ازدواج نمیکنند، جوانانی که فرصت ازدواج نمی یابند ، جوانانی که به خاطر سنتهای غلط اجتماعی مجبور به خانه ن شینی هستند و همچنین جوانانی که دو ست دارند مدت های زیادی از عمر خود را مجرد باشند .این مسائل و عواملی دیگر دست به دست هم داده و پدیده سن ازدواج را به صورت یک مسأله درآورده است.
قابل ذکر است که پیامد این پدیده - سن ازدواج - میتواند به افزایش اضطرابها و فشارهای عصبی و شیوع افسردگی و اختلالات رفتاری و آسیب پذیری جنسی بیانجامد و با سپری شدن دوران شور زندگی انگیزه تشکیل خانواده را کم و دخترانی را که به سنین بالا رسیدهاند از دسترسی به تشکیل خانواده مأیوس کند
گذشته از آن افزایش سن ازدواج و تجرد قطعی ازدواج را از دایره شرعی و قانونی خارج میکند و امنیت خانواده را به مخاطره میاندازد و آسیب های دیگری را همچون افزایش طلاق به جهت ارتباطات نام شروع به همراه خواهد داشت
از طرفی مشکلات خا صی مانند مهریههای سنگین، مخارج هنگفت خرید طلا و جواهر، هدایا و لباسهای گوناگون، هزینه های هنگفت جشن های عقد و عروسی و میزان اجاره، رهن و یا خرید م سکن، بارداری و تربیت فرزند و دهها م سأله دیگر خانوادگی، اقت صادی و اجتماعی و فرهنگی فراروی جوانان می باشد. شواهد نشان میدهند که سن ازدواج در ایران نسبت به سالهای گذشته افزایش پیدا کرده است. اما، این مسأله مختص به ک شور ما نیست وعمدتاً کارگزاران اجتماعی در سایر نقاط دنیا این پدیده را یک م سأله و یا بحران اجتماعی نمیدانند .
علاوه بر این، آمارها ن شان میدهند که در ایران و ب سیاری دیگر از ک شورها فا صله سنی زوجین در حال ازدواج و همچنین پراکندگی یا انحراف معیار سن زنان در هنگام ازدواج در حال کاهش است .از سوی دیگر ازدواج زودرس در سالهای اخیر سیری نزولی داشته است .برخلاف بسیاری از کشورهای جهان، درصد زندگی مشترک خارج از ازدواج به هر دلیل در ایران بالا نیست .همچنین، میزان سقط جنین بسیار کم است و نرخ رشد جمعیت نیز در ایران مثبت بوده یعنی نیاز به اقداماتی برای افزایش جمعیت در ایران وجود ندارد .از سوی دیگر، نرخ تجرد قطعی در ک شور ما در مقای سه با سایر کشورها چندان بالا نیست .اما، نگرانیهایی در حوزهی مناسبات بین دو جنس وجود دارد
پدیدآمدن نیازهای جنسی، اقتصادی، فرهنگی و عاطفی با سن، میزان تحصیلات، وضعیت اقتصادی اجتماعی و فرهنگی فرد ب ستگی دارد و هرچه میزان تعلق فرد به جامعه ابتدائی بی شتر با شد، نیازهای فوق در حد نیازهای جن سی و اقت صادی خلا صه می شود و با پی شرفت و تو سعه جوامع، نیازها و خوا ست فرد از ازدواج به شکل نیازهای جتماعی، فرهنگی و عاطفی خودنمایی میکنند .
به تعویق افتادن سن ازدواج برای افراد میتواند باعث سرکوب شدن هر یک از نیازهای فوق گردد و حتی در جوامعی که ار ضاء نیازهای جنسی صرفاً در گرو ازدواج نی ست، نیازهای عاطفی و اجتماعی - فرهنگی ن سبت به دا شتن هم سرکاملاً احساس میشود. در مورد ضرورت امر ازدواج و اهمیت آن هیچ جای تردیدی نیست .در اسلام به مسأله ازدواج خیلی اهمیت داده شده و برای آن مقررات خاصی تعیین شده است .ازدواج از نظر اسلام وسیلهای است که زن و شوهر در سایه آن با کمال آسایش و اطمینان به حقوق خود، در کنار یکدیگر زندگی می کنند
