بخشی از مقاله
بررسی عوامل موثر بر شایستگی مدیران بر اساس الگوی شایستگی ویتالا در بین مدارس متوسطه دوره دوّم آموزش و پرورش شهر تبریز
چکیده تحقیق
تحقیق حاضر به منظور » بررسی عوامل موثر بر شایستگی مدیران مدارس متوسطه دوم آموزش و پرورش شهر تبریز " در سال تحصیلی 1392-1393 در شهر تبریز انجام شده است.شروش پژوهش توصیفی-همبستگی بود.برای گردآوری اطلاعات، از پرسش نامه محقق ساخته ای شامل 67 سئوال بسته پاسخ مطابق با الگوی شایستگی مدیران ویتالا در مقیاس لیکرت استفاده شد. ابتدا روایی صوری پرسشنامه بر اساس دیدگاه چند نفر از اساتید مدیریت آموزشی دانشگاه تبریز و اورمیه مورد تایید قرارگرفت و سپس ضریب همسانی دورنی به روش آلفای کرونباخ %95بدست آمد. از بین کل مدیران مدارس تبریز 300 نفر با روش نمونه گیری خوشه ای طبقه ای که 217 نفر آنان مدیر مرد و 83 نفر آنان مدیر زن بودند به عنوان نمونه انتخاب شدند.جهت تجزیه تحلیل اطلاعات از آزمون فریدمن و تی تست مستقل استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که : وضعیت شایستگی های مدیران متوسطه دوم شهر تبریز بر اساس الگوی ویتالا که شامل مولفه های ( شایستگی فنی، شایستگی کسب و کار،شایستگی مدیریت و دانش، شایستگی رهبری و نظارتی، شایستگی اجتماعی، شایستگی بین فردی) ددر حد زیاد و %86 می باشد که از بین این مولفه ها، بیشترین تاثیر مربوط به شایستگی های بین فردی ، فنی و کمترین تاثیر مربوط به شایستگی های اجتماعی، مدیریت و دانش، کسب و کار و رهبری و نظارتی بوده است و بهتر است با اقداماتی از قبیل اجرای آزمون استاندارد شایستگی مدیریت و ایجاد انجمن علمی شایستگی در جهت بالابردن شایستگی های رهبری، مدیریت و دانش، کسب و کار و اجتماعی برنامه ریزی شود.
واژگان کلیدی : شایستگی،مدیران شهر تبریز، الگوی ویتالا، متوسطه دوره دوم،
مقدمه
یکی از عوامل رشد و توسعه سازمانها، به ویژه سازمانهای آموزشی، توجه و اهمیت به منابع انسانی و بهرهگیری درست و مناسب از نیرو و تفکر خلاق آنها در امر مدیریت نیروی انسانی سازمان است (موجاب, .(2011بنابراین تحقق اهداف سازمانی نیازمند مدیرانی است که از توانمندی، تجربه، دانش و مهارتهای مدیریتی برخوردار باشند. شناخت ابعاد شایستگی های مدیریتی هم برای توسعه و هم برای ارزیابی مدیران عامل اساسی بشمار می رود(اسدی و همکاران،.(1389 برای انتخاب افراد شایسته باید ضابطه و ملاک موجود باشد و این ضوابط باید بگونهای انتخاب شوند که قابل سنجش باشند. لذا انتظار میرود زمانی که مولفه و محورهای شایستگی تعیین می شود، انتخاب و انتصاب مدیران با توجه به این مولف ها صورت گیرد.بر همین اساس شناسایی مجموعه شایستگی های مدیران به جهت نقشی که در اثربخشی سازمان دارد، از اهمیت ویژ های برخوردار است. از سوی دیگر تعیین شایستگی های مدیران می تواند در راستای طراحی نظام های انتخاب و انتصاب، آموزش و ارزیابی عملکرد مورد استفاده قرار گیرد(کلارک،.(2010 توسعه و نیل به اهداف استراتژیک در هر سازمانی مستلزم مدیریت نیروی انسانی است.امروزه در فرایند توسعه، آموزش و پرورش نقش کلیدی و راهبردی را بر عهده دارد در واقع وضعیت آموزش و پرورش آینه ی تمام نمای فردای یک کشور می باشد برای دستیابی به آینده مطلوب و رسیدن به شان و منزلت در خور توجه،جامعه باید نبض آموزش و پرورش را به دست گیرد. به سخنی دیگر راه توسعه از درون آموزش و پرورش می گذرد نه ازکنار آن و یکی از ابزارهای مهمّ تحقق اهداف توسعه و به تبع آن آموزش و پرورش،وجود منابع انسانی کارآمد و اثربخش می باشد از این رو نقش مدیران آموزشی حایز اهمیت می باشد چرا که اگر قرار است پیشرفتی در آموزش و پرورش صورت گیرد این پیشرفت عمدتاً از طریق معلمان و به ویژه مدیران میسر خواهد بود.مجموعه ای از تحقیقات من جمله؛ رضایی موسی زاده((1388، الوانی((1388، عسگری((1390، معمارزاده (1391)،
موید این موضوع می باشد که یکی از عوامل مشروط کننده نقش آموزش و پرورش و تحقق اهداف آن میزان شایستگی مدیران آموزشی می باشد(میرزائی، 1389 ).وجود مشکلاتی اعم از تغییر مداوم مدیران سازمان ها به همراه تغییر در سیاست های دولت بدون در نظر گرفتن معیار شایستگی ثابت مدیریتی در سازمانها و نبود آزمون مناسب برای تعیین سطح شایستگی مدیران را با توجه به موقعیت آن عدم حمایت زیردستان از مافوق خود، عدم وجود ارتباطات تشریک مساعی بین مدیران و کارکنان و قایم به شخص بودن تصمیمات در سازمان محقق را بر آن داشته است که عوامل موثر در شایستگی مدیران متوسطه دوره دوم شهر تبریز را بر اساس الگوی ویتالا مورد بررسی و مقایسه قرار دهد تا بعد از شناسایی وضعیت موجود شایستگی مدیران آموزش و پرورش، روزنه ای برای برطرف نمودن نقاط ضعف و ایجاد انجمن شایستگی، آزمون شایستگی در بین مدیران آموزش و پرورش باشد.
اهداف تحقیق :
.1 تعیین وضعیت موجود شایستگی های مدیران مدارس متوسطه دوره دوم بر اساس الگوی ویتالا در سال تحصیلی 1392-1393 .2 اولویت بندی شایستگی های مدیران مدارس متوسطه دوره دوم بر اساس الگوی ویتالا در سال تحصیلی 1392-1393
تعاریف شایستگی اسپنسرواسپنسر:1 شایستگی توانایی یک کارگر بهمنظور اجرای مهارتهای مورد نیاز برای یک پست(شغل)
میباشد(هانگ هوا، .(2009اسپنسر شایستگی را به دو دسته طبقهبندی میکند:شایستگیهای مورد نیاز که مهارتهای ضروری را برای حداقل عملکرد در یک کار و یا انجام یک وظیفه مشخص میسازد.شایستگیهای برتر که بر اساس آنها نتایج بهدست آمده بالاتر از میانگین و عملکرد بالاتری است.
فیلوپ و همکاران1، شایستگی را به عنوان ترکیبی از مهارتها، دانش ونگرشهای مورد نیاز برای انجام یک نقش به گونهای اثربخش، تعریف میکنند( میت چل مور،.(2010مارللی:2 شایستگیها، تواناییهای انسانی قابل اندازهگیری هستند که برای عملکرد کاری مؤثر لازمند(دراگانی دیس و من تاز،.(2006دیوبوپس:3 شایستگیها، آن مشخصههایی از دانش، مهارتها،چهارچوبهای ذهنی، الگوهای فکری و مانند آنها هستند که به کارگیری آنها چه به صورت مستقل و چه در ترکیبات مختلف، منجر به عملکرد موفقیتآمیز میشوند(کوچران،.(2009 بویاتزیس:4 اظهار میدارد که شایستگی به طور کلی برروی صفات و ویژگیهای اساسی یک شخص تاکید دارد. این صفات میتواند انگیزش، رفتار، نگرش، مهارت و تصور فرد از نقش اجتماعی و یا مجموعهای از دانشی باشد که فرد در انجام کارها و فعالیتها مورد استفاده قرار میدهد(همان منبع).جکسون و شولر:5 شایستگیها به عنوان مهارتها، دانش، تواناییها ودیگر ویژگیهایی تعریف میشوند که یک شخص برای انجام مؤثر یک شغل نیاز دارد(یگانگی،.(1389 گارتنر:6 شایستگی مجموعهای از مشخصات شامل مهارتها، دانش و ویژگیهاست که موجب عملکرد میشوند یا آن را پیشبینی میکنند(یگانگی،.(1389توماس و ولدوس:7 شایستگی به درجهای که یک فرد میتواند وظایف مشخصی را با مهارت و بهطور موفقیتآمیز انجام دهد اشاره دارد (نادریان جهرمی، .(1389توماس و هربنای :8 شایستگی مجموعهای از دانش، مهارتها، خصوصیات و ویژگیهای رفتاری و خصوصیات شخصی است که برای اثربخشی مدیران لازم است.(رضائیان، .(1385
رویکردهای شایستگی رویکرد رفتاری: 9 در این رویکرد، شایستگی بر اساس اصطلاحات رفتاری معرفی میشود و به طور عمده به معرفی نوعی
از رفتارها که با عمکرد عالی ارتباط دارند،گفته میشود . آغاز این رویکرد، به انتشار مقاله مک کللند10 باعنوان: آزمون شایستگی به جای آزمون هوش، در سال 1973 استناد میشود. الگوهای مختلف این رویکرد، بر مطالعه رفتار افراد دارای عملکرد ممتاز و برتر استوار است. در این رویکرد، شایستگیها بر حسب ویژگیهای اصلی شخصی، نظیر عادات، ویژگیهای شخصیتی، دانش، مهارت و انگیزههای فرد در کسب و شغل که بهطور معمول با عملکرد عالی در ارتباط هستند، به راههای مختلفی تعریف میشوند(خورشیدی و همکاران،.(1390
رویکرد استانداردها: 11 این رویکرد بر اساس تجزیه و تحلیل کارکردی شغلی یا پست سازمانی، به معرفی حداقل استانداردهای عملکرد در پستهای مدیریتی برای تضمین کیفیتی معین در نتیجه شغل، میپردازد(مک کوریت،.(200112 این رویکرد، اصولاً با تعریف سطح حداقلی از عملکرد قابل پذیرش در یک شغل و یا موقعیت شغلی، ارتباط دارد؛ به نظر میرسد که این رویکرد بر برونداد واقعی شغل تأکید دارد؛ یعنی تمرکز و توجه این رویکرد به خود شغل است نه شاغلی که آن را انجام میدهد. شایستگیهای ضروری هر شغل یا موقعیت، طبق فرایند مبتنی برتحلیلهای وظیفهای شغل شناسایی میشوند(خورشیدی و همکاران،.(1390
رویکرد اقتضایی: 1 این رویکرد میتواند زیر مجموعه رویکرد رفتاری نیز قرار گیرد، اما بیشتر بر این نکته تمرکز دارد که آیا عوامل موقعیتی (اقتضایی) میتوانند برشایستگیهای فردی مورد نیاز عملکرد عالی، اثرگذار باشند؟ در هر حال، نویسندگان این رویکرد، تاکید بیشتری بر فرهنگها، ارزشها و چگونگی نفوذ اثرگذاری آنها بر کارکرد سازمانی دارند. تحقیق آنها، نوعاً به ارزیابی ارزشها با فرهنگ و شیوه رهبری و فعالیت سازمانی میپردازد. از آنجا که برای مدیران، درک تنوع فرهنگی اهمیت بسیاری دارد، این پژوهشگران به عملکرد عالی مدیریتی به گونه خاص نپرداختهاند (خورشیدی وهمکاران،.(1390
مدل شایستگی تحقیق
در این مدل شایستگی ویتالا(2005)2 شایستگی مدیران را بربه صورت سلسله مراتبی در شش طبقه قرار می دهد که این شایستگی ها به ترتیب شامل شایستگی های فنی، کسب و کار، مدیریت و دانش، رهبری و نظارت، اجتماعی و بین فردی می باشد که در این میان عوامل مربوط به مدیریت شامل شایستگی های رهبری و نظارت، مدیریت و دانش، حرفه ای و کسب و کار و عوامل مربوط به خود شخص مدیران شامل شایستگی های فنی و بین فردی می باشد.
شایستگی فنی
شایستگی کسب و شایستگی دانش
شایستگی های رهبری و نظارتی
شایستگی های اجتماعی
شایستگی های بین فردی
انتخاب شدند که (%72/3)217 از آنان را مدیران مرد و 83 نفر((%27/7 آنان را مدیران زن تشکیل می دهند که به روش نمونه گیری خوشه گیری طبقه ای از کل پنج ناحیه آموزش و پرورش شهر تبریز انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات در این تحقیق،پرسشنامه محقق ستخته در مقیاس لیکرت است. این پرسشنامه در دو بخش اطلاعات جمعیت شناختی نظیر؛ جنسیت، مدرک تحصیلی و 67 سئوال بسته پاسخ با توجه به نظریه شایستگی ویتالا((2005 و سئوالات تحقیق طراحی شده است. ابتدا روایی صوری پرسش نامه بر اساس دیدگاه چند نفر از اساتید متخصص مدیریت آموزشی مورد تایید قرار گرفت و سپس پایایی نهایی پرسش نامه با استفاده از آلفای کرونباخ برابر %95 محاسبه شد. در تحقیق حاضر ، هر دو نوع آمار توصیفی و استنباطی(آزمون هایی نظیر :فریدمن، t-test مستقل و. . . ) به کار گرفته شد.
یافته های توصیفی
یافته های توصیفی در این پژوهش شامل جنسیت، تحصیلات، نوع مدرک تحصیلی مرتبط با مدیریت و یا غیر مدیریت می باشد که توزیع فراوانی و درصد آزمودنی ها بر اساس جنسیت، متشکل از گروه، مردان 217 نفر((%72/3 و زنان 83 نفر((% 27/7 بود. توزیع فراوانی و درصد آزمون ها بر اساس میزان تحصیلات بیانگر آن است که از مجموع افراد شرکت کننده در پژوهش حاضر، 15 نفر( (%5/3 فوق لیسانس و بالاتر ، (%65/7 )197لیسانس و 74 نفر((%24/7پایین تر از لیسانس بوده اند.همچنین توزیع فراوانی و درصد آزمون ها بر اساس نوع مدرک تحصیلی نشان داد که 239 نفر (%88/8) مدیران در رشته های غیر مدیریتی و 30 نفر((%11/2 در رشته های مدیریتی تحصیل کرده بودند.
یافته های مربوط به سئوال تحقیق
سئوال اوّل تحقیق : وضعیت موجود شایستگی های مدیران مدارس متوسطه دوره دوم شهر تبریز بر اساس الگوی شایستگی ویتالا چگونه است؟
