بخشی از مقاله
تحلیل و بررسی نقش کارآفرینی و نوآوري جوانان روستایی در توسعه و رشد اقتصاد ملی
چکیده
کارآفرینی و نوآوري به مثابه موتور توسعه اقتصادي است که میتواند در رشد و توسعه اقتصادي کشور به سبب افزایش بهرهور ، ایجاد اشتغال و رفاه اجتماعی نقش مهمی داشته باشد. تحول در مدیریت اقتصادي کشور از الزامات نوآوري است و این امر به نوبه خود نتیجه خلاقیت است. علم و فناوري از مدتها پیش به عنوان پیشرانهاي مهم توسعه اقتصادي شناخته شدهاند. امروزه رشد اقتصادي جهان بیش از پیش به نوآوري متکی شده است و موجبات ارتقاي اقتصاد جوامع، اشتغال، افزایش رقابت و کسب شهرت را فراهم میآورد. شواهد حاکی از آن است کشورهایی که اقتصاد خود را با نوآوري همراه کردهاند جهش اقتصادي سریعتري داشته اند. همچنین روستاها به عنوان بخشی از کشور سهم بسزایی در اقتصاد ملی ایفا مینمایند. در این رابطه جوانان روستایی که به طور بالقوه سرشار از توانایی و خلاقیت میباشند، نقش مهمی در تحول و پیشبرد اقتصاد روستا و به تبع آن در اقتصاد ملی خواهند داشت. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه اي - اسنادي انجام شده و هدف از انجام آن شناخت و بررسی نقش نوآوري و خلاقیت جوانان روستایی در تحول و رشد اقتصاد ملی میباشد. نتایج تحقیق نشان میدهد استعداد ذاتی جوانان در خلاقیت، ارائه طرح ها جدید، کارآفرینی و ...
که به مثابه اجزاء یک سیستم یکپارچه هستند میتوانند طی یک فرآیند مستمر تبدیل به ایده هاي قابل اجرا شوند و در نهایت شکوفایی اقتصاد روستایی و ملی را به همراه داشته باشند. در ادامه پژوهش نیز به ارائه راهکارهاي عملی در این زمینه خواهیم پرداخت.
کلمات کلیدي: کارآفرینی، نوآوري، رشد اقتصادي، جوانان روستایی.
.1 مقدمه و بیان مسئله
از آنجایی که پویایی و تغییر مهمترین ویژگی هاي جوامع امروزي است، حفظ و بقا تنها در صورتی محقق میشود که همگام با تغییرات غیر قابل تصور اقتصادي، سیاسی، اجتماعی و محیطی، خود را در مسیر تحول و توسعه بهبود بخشند. امري که تحقق آن کاري بسیار مشکل، ظریف و حساس است و تنها با بکارگیري ایده هاي نوین و پذیرش و پرورش استعدادهاي خلاق و نوآور محقق میشود. اگر انعطاف پذیري لازم در جامعه براي مقابله با تغییرات محیطی و همچنین ذهنهاي فعال و خلاق براي حل مسائل نباشد،مسلماً توفیق و بهرهوري از بین خواهد رفت(پورکیانی، 1388، .(27 از بارزترین خصوصیات عصر حاضر میتوان به تغییر و تحولات شگرف و مداوم در طرز تفکر، ایدئولوژي، ارزشهاي اجتماعی، روشهاي انجام کار و بسیاري از پدیده هاي دیگر زندگی، اشاره کردمعمولاً. تمام نوآوريها میتوانند منعکس کننده یک تغییر باشند که اثرات مثبت به همراه داشته باشند؛ به همین دلیل، امروزه استقبال از ایده هاي نوآورانه بویژه در نسل جوان مورد پذیرش مسئولین قرار گرفته است(آقایی فیشانی،1377، .(26
قبول و پذیرش کارآفرینیعن و خلاقیت از طریق سرمایه انسانی به وان یک جریان اصلیبی درا اد ات قتصادي به اوایل دهه 1960 میلادي برمیگردد. کمبود نوآوري یکی از عوامل اصلی پایین بودن سطح رشد اقتصادي در کشورهاي در حال توسعه محسوب می شود و تا زمانی که این کشورها نوآوري و آموزشهاي استفاده از دانش و افزایش سطح مهارتهاي حرفه اي را ارتقا ندهند، بازدهی و کارایی نیروي کار و سرمایه در سطح نازل باقی مانده و رشد اقتصادي کاهش مییابد. از طرفی نوآوري، به افزایش بهرهوري سرمایه فیزیکی نیز کمک میکندبا. ا ین حال، در اواخر دهه 1980 توجه به سرمایه هاي انسانی به عنوان عامل اصلی تولید وارد الگوهاي رشد اقتصادي شد که در این راستا مطالعات لوکاس((1988 ازردابرجستگیند خاصی برخو ر (ربیعی، 1388، .(126 کارآفرینی به عنوان یک پدیده نوین در اقتصاد، نقش موثري در توسعه و پیشرفت اقتصادي کشورها دارد. اگر در صدد برخورداري از اقتصادي پویا و موفق هستیم، باید ساز و کار لازم را با توجه به مزیتهاي نسبی و محدودیتهاي محیطی فراهم آوریم که در این رابطه ایجاد شرایطی مناسب جهت شکوفایی هر چه بیشتر استعداد جوانان جهت بهره وري از این فرصت ها،
کهفراهم گردد. اینجاست به دلیل نقش و جایگاه ویژه جوانان در روند توسعه و رشد اقتصادي، بسیاري از دولتها تلاش میکنند با حداکثر امکانات تعداد بیشتري از افراد جامعه را که داراي ویژگیهاي کارآفرینانه هستند، به آموزش در جهت کارآفرینی و فعالیتهاي آن تشویق و هدایت نمایند. جوانان موتور حرکت و رشد اقتصاد جامعه هستند. آنان در محیطی رقابتی و در شرایط عدم تعادل، جامعه را به حرکت درآورده و توسعه میبخشند(رهبرهادي بیگلو و سربلند، .(1390 از طرفی روستاها محور اساسی در تولید محصولات کشاورزي، فرآورده هاي غذایی جامعه و منبع بسیار ارزشمندي از منابع انسانی، اقتصادي و طبیعی هستند که در پیشرفت اقتصادي جامعه نقش حیاتی خواهند داشت. نوآوري و تأثیر آن در ایجاد اشتغال در بخشهاي کشاورزي و غیرکشاورزي، شکوفایی استعداد ذاتی جوانان در خلاقیت و ارائه طرحهاي جدید در روستاها میتواند افزایش سطح رفاه
روستاییان را فراهم آورد. اما بسیاري از این مناطق داراي شرایطی از قبیل زیرساختهاي نامرغوب، درآمد کم، بیکاري، شرایط محلی نامطلوب و تراکم جمعیت بالا میباشند که ضمن وجود چنین محدودیتهایی، بی توجهی به سرمایه هاي انسانی- اجتماعی روستاها مخصوصاً نسل جوان آنها به وفور در کشور مشاهده می شود. این در حالی است که خلاقیت و نوآور جوانان روستایی میتواند منجر به افزایش تولید، ارتقا کیفیت محصول، کاهش هزینههاي تولید، افزایش بهرهوري نیروي انسانی و سرمایه شود. علاوه بر این، اقتصاد روستایی بخش مهمی از اقتصاد ملی محسوب شده که جمعیت موجود در روستاها نیز نقش موثري در آن ایفا می نماید. بنابراین توجه به جوانان روستایی و نقش مؤثر آنها در نوآوري و کارآفرینی و به تبع آن، اثر گذاري در رشد و اقتصاد ملی امري ضروري به نظر می رسد. در این راستا هدف از پژوهش حاضر درك و تعیین نقش نوآوري و خلاقیت جوانان روستایی در تحول و
رشد اقتصاد ملی می باشد.
-2 تعاریف و مفاهیم
در راستاي تدوین و ارائه چهارچوب نظري تحقیق لازم است برخی واژهها و مفاهیم مرتبط با موضوع مقاله از جمله خلاقیت، نوآوري، کارافرینی، اقتصاد و غیره تعریف و تبیین شود. بدین منظور با کنکاش در متون و ادبیات موجود در مییابیم تعاریف متفاوت و زیادي توسط اندیشمندان ارائه شده است.
- خلاقیت
خلاقیت همواره مفهومی اسرارآمیز، وسیع و بسیار پیچیده بوده است کهتقریباً در همهطو س ح زندگی روزانه از جمله در قلمروهاي پرورشی، فرهنگی، علیم و همچنین اقتصاد و شغل ما نفوذ کرده است( .(Frink ,2007 از خلاقیت تعریفهاي زیادي شده است در اینجا برخی از تعاریف مهم را مورد بررسی قرار میدهیم: خلاقیت یعنی تلاش براي ایجاد یک تغییر هدفدار در توان اجتماعی یا اقتصادي سازمان، به کارگیري تواناییهاي ذهنی براي ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید، توانایی پرورش یا به وجود آوردن یک انگاره یا اندیشه جدید در بحث مدیریت نظیر به وجود آوردن یک محصول جدید و طی کردن راهی تازه یا پیمودن یک راه طی شده قبلی به طرزي نوین(پورکیانی، .(1388
- تعریف خلاقیت از دیدگاه سازمانی
خلاقیت یعنی ارائه فکر و طرح نوین براي بهبود و ارتقاء کمیت یا کیفیت فعالیتهاي سازمان؛مثلاً افزایش بهره وري، افزایش تولیدات یا خدمات، کاهش هزینهها، تولیدات یا خدمات از روش بهتر، تولیدات یا خدمات جدید و غیره. روبرت جی استرنبرگ و لیندااي اوها را در بررسیهاي خود شش عامل را در خلاقیت افراد مؤثر دانسته اند: دانش، توانایی عقلانی، سبک فکري، انگیزش، شخصیت، محیط(محمدي، .(1375
واژه کارآفرینی از کلمه فرانسوي Entreprendre به معناي »متعهد شدن« نشأت گرفته است. اقتصاددانان نخستین کسانی بودند که در نظریههاي اقتصادي خود به تشریح کارآفرین و کارآفرینی پرداختند. کارآفرین به فردي اطلاق میگردد که داراي فکر و ایده جدیدي است و از طریق ایجاد کسب و کار توام با ریسک هاي مالی و آبرویی اقدام به تاسیس یک کسب و کار می کند و محصول و خدمتش را به بازار ارائه می دهد(احمدپور، 1382، .(37
- انواع خلاقیت
مدل شماره :1 انواع خلاقیت
منبع: شاه حسینی، .1383
- نوآوري
نوآوري میتواند در دو ادبیات جامعه شناختی و اقتصادي تعریف شود. در ادبیات جامعه شناختی، نوآوري راه جدید بکار بستن دانش موجود براي موقعیتها و مشکلات متفاوت میباشد. فشار علم(تکنولوژي) و کشش بازار(نیاز) نیروهایی هستند که منجر به نوآوري میشوند. در این ادبیات به معنی تولید علمی و شناسایی مشخصات سیستمهاي اجتماعی میباشد (Joachim Henkel, .(2006 نوآوري در زمینه هاي متنوعی مورد مطالعه قرار گرفته است از جمله در رابطه با تکنولوژي، تجارت، سیستمهاي اجتماعی، توسعه اقتصادي و ساختار سیاسی بنابراین دامنه وسیعی از تعاریف در مورد نوآوري وجود دارد(.(Fagerberg, Jan, 2004 طبق تعریف آتریک نوآوري به ابتکاري گفته میشود که به شکل محصول جدید و یا به شکل فرایند تولید جدید به بازار معرفی شده باشد. ابتکار کشف و یا ایجاد چیزي جدید است، در حالی که نوآوري به تجاري کردن ابتکار مربوط است. تفاوت بین خلاقیت و ابتکار این است که خلاقیت یک صفت فردي است که ابتکار را تسهیل میکند، در حالیکه ابتکار یک نتیجه سازمانی است. ابتکار فرایند ایجاد ایده و راه حل است که منجر به نوآوري میشودلبت، ا ه زمانی که کاربرد مفیدي براي آن پیدا شود( Hill C. W. L, &
٢٠٠٣ .(Rothaermel F. T.,
اولین کسی که به بحث نوآوري به صورت بسیار جدي توجه و نقش آن را در رشد و توسعه اقتصادي تبیین کرد؛ اقتصاددان بزرگ آلمانی ژوزف شومپیتر بود و تاکید داشت که توسعه صنعتی، دستاورد نیروهاي اقتصادي است و نمیتوان به تنهایی بر نیروي کار(رشد جمعیت) یا انباشت سرمایه تکیه کرد. او بیان میکند که »رشد صنعتی از طریق ترکیب جدید عوامل تولید موجود در کارخانجات جدید حاصل میشود. آنچه که ما به طور غیرعلمی، رشد اقتصادي نام نهادیم به معنی به کارگیري منابع بهره ور به گونهاي که تاکنون در عمل مورد استفاده قرار نگرفته باشد، بوده و به منزله حذف کاربردهاي پیشین آنها است. این چیزي است که ما به آن »نوآوري« اطلاق میکنیم(میلر و موریس، 1383، .(19 دراکر معتقد است که هفت منبع اصلی در قبال فرصتهاي نوآوري وجود دارد. تنها یکی از آنها درمورد اختراع است. بنابراین، نوآوري چیزي فراتر از اختراع است و نبایدحتماً فنی باشد بلکه یک نظریه یا طرح است که دانش و تکنیکهاي موجود را با هم ترکیب میکند تا مبناي نظري برا یک مفهوم جدید ایجاد کند(برزگري ولی کندي و نبوي، .(1389
- تفاوت نوآوري پیوسته و ناپیوسته:
نوآوري پیوسته و ناپیوسته تفاوتهاي اساسی با یکدیگر داشته که توجه به آنها ضرورت خاصی دارد. همان طور که در جدول 1 مشاهده می شود به این تفاوت ها پرداخته شده است.
جدول -1 تفاوتهاي نوآوري پیوسته و ناپیوسته
-3 اقتصاد ملی
اقتصاد ملی شامل تمامی فعالیت ها در بخش هاي مختلف اقتصادي کشور می باشد که اقتصاد روستا نیز سهم بسزایی در آن ایفا می نماید. با این وجود تعاریف متعددي از سوي اقتصاد دانان براي واژه اقتصاد مطرح شده ارائه شده است. از جمله:
آدام اسمیت: اقتصاد، علم بررسی ماهیت و علل ثروت ملل است.
استوارت میل: اقتصاد، عبارت است از بررسی ماهیت ثروت از طریق قوانین تولید و توزیع.
آلفرد مارشال: اقتصاد، عبارت است از مطالعه بشر در زندگی شغلی و حرفه اي.
در تعریف دیگر: علم اقتصاد بررسی کردارهاي انسان در جریان عادي زندگی اقتصاد یعنی کسب درآمد و تمتع از آن براي جهت دادن زندگی است(رادفر، .(1388
براهویی و شهنوازي((1389 در مقاله اي تحت عنوان »خلاقیت و نوآوري زیربناي رشد اقتصادي«، خلاقیت به عنوان سنگ بناي نوآوري و نوآوري به عنوان پیش فرض رشد اقتصادي را بررسی کرده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که نوآوري یک منبع کلیدي براي ایجاد مزیت نسبی محسوب میشود و یکی از عوامل موثر بر رشد اقتصادي است که سبب فراهم شدن رشد اقتصادي در سطح ملی، منطقه اي و بین المللی، ایجاد اشتغال یا فرصتهاي شغلی جدید میگردد.
برزگري و 89نبوي( (13 در مقاله اي تحت عنوان »نوآوري لازمه توسعه و اشتغال«، تأثیر نوآوري را بر اشتغال زایی بررسی کرده و نتایج نشان میدهد که نوآوري باعث حل نیازهاي اجتماعی، ایجاد اشتغال، افزایش سودآوري شرکتها و افراد و نیز توسعه تکنولوژي میشود.
-4 بررسی فرآیند خلاقیت و نوآوري در رشد اقتصاد ملی
کارآفرینی و نوآوري ارتباطی مثبت با یکدیگر دارند و به رشد و توسعه جوامع کمک میکنند. کارآفرینی و نوآوري مکمل یکدیگر هستند و ترکیب این دو براي موفقیت کارهاي گروهی و ثبات در پویاییهاي امروز و محیط متغیر جهان حیاتی است. کارآفرینی و نوآوري محدود به مراحل اولیهي یک کسب و کار جدید نیستند (برزگري ولی کندي و نبوي، .(1389 رویکرد سیستمی به نوآوري
بر این فرض استوار است که عمل اقتصادي به طور کلی و عمل نوآورانه به طور خاص، توسط وضعیت نهادي سیستم، شکل داده میشوند. در مدل 2، مسیر اصلی از خلاقیت تا رشد اقتصادي و همچنین عوامل تأثیرگذار بر روي هریک از عوامل نشان داده شده است(.(Shahid, Yusuf, 2009
مدل شماره .2 دیدگاه سیستمی به فرآیند خلاقیت تا رشد اقتصادي
همان طور که در مدل 2 نشان داده شده فاکتورهایی از قبیل نهادها، محیط زندگی، تحقیق و پژوهش، فرهنگ، استعدادهاي ذاتی، منابع مالی، منابع محیطی و... بر خلاقیت، نوآوري و رشد اقتصاد ملی تأثیرگذار هستند.
-5 رشد از طریق نوآوري
نوآوري مؤلفه اي است که توجه به آن به عنوان ضرورتی جهت ارتقاء سطح زندگی و رفاه انسانها و جوامع همواره مورد توجه صاحبنظران اقتصادي قرار گرفته است. با توجه به کمیابی منابع، نوآوري بهترین و مؤثرترین روش جهت استفاده بهینه از منابع و دستیابی به رشد اقتصادي بالاتر می باشد. نوآوري میتواند با اقتباس از خلاقیت، تجربه، تعامل با کاربران و انتقال دانش محقق شود. همچنین ممکن است به عنوان یک محصول طبیعی از فرآیند تولید بدست آید. نوآوري براي دستیابی به رشد به دو روش صورت میگیرد: ابتدا بوسیله تولید محصولات جدیدي که مورد نظر مصرف کنندگان هستند، ارزش افزوده را بهبود می بخشد و این جاست که نوآوري محصول اهمیت پیدا میکند. دوم، نوآوري بهرهوري را با آنچه که از ترکیب محصولات موجود تولید میشود، توسعه میدهد(.(Dutz Mark ,2009 در مدل 3 فرآیند نوآوري منجر به رشد نمایش داده شده است.
