بخشی از مقاله
مقایسه عملکرد و مشکلات مراکز پیش دبستانی و کودکستانها در شهرستان ورامین
چکیده
ضرورت بررسی عملکرد و مشکلات دوره پیش دبستانی به دلیل تاثیر چشمگیری است، که این دوره در رشد کودک دارد. در این پژوهش توصیفی (پیمایشی) از دیدگاه سیستمی جهت بررسی استفاده شده است و جامعه آماری آن، کلیه مدیران، مربیان و اولیاء مراکز پیش دبستانی ورامین در سال تحصیلی 29-29 می باشند 9779) نفر). و حجم نمونه بر اساس جدول مورگان تعداد 825 نفر است. گردآوری اطلاعات از طریق، مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه و کتابخانه ای صورت گرفت و روایی ابزار تحقیق، مورد تایید استاتید واقع شد و ضریب =0/941 محاسبه شد که بیانگر پایایی مناسب می باشد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. و از مهمترین نتایج بدست آمده، تفاوت معنادار در عملکرد و مشکلات مراکز پیش دبستانی تحت پوشش آموزش و پرورش و مراکز پیش دبستانی تحت پوشش بهزیستی در ابعاد درونداد، فرایند و محیط بود.
کلید واژه ها: مقایسه عملکرد، مشکلات، مراکز پیش دبستانی، آموزش و پرورش، بهزیستی
مقدمه و طرح مسأله
هدف دوره پیش دبستان، رشد همه جانبه ی کودکان است. این دوره پلی است که کودک را با مدرسه ارتباط می دهد. دوره پیش دبستانی نحوه ارتباط اجتماعی را به کودک آموزش می دهد. این دوره سنی برای کودکان، آغاز آموزشهای پایه بوده و در صورت مثبت بودن نگرش کودکان به این فعالیت ها تاثیر مثبت آموزشی و اقتصادی خود را در سالهای بعد به وضوح نشان خواهد داد.امروزه با تاسیس مراکز پیش دبستانی، زمینه مساعدی برای رشد سریعتر کودکان فراهم شده و خوشبختانه با پررنگ شدن نقش مراکز پیش دبستانی، والدین به این باور رسیده اند که ورود کودک به دوره پیش دبستانی نه تنها مفید، بلکه ضروری است و زمینهی مساعدی برای رشد سریعتر کودکان فراهم می نماید (عصاره، .(9359 بوکووا1، مدیر کل سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی یونسکو به مناسبت هفته اقدام جهانی آموزش برای همه 3) تا 9 اردیبهشت(9329 چنین بیان نمود: آموزش پیش دبستانی موتور محرکه قوی برای توسعه پایدار جوامع در طولانی مدت است. همچنین ماتسورا2 از مشاوران یونسکو درباره اهمیت آموزش کودکان پیش دبستانی میگوید: آموزش اولیه کودکان بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که به هر میزان به کودکان در سن پایینتری آغاز شود به همان میزان مشکلات آموزشی- پرورشی این گروه کاهش می یابد (کبیتا، .(9199البته نباید از نیازهای کودکان نیز غافل شد. کودکان نیازمند محیط هایی هستند که بتواند به قابلیت های عاطفی و اجتماعی آنان غنا بخشیده و آنها را تقویت نماید. همچنین طراحی فضای فیزیکی مراکز پیش دبستانی باید به گونه ای باشد که برای کودک مطلوب، شادی بخش و برخوردار از حداقل امکانات لازم باشد. باید وسایل و ابزار، متناسب با سن کودک و قابلیت های او فراهم آید. آموزش هایی که در مراکز پیش دبستانی به کودکان داده می شوند، زمینه ی رشد، یادگیری مفاهیم ریاضی، استدلال کردن، خواندن و نوشتن و زبان آموزی را به شکل غیرمستقیم فراهم می کنند. محور اصلی در این آموزش ها بازی است. بازی کار وهنر کودک است. بنابراین باید آن را با ارزش، مثبت و برای کودک ارزشمند تلقی کرد.کودکستانها که عموما تحت عنوان مهد کودک در جامعه شناسایی می شوند، از نظر قانونی تحت نظر سازمان بهزیستی کل کشور می باشند و محدوده پذیرش کودکان در این مراکز از سن 2 تا 5 سالگی می باشد. و مراکز آموزشی پیش دبستانی محل نگهداری و آموزش کودکان از سن 5 تا قبل از 7 سالگی می باشند که از نظر نظارتی تحت پوشش وزارت آموزش و پرورش بوده و بر خلاف مهد کودکها که از نظر فضای فیزیکی مستقل می باشند، مراکز پیش دبستانی بیشتر ضمیمه دبستان می باشند.حال نکته ای که مهم است، میزان تأثیر و عملکرد این واحدها بر کودکان میباشد و آیا این مراکز توفیق رسیدن به اهداف عالی سازمان را بدست می آورند یا خیر؟ به عبارت دیگر هزینه کرد در این مورد به صرفه است یا خیر؟ و در صورت عدم موفقیت علت چیست؟ و چگونه می توان موانع عدم موفقیت را خنثی نمود؟ دستاوردهای حاصل از این پژوهش اطلاعات مناسبی را برای برنامه ریزان، مدیران و دست اندر کاران برنامه های آموزشی دوره ی پیش دبستانی فراهم خواهد کرد، نقاط مثبت یا منفی عملکرد این واحد ها را به ما نشان خواهد داد.مبنا و مسأله اصلی در این پژوهش، بررسی عملکرد و مشکلات، و شناسایی وضع موجود کودکستانهای تحت پوشش سازمان بهزیستی در مقایسه با کودکستانهای تحت پوشش آموزش و پرورش و ارائه راهکارهای مناسب برای بهبود آموزش پیش دبستانی است.
فرضیه های تحقیق
(1 بین عملکرد مراکز پیش دبستانی تحت پوشش آموزش و پرورش و کودکستانهای (پیش دبستانی های) تحت پوشش بهزیستی تفاوت وجود دارد.
(2 بین مشکلات مراکز پیش دبستانی تحت پوشش آموزش و پرورش و کودکستانهای (پیش دبستانی های) تحت پوشش بهزیستی تفاوت وجود دارد.
تعاریف
عملکردٌ مراکز پیش دبستانی
عملکرد به معنی فرایند تبیین کیفیت اثربخشی و کارایی اقدامات گذشته است (رهنورد، .(1387 ولی در آموزش علاوه بر نتیجه، کیفیت انجام کار را نیز شامل میگردد، و مهمترین ویژگیهای آن قابلیت اندازه گیری آن است.
مشکلات مراکز پیش دبستانی
به هرگونه عاملی که در روند دستیابی به اهداف، سازمان را دچار خلل کرده و در نهایت باعث کاهش کیفیت و راندمان مراکز آموزش پیش دبستانی شود، مشکلات اطلاق می گردد (رهنورد، .(1387
پیشینه تحقیق
* کاکاوند (1391)، در تحقیقی با عنوان، الگوی فضای آموزشی کودکان نشان داد، تأثیر محیط یادگیری و پارادایم های آموزشی به صورت متقابل میباشد؛ به گونهای که مولفه های آموزشی بر ساختار فضایی، تأثیر میگذارند و علی رغم مطالعاتی که در زمینهی روانشناسی و یادگیری در مورد آموزشهای پیش از دبستان انجام شده است، هنوز محیطهای یادگیری مناسب برای آموزش کودکان وجود ندارد و نتیجه گرفته است که محیطهای آموزشی قبل از دبستان در ایران نیازمند بازنگری کلی میباشند.
* داداش لو (9321)، در پایان نامه خود پیشنهاد میکند که مؤلفههای مثل روابط انسانی، کلاس داری و برنامه ریزی و... در کلاسهای آموزشی مربیان گنجانده شود و در روش بر گزاری کلاسها تغییراتی ایجاد شود فرصت ادامه تحصیل برای مربیان فراهم شود.
* عباسی (9352)، پس از انجام تحقیق به نتایج زیر رسید که برای بهبود این دوره باید اقدام به ایجاد بسترهای لازم سخت افزاری و نرم افزاری و خدمات پشتیبانی، ایجاد زیر ساخت های لازم ارتباطی، فرهنگ سازی مناسب برای بهره گیری از امکانات فن آوری اطلاعات، توسعه سرمایه گزاری و زمینهی تجهیز مراکز آموزشی، بازنگری محتوای دروس، بازنگری فرایند یادگیری، بازنگری در فرایند ارزشیابی و آموزش ضمن خدمت معلمان نمود.
* قاسم زاده (9375)، پورعلی (9357) و فنایی (9371) در پژوهش های خود به نتایج زیر دست یافته است:
- تعامل با کودکان و اولیاء، در مراکز پیش دبستانی از کیفیت لازم برخوردار نیست.
- نسبت تعداد دانش آموزان به تعداد کلاس و تعداد مربی از تناسب لازم برخوردار است.
- کادر آموزشی مراکز پیش دبستانی در حد متوسط از مهارتهای مورد نیاز شغل مربیگری برخوردارند.
* حاجی زاده (9353)، در پژوهشی خود به این نتیجه دست که، مربیان در زمینهی برنامهی برنامه ریزی، روانشناسی، وسایل کمک آموزشی، مهارتهای شغلی، بهداشت و ادبیات کودکان، نیاز به آموزش دارند.
* میدانی پور (9351)، در پژوهش خود پی برد؛ که اکثر مراکز به ویژگیهای رشد کودک توجه نکردهاند و به روش آموزش از طریق سخنرانی متکی هستند. و در اکثر این مراکز مدیران و مربیان از نظر سطح تحصیلی و سوابق کاری در سطح پایینی میباشند.
* میرزاده (9318) و رینولدز1 و همکارانش (9119) در تحقیقات خود نشان دادند که دانشآموزانی که به کودکستان رفته بودند در مقایسه با دانشآموزانی که کودکستان را تجربه نکرده بودند، ارتباط اجتماعی بهتری دارند، در عملکرد شخصی موفقتر بودند، مقررات مدرسه را بهتر میپذیرفتند و به هنگام ورود به مدرسه، اضطراب کمتری داشتند و پیشرفت تحصیلی بیشتری کسب کردند.
* تشکری و همکاران (9314)، پژوهشی را تحت عنوان »اثر آموزش پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی
و هوش کودکان « انجام دادند. نتیجه گرفتند، که آموزش پیشدبستانی از طریق غنیسازی محیط توانسته است کودکان را قادر سازد که به تجارب ادراکی و ذهنی جدیدتری که احتمالاً در محیط معمول خانواده برای آنها امکانپذیر نیست دست یابند.
* رسولی (9352)، در پایان نامه خود، تاثیر این دورهی آموزشی بر سطح یادگیری زبانی در استان های دو زبانه مثبت ارزیابی می کند.
* تمپل(9117) 1، نیز در پژوهش خود پی برد، میان سن ورود به مدرسه و کاهش نرخ بزهکاری ها در آینده کودکان همبستگی وجود دارد.
* دیاکونا(9114) 2 و کاکوجویباری و همکارانشان (9352)، در تحقیقات خود پی بردند، دورهی پیش از دبستان تاثیر معناداری روی پیشرفت خواندن و نوشتن دانش آموزان دارد.
* شل هاس(9111 ) 3، در پژوهش خود، دریافت، کودکان به مرکزی که در آن یادگیری از طریق بازی انجام میشود بیشتر علاقه مندند تا مراکزی که یادگیری را با روشهای دیگری غیر از بازی انجام میدهند.
* اردن(9191) 4 در پژوهش خود مشکلات را در 7 گروه طبقه بندی نموده است، که عبارتند از امکانات فیزیکی، ارزیابی، برنامهها و فعالیتها، آموزش و فرآیند یادگیری، محیط اجتماعی، اهداف و محتوا
با توجه به تحقیقات گذشته مثبت بودن دوره غیر قابل انکار است ولی مشکلات زیادی نیز دارد که باید آنها را کشف، و خنثی نمود تا اثربخشی آن به حداکثر برسد.
چارچوب نظری تحقیق
بر اساس نظریه سیستمی، طیفی از عناصر تاثیر گذار بر برون داد سیستم را در زیر ارائه میکنیم:
عوامل تاثیر گذار بر کیفیت خروجی کیفیت دروندادها
کیفیت فرایند عملیات
کیفیت تعامل با محیط(داخلی و خارجی)و بازخورد آن
جدول :1 متغیرهای تاثیر گذار بر برون دادها
با توجه به تاثیر گذاری متغیرهای بالا بر عملکرد مراکز پیش دبستانی، عوامل فوق بر نتیجهی این پژوهش تاثیر گذار میباشند، از این رو سوالات پرسشنامه بر اساس جدول بالا طراحی گردیده است، تا با شناسائی میزان تاثیر این متغیرها، به عملکرد مراکز پیش دبستانی پی برده، سپس مشکلات آنها را بدست آورده و در انتها پیشنهاداتی برای خنثی نمودن این مشکلات ارائه دهیم.
شکل زیر نحوهی روابط و رفتارهای تشکیل دهندهی این پژوهش را نمایان میکند:
شکل : 1 چارچوب نظری تحقیق
روش تحقیق
این تحقیق به دنبال مقایسه عملکرد و مشکلات پیش دبستانیهای تحت پوشش آموزش و پرورش و کودکستانهای تحت پوشش سازمان بهزیستی است. لذا پژوهش حاضر از نظر هدف یک پژوهش کاربردی است. زیرا به دنبال نتایج ملموس و عینی است و از نظر روش، از نوع پیمایشی می باشد.
جامعه آماری و حجم نمونه
جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه ی موسسان، مدیران، مربیان و اولیاء نونهالان کلیه مراکز پیش دبستانی ورامین در سال تحصیلی 29-29 می باشند
جدول :2 جامعه آماری پژوهش
حجم نمونه بر اساس جدول مرگان و همچنین فرمول کوکران، در مراکز پیش دبستانی تحت پوشش آموزش و پرورش399، نفر و پیش دبستانی تحت پوشش بهزیستی957، نفر است.
ابزار پژوهش
* روش کتابخانه ای:1 جهت بررسی و مطالعه مبانی نظری موضوع پژوهش و دستیابی به اطلاعات اولیه از کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات داخلی و همچنین ازشبکه ی جهانی اینترنت استفاده شده است.
*مشاهده: در این روش محقق، با حضور در محل واحد آموزشی، نسبت به مشاهده ی فعالیت های جاری واحد ها، اقدام و اطلاعات مربوطه را به صورت مکتوب جمع آوری نمود.
* مصاحبه: در این روش محقق باحضور در محل واحد آموزشی،نسبت به مصاحبه ی هدفمند با موسس یا مدیر یا مربی و برخی از اولیاء اقدام نمود.
* پرسشنامه: محقق با هماهنگی خبرگان فن پژوهش و اساتید راهنما نسبت به طراحی پرسشنامه اقدام کرد تا بر اساس آن عملکرد مراکز پیش دبستانی های تحت پوشش بهزیستی و آموزش و پرورش مورد مقایسه قرار گیرد.
روایی ابزار
روایی پرسشنامه به رویت استاد راهنما و مشاور رسید و مورد تایید قرار گرفت.
پایایی ابزار
برای این منظور در مرحله اول 30 سری پرسشنامه در اختیار پاسخ دهندگان قرار گرفت. و سپس نسبت به
سنجش پایایی ابزار تحقیق از طریق آلفای کرونباخ در محیط SPSS اقدام شد، بدین ترتیب پایایی ابزار پژوهش
a= 0/912 تعیین گردید.
روش آماری و تجزیه و تحلیل داده ها
برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی و نرم افزار (SPSS) استفاده
شده است. برای توصیف از آماره های میانگین، درصد فراوانی، انحراف استاندارد و همچنین از آمار استنباطی برای اثبات معناداری پیمایش از آزمون کولموگراف- اسمیرینوف و آزمون لون استفاده شده است.
جدول:3 تناظر سوالات با گویه های پرسشنامه
