بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه بسیاری از پروژهها با تاخیرات فراوان زمان، افزایش هزینه و هدررفت منابع همراه است. با سهولت در فرآیند ساخت و ساز انبوه و همچنین استقبال سرمایه گذاران به سرمایهگذرای در ساختمان سازی و با توجه به افزایش بی رویه زمان و همچنین اتلاف در منابع مالی و انسانی هزینه بسیار زیاد رفع مغاییرت و مشکلات اجرایی که از لحاظ هزینه و چه از لحاظ زمانی گرایش به پیاده سازی سیستم های نوین بیش از قبل شده است.
نیاز به استفاده از ابزار های روز دنیا ببش از بیش به آن احساس میشود در چند سال اخیر متخصصین ،کارشناسان،شرکت های انبوه ساز سعی در استفاده از سیستم های مذکور را داشته اند تا نه تنها بتوانند به زمان و هزینه منطقی دشاته باشند بلکه بتوانند پروزه را یک بار قبل از ساخت مدل مجازی آن را با احتساب همه جزئیات و ملاحضات اجرایی بسازند تا رسیک های هزینه ایی و زمانی آن کاهش یابد با تولید محصولی با ظرافت و دقت بیشتر موجب تحویل پذیری محصول با ارزش افزدوه بیشتر شوند. و دوباره کرای و تغییرات حین پروژه به شکل چشمگیری کاهش یابد و گاهی به علت تشخصی سیستم پیش گیری شوند. در این تحقیق سعی بر آن شده است انبوه سازی در استان تهران مورد بررسی قرار گیرد و با جمعآوری افراد خبره آگاه به مدل سازی اطلاعات ساختمان معضلات پیش رو و همچنین بیشترین مشکلات پیش رو در اجرایی شدن آن مورد بررسی قرار گیرد.
در این پژوهش ابتدا به روش کاربردی، به توسعه دانش مدلسازی اطلاعات ساختمان - - BIM در شرکتهای عمرانی به جهت اجتناب از دوبارهکاریها و مدیریت زمان و هزینه پروژههای ساختمانی، با تأکید بر پروژههای انبوه سازی شهر تهران، پرداخته میشود و سپس از نظر نحوه گردآوری دادهها، روش تحقیق توصیفی- پیمایشی برگزیده شده که با تهیه و تنظیم پرسشنامه و تحلیل آنها به روش SPSS به بررسی شرایط موجود در کشور پرداخته شود، نتایج نشان میدهد بهکارگیری BIM با توجه به شرایط موجود توجیه مناسبی برای شرکتهای عمرانی به لحاظ اجتناب از هزینههای دوبارهکاری و تأخیرات زمانی دارد.
مقدمه :
در سالهای اخیر گرایش رو به رشدی در صنعت ساختمانسازی به وجود آمده است که این امر به خودی خود تاثیر به سزایی در استفاده از دادههای جزئیتر در طراحی ساختمانها گذاشته است. بکارگیری این داده های جزئی برای طراحی جزئیات ساختمانها، پیش از فرآیند طراحی کلی مورد نیاز است. مدلسازی اطلاعات ساختمان یا به اختصار سیستم BIM به عنوان یک فرآیند مهم طراحی ساختمان و به منظور تامین این نیاز پدید آمده است. طی چندین دهه گذشته، مهندسان عمران و مکانیک، معماران و پیمانکاران و ... برای طراحی ساختمانها از منابع کتابخانهای موجود و بیشتر براساس نقشههای دوبعدی استفاده نمودهاند.
به گونهای که این نقشها و طرحها عمدتاً توسط تولیدکنندگان محصولات ساختمانی و بیشتر برای دادههای ژئومتریکی تامین میشدند و بدین طریق محصول را توصیف مینمودند. تحقیقات در انگلیس نشان می دهد که بیش از یک سوم کارفرماها از عملکرد پیمانکاران در حفظ هزینه ها و زمان برنامه ریزی شده، حل مشکلات و تحویل پروژه ها با کیفیت مورد نیاز ناراضی هستند. همچنین بیش از یک سوم کارفرماها از عملکرد مشاور در هماهنگ کردن تیم طراحی، ارائه سریع و قابل اعتماد خدمات و ایجاد ارزش برای سرمایه، ناراضی هستند. این نارضایتی به این دلیل است که در صنعت ساخت و ساز بیش از %50 پروژه های ساخت، درگیر تاخیر و افزایش هزینه هستند و بیش از %30 از پروژه های تکمیل شده با مشکلات و نواقص همراه هستند، علاوه بر این، حدود %30 از ساخت و ساز ها با دوباره کاری همراه هستند. بررسی ها نشان می دهد که تغییرات و دوباره کاری ها، بیشترین هزینه های اضافی را بر پروژه تحمیل می کند.
چنانکه در کانادا ،هزینه تغییرات و دوباره کاری ها %10 کل هزینه پروژه و %25 هزینه فاز ساخت - اجرا - را دربر می گیرد. در استرالیا طبق یک تحقیق انجام شده ،هزینه های مستقیم تغییرات و دوباره کاری ها % 6/4 ارزش کل پروژه و هزینه های غیر مستقیم آن، % 5/9 ارزش کل پروژه است . در کشور سوئد ، دوباره کاری ها 4/4 % ارزش ساختمان را شامل می شود که زمان کار را معادل % 7/1 اضافه می کند[1] .با توجه به مطالب و نتایج بیان شده ،می توان مشاهده کرد که دستورات تغییر در پروژه های بزرگ نقش اساسی و مهم داشته و می توانند بر موفقیت پروژه تاثیر مثبت و یا منفی اعمال کنند. به خصوص در فاز اجرایی پروژه - با توجه به گردش بالای منابع و تعداد بالای دستورات تغییر در پروژه های ساخت - نیاز به بررسی و مدیریت تغییرات بیش از پیش قابل مشاهده است.
تغییر در پروژه های ساخت و ساز بسیار رایج بوده و به احتمال زیاد از منابع مختلف، به علل مختلف و در هر مرحله ای از پروژه اتفاق می افتد که ممکن است تاثیرات منفی قابل توجهی بر روی مواردی مانند هزینه ها و تاخیرات برنامه داشته باشد. تغییرات بحرانی ممکن است تاخیرات متوالی در برنامه پروژه ، برآورد مجدد از بیانیه کار و مطالبات اضافی از تجهیزات، مواد، نیروی انسانی و اضافه کاری ، به دنبال داشته باشد.[2]
موضوع تغییر یک موضوع عمومی است اما علل ظاهری تغییر توضیحی است که در دستور تغییر میآید. علت واقعی و ریشه ای تغییر می تواند بسیار متفاوت با آنچه در دستور تغییر نوشته شده باشد. کارفرمایان و پیمانکاران به طور فزاینده ای با معنی الزامات قانونی تغییرات و تکنیک های مدیریتی که اثرات آن را کم کند درگیر هستند .[3] شاخص های اصلی ارزیابی موفقیت در مدیریت پروژه شامل سه شاخص زمان، هزینه و کیفیت می باشد. تغییرات در پروژه های ساخت یکی از عوامل غیر قابل اجتناب هستند . درصورت توجه و مدیریت صحیح این موارد می توان آنها را در جهت رسیدن به اهداف پروژه هدایت کرد و درغیر اینصورت اثرات منفی بر پروژه خواهند داشت.
از جمله اثرات منفی تغییرات مدیریت نشده می توان به کاهش کیفیت، افزایش هزینه و زمان اشاره کرد. تغییرات همچنین می توانند در صورت شناسایی به موقع و مدیریت صحیح ،عامل ایجاد تاثیرات مثبت از جمله استفاده از علم روز دنیا و تکنولوژی ،مهندسی ارزش و غیره در پروژه های ساخت باشند. تلاش خواهد شد تا به شناسایی عوامل موثر در مدیریت زمان و هزینه در فاز اجرای پروژه های ساخت پرداخته شود، بدین منظور در وهله اول، به بررسی یکی از عامل های مهم که باعث افزایش زمان و هزینه در پروژه های عمرانی می گردد و در اصطلاح دوباره کاری و تغییرات نامیده می شود پرداخته می گردد.
در بخش دوم پس از ارائه تعاریفی از مدلسازی اطلاعات ساختمان به بررسی پیشینه تحقیق پرداخته و در نهایت در بخش آخر فصل کاربردها و مزایای این سیستم مورد بررسی قرار خواهد گرفت. یکی از شاخصهای اصلی در ساخت و طراحی پروژههای عمرانی، وقوع تغییرات فراوان در آنها از شروع فرآیند ساخت و ساز تا پایان زمان بهره برداری پروژه است. این تغییرات می-تواند از فاز مطالعات شروع شده و تا فاز طراحی در هر پروژهای ادامه داشته باشد .[4]
یکی از دلایل اصلی این موضوع را میتوان به اعمال تصمیمات گوناگون توسط افراد مختلف که هریک نقشی را در اجرای پروژه بر عهده دارند، جستجو کرد. با توجه به اینکه، این تصمیمات در بخشهای مختلف پروژه اتخاذشده و نیاز بخشهای دیگر را لحاظ نمینماید، از اینرو میتواند منجر به عدم یکپارچگی و یکنواختی بین بخشهای مختلف درگیر در یک پروژه عمرانی شود. این عدم یکپارچگی بین قسمتهای مختلف، علاوه بر ایجاد ناهمخوانی، باعث هدررفت انرژی، افزایش هزینه، افزایش زمان ساخت و ساز و در مجموع موجب پایین آمدن بازده یا راندمان کار پروژه خواهد شد. امروزه تلاش برای دستیابی به یکپارچگی، همکاری و همیاری بیشتر بین اعضای یک پروژه و درک عمیقتر آن، در مفهوم کلی از ساختارهای بکار گرفته شده جهت نیل به این اهداف شکل گرفته است.
در این راستا سیستمهای مختلفی پا به عرصه گذاشته و گامی مثبت در جهت یکپارچگی بیشتر و افزایش همکاری تیم دخیل در پروژه برداشتهاند که مدلسازی اطلاعاتی ساختمان یکی از این سیستمهاست .[5][6][9] امروزه در کشورهای توسعه یافته، بکارگیری سیستم مدلسازی اطلاعاتی ساختمان و سایر سیستمهای پیشرفته در صنعت ساختمان به یکی از ضروریات اولیه در طراحیها تبدیل شده و روز به روز بر میزان اهمیت مطالعات و بهرهگیری از آنها در پروژهها افزوده میشود. این در حالیست که احتیاج به مطالعات گسترده اولیه، بررسی مزایا و معایب و ... درزمینه بهکارگیری این سیستمها، برای کشورهای در حال توسعه همچون ایران بسیار حائز اهمیت است.
از این رو، رویکرد اصلی این تحقیق در درجه اول، بررسی وضعیت پروژههای شرکتهای پیمانکاری در انبوهسازی، شناسایی دلایل میزان انحراف از زمان و هزینه اولیه شرکتها ناشی از تغییرات و دوبارهکاریها میباشد و سپس با مطالعه درخصوص زمینه های کاربرد مدلسازی اطلاعاتی ساختمان در مدیریت پروژههای ساختمانی، به بررسی بسترهای لازم برای بکارگیری این سیستم در شرکتهای پیمانکاری در پروژههای انبوه سازی در تهران پرداخته میشود.[6]
بررسی موجودیت استفاده از سیستم BIM در شرکتهای مشاور فعال درزمینه ساختوساز و ارزیابی میزان شناسایی سیستم نوین مدلسازی اطلاعاتی ساختمان در کشور با ارائه پرسشنامه و مطالعه موردی با توجه به بررسیهای انجامشده درزمینه مزایا و معایب بکارگیری سیستم مدلسازی اطلاعاتی ساختمان در پروژههای ساخت و ساز در کشور، به نظر می رسد که سازمانهای مربوطه از قبیل سازمان مدیریت برنامه و بودجه کشور، وزارت مسکن و شهرسازی، شرکتهای مهندسی مشاور، شرکتهای فعال در زمینه ساخت و سازهای کلان در کشور، مدیران و مهندسین طراح، دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی فعال در زمینه ساخت و ساز از جمله بهرهوران احتمالی نتایج حاصل از این پزوهش می باشد.
در این پژوهش پس از بررسی دقیق ادبیات تحقیق موجود در زمینه بکارگیری سیستم مدلسازی اطلاعاتی ساختمان در کشورهای توسعه یافته، مزایای اصلی استفاده از این سیستم در مراحل قبل، بعد و در حین ساخت پروژههای عمرانی و ساخت و ساز مورد مطالعه قرار گرفته و میزان بکارگیری این سیستم در کشور مورد توجه قرار میگیرد. سپس با توزیع و گردآوری اطلاعات بدست آمده، پیشنیازهای بکارگیری این سیستم در پروژههای ساخت و ساز تشریح می گردد. در نهایت با انجام مطالعات موردی و از طریق پژوهشهای میدانی شامل مصاحبه و تهیه پرسشنامه در پروژه های انبوه سازی در شهر تهران، ممترین عوامل ایجاد تاخیر و دوباره کاری ها در این پروژه ها مورد بررسی قرار می گیرد، سپس به ارزیابی استفاده از سیستم مدلسازی اطلاعاتی ساختمان در مدیریت هزینه و زمان در این پروژه ها پرداخته می شود.
