بخشی از مقاله
چکیده
یکی از اهداف اصلی عملیات اکتشاف منطقهای، تخمین ذخیره کانسار است و تنها پس از این مرحله است که میتوان در مورد یک کانسار قضاوت و امکان استخراج اقتصادی آن را بررسی کرد. نکته مهمی که در مورد تخمین دخیره بایستی در نظر داشت، این است که چون تخمین دخیره ماده معدنی بر اساس اطلاعات محدود انجام میگیرد، لذا به هر حال توأم با خطا خواهد بود. البته بسته به میزان و دقت اطلاعات موجود، ارزش ذخایر مختلف، متفاوت است.
هدف این تحقیق، بهرهگیری از دادههای مختلف اکتشافی به منظور تعیین مدل و تخمین دخیره کانسار سرب و روی چمتو است که این مهم با تلفیق نتایج مدلسازی و تفسیر دادههای ژئوفیزیکی - پلاریزاسیون القایی و مقاومتویژه - و اطلاعات حفاریهای محدود انجام شده در محدوده این کانسار با استفاده از نرمافزار Rockworks انجام شده است. دست-یابی به مدلهای دوبعدی دقیق از کانسار مورد نظر از نتایج مهم این تحقیق است. همچنین در این تحقیق، مقادیر متفاوتی برای ذخیره کانسار مورد نظر با استفاده از دادههای پلاریزاسیون القایی و مقاومتویژه و بر اساس روشهای مختلف درونیابی به دست آمده است.
-1 مقدمه
رسیدن به یک مدل دقیق از یک کانسار برای دستیابی به یک طرح و استخراج بهینه مواد معدنی امری ضروری است. این مدل دقیق بدون استفاده از دادههای اکتشافی متنوع و مختلف به ویژه در مناطق پیچیده زمین شناسی و معدنی ناممکن است. مدل کانسار و تخمین ذخیره کانسار اهمیت زیادی دارد. در کانسار سرب و روی چمتو که فعالیتهای معدنی در آن بسیار قدیمی نیز میباشد؛ علیرغم بررسیهای متعدد زمینشناسی، ژئوفیزیکی، حفاری گمانههای اکتشافی و ترانشهها و چندین تونل استخراجی، به دلیل عدم تهیه یک مدل کانساری در آن، همواره با مشکلات عدیدهای در شناسایی ماده معدنی به منظور استخراج آن مواجه است.
با توجه به اطلاعات موجود اگر چه دستیابی به یک مدل سه بعدی دقیق از کانسار فوق امکانپذیر نیست اما سعی شده است تا در این تحقیق یک مدل سه بعدی هر چند تقریبی از این کانسار به صورت یک بلوک دیاگرام بر اساس اطلاعات اکتشافی موجود تهیه و ارائه گردد.
-2 کانسار چمتو
این ذخیره یکی از کانسارهای سرب و روی در منطقه تاش واقع در محدوده شهرستان شاهرود در شمال شرق ایران و در نزدیکی روستای تاش - کیلومتر 35 جاده توسکستان - و در نزدیکی باغات منطقهی فرحزاد واقع شده است. وسعت کل محدوده معدنی تقریباً 23/7 کیلومتر مربع میباشد. - بیاری. - 1390 ذخیره سربچمتو غالباٌ از نوع سولفیدی و به صورت کانی گالن - Pbs - است که در نزدیکی سطح زمین بر اثر هوازدگی به سروزیت و به صورت نادر به آنگلزیت تبدیل شده است.
کانی سازی در این بخش در داخل آهک و دولومیتهای سازند لار صورت گرفته است که بالاخص در ریفها و زونهای درزهدار یا برشهای فروریزشی و در تغییرات رخسارهای سرب متمرکز شده است. شواهد موجود در تونلهای قدیمی گویای افزایش ضخامت ماده معدنی با افزایش عمق میباشد. در قسمت شرقی منطقه کانیسازی بیشتر به صورت روی میباشد بهویژه به صورت کانیهای کربناته روی از جمله اسمیتزونیت و همچنین همیمورفیت یا کالامین است. در منطقه مورد بررسی، آهکهای لار مستقیماً روی تشکیلات شمشک قرار دارد و سازند دلیچای در این منطقه دارای نبود چینهای میباشد
-3 برداشت دادههای ژئوفیزیکی
مناسبترین روش برای تشخیص و مکانیابی ذخایر سولفوری و پراکنده، استفاده از روش پلاریزاسیون القایی - - IP است - عربامیری، . - 1385 برداشت ژئوفیزیکی در این منطقه با این روش صورت گرفته که به دلیل وجود احتمالی ساختارهای پیوسته کانیسازی سرب و روی از روش مقاومت ویژه نیز بعنوان مکمل روش IP به طور همزمان استفاده شده است. دادهها با استفاده از آرایش دوقطبی-دوقطبی، عمود بر روند عمومی ساختارهای زمینشناسی منطقه و برونزد آثار کانیسازی، برداشت شده است. محل پروفیلها در شکل 1 نشان داده شده است.
شکل :1 محل پروفیلهای برداشت دادههای ژئوفیزیک
-4 تخمین ذخیره کانسار چمتو
برای تخمین ذخیره کانسار چمتو با استفاده از دادههای ژئوفیزیکی از نرمافزار RockWorks استفاده شده است. این نرم-افزار قابلیت آنالیز دادههای زیرسطحی را داراست که با وارد کردن دادهها می توان نقطه، کنتور، نیمرخ پلان، نقشههای سطحی - زمینشناسی - لیتولوژی/چینهشناسی، لاگها، مقاطع و پروفیل را ایجاد کرد. برای مدلسازی دادههای IP و مقاومت ویژه با استفاده از این نرمافزار از چهار روش زیر استفاده شد:
-1 روش نزدیکترین نقطه - Closest point - که نزدیکترین نقطه به هر گره یا نقطه تلاقی در شبکه را مشخص میکند. این روش زمانی سودمند است که دادهها به صورت یکنواخت فاصلهگذاری شدهاند.
-2 روش عکس فاصله وزنی : - Inverse-Distance Weighting - بر این فرض است که تأثیر محلی هر نقطه با فاصله کاهش مییابد. این الگوریتم برای دادههایی که تغییرپذیری زیادی دارند به کار برده میشود.
-3 روش عکس فاصله همسانگرد : - Inverse-Distance Isotropic - از تمام نقاط در دسترس در هنگام محاسبه ارزش یک نقطه استفاده میکند. وزن دادهها مطابق با مجذور عکس فاصله آنها از نقاط دیگر داده میشود. این روش زمانی مفید است که دادهها به طور یکنواخت در محیط غیرچینهای توزیع شده باشد.
-4 روش عکس فاصله ناهمسانگرد : - Inverse-Distance Anisotropic - از نزدیکترین نقاط کنترلی در بخش 90 درجه در اطراف آن نقطه استفاده میکند. این نوع جستجوی جهتی میتواند درونیابی ارزش نقاطی که بین دادهها قرار گرفتهاند را بهبود بخشد
با توجه به تقاطع پروفیلها و گمانههای حفاری - شکل - 2، در قسمتی که وجود ماده معدنی به اثبات رسیده، مقدار IP و مقاومتویژه به ترتیب برابر با 298/93 و 361/36 به دست میآید. این مقادیر را در Iso-level مدلها قرار داده و حجم کانسار را به دست میآوریم. از ضرب حجم در وزن مخصوص کانسار که 2/8 تن بر متر مکعب میباشد، ذخیره کانسار تخمین زده می-شود.
