دانلود مقاله اندازهگیری و تجزیه و تحلیل بهرهوری نهادههای تولیدی صنایع کوچک و متوسط در شهرک صنعتی توس

بخشی از مقاله

چکیده

هدف مقاله بررسی وضعیت بهرهوري عوامل تولید صنایع کوچک و متوسط مستقر در شهرك صنعتی توس به روش توابع تولید است. بدین منظور توابع تولید گروههاي صنعتی مختلف بر اساس دادههاي مقطعی سـال

1384 برآورد شده است. سپس کشش عوامل تولید، بهرهوري متوسط، بهرهوري نهایی و شـاخص کـاربري و سرمایهبري گروههاي مذکور استخراج شده است. نتایج بدسـت آمـده نشـان مـیدهـد بجـز گـروه صـنایع فلزات اساسی، سایر گروهها و همچنین کل صنعت داراي بازده صعودي نسبت به مقیاس میباشند، علاوه بر این بیشترین میزان بهرهوري نیروي کار و سرمایه بـه ترتیـب مربـوط بـه گروههـاي صـنایع غـذایی و صـنایع ماشینآلات میباشد. همچنین بیشترین مقدار شاخص کاربري مربوط به گروه صنایع غذایی بوده و بیشـترین مقدار شاخص سرمایهبري را گروه صنایع ماشینآلات به خود اختصاص داده است.

واژههاي کلیدي: بهرهوري، توابع تولید، شاخص سرمایهبري، شهرك صنعتی توس.

طبقهبندي C81, D24:JEL

________________________________________________________________

Determination and Analysis of Factors Productivity of Medium and Small Scale Manufactories in Toos Industrial Town

MohammadrezaLotfalipourAssociate Professor, Department of Economics, Ferdowsi University of

Mashhad. Majid DerakhshaniMaster of Economics, Ferdowsi

University of Mashhad.

Abstract

The aim of the paper is to survey factors productivity in Small & Medium Scale Manufactories located in Toos industrial town. In order to achieve this purpose, production functions of different industrial groups are estimated on the base of cross-section data in 2005. Then elasticity of factors production, average productivity, marginal productivity, labor intensive and capital intensive are derived from the functions. Obtained results indicate that except basic metal industries, all groups and total industry had increasing returns to scale. Moreover the maximum of labor & capital productivity belongs to the food industry & industrial equipment group respectively. Also the maximum of labor intensive belongs to food industry

and the maximum of capital intensive belongs to industrial equipment group .

Keywords: Productivity, Production function, Labor intensive, Manufactories, Toos

industrial town .

JEL: C81 , D24

مقدمه

در سالهاي اخیر صنایع کوچک نقش مؤثري در توسعه صنعتی و اقتصـادي بیشـتر کشـورهاي دنیا داشته است. به طوري که اکثر کشورهاي جنوب شرقی آسیا، محور توسعه صـنعتی خـود را بـر رشد و گسترش صنایع کوچک بنا نهادهاند. صنایع کوچک بیش از %98 واحدهاي صنعتی و بـیش از %50 کارکنان شاغل در بخش صنعت کشور را به خوداختصاص داده است، لذا از این نظر حـائز اهمیت فراوان جهت بررسی و تعیین وضعیت بهرهوري این نوع از صنایع و جایگـاه آن در صـنعت کشور میباشد.((Mowlayee, 2003 علی رغم نقش قابل توجه صنایع کوچک در ساختار صـنعتی کشور، آنها با معضلات متعددي روبرو هستند.( Zoltan,2002) شهرك صنعتی تـوس، بزرگتـرین

شهرك صنعتی موجود دراستان خراسان بزرگ میباشد و حجم بالایی از اشتغال را در خود جـاي داده است، تنوع واحدهاي مختلف این مجموعه، اندازهگیري و تحلیل بهرهوري آنها مـیتوانـد بـه شناسایی نقاط قوت و ضعف صنایع مختلف کمک نموده و دست اندرکاران را براي تصمیمگیري یاري کرده و نهایتاً به توسعه صنایع داراي مزیت نسبی در این شهرك کمک نماید.

هدف از انجام تحقیق، محاسبه وتجزیـه و تحلیـل بهـرهوري عوامـل تولیـد گروههـاي مختلـف صنعتی بر اساس طبقهبندي 1(ISIC) میباشد. روش تحقیـق مبتنـی بـر تجزیـه و تحلیـل توصـیفی و استنباطی با استفاده از روشهاي تحلیل آماري واقتصادسنجی است. جامعه آماري شـامل 390 واحـد صنعتی کوچک و متوسط در حال بهره برداري و فعال مستقر در شـهرك صـنعتی تـوس در مقطـع زمانی سال 1384 میباشد که از بین آنها جامعـه نمونـه انتخـاب گردیـده اسـت. (صـنایع کوچـک صنایعی است که تعداد شاغلان آنها زیر 50 نفر باشد و صنایع متوسـط صـنایعی هسـتند کـه تعـداد

شاغلان آن بین50 تا 150 نفر باشد. (Statistics of Industrial Workshops, 2003)

پیشینه تحقیق

مطالعات انجام شده در داخل کشور

آذربایجــانی (Azarbaijani,1989)، بــه بررســی و مطالعــه بهــرهوري صــنایع کشــور بــر اســاس کدهاي دو رقمی ISIC، طی دوره 1346 - 64 پرداختـه اسـت. شـاخصهـاي محاسـبه شـده نشـان میدهد که در بین صـنایع کارخانـهاي کشـور صـنایع ماشـینآلات، ابـزار و محصـولات فـابریکی، صنایع فلزات اساسی و صنایع شیمیایی از بیشترین بهرهوري کلی برخوردار بودهاند بنابراین صـنایع نامبرده به ترتیب از مزیت نسبی بالاتري نسبت به سایر صنایع برخوردار هستند.

ســجادي (Sajjadi, 1998)، عوامــل مــؤثر بــر بهــرهوري در خطــوط تولیــد کارخانجــات خودروسازي سایپا را با استفاده از روش تحقیق پیمایشی و نمونهگیري بررسی نموده و در پایـان بـه این نتیجه دست یافته است که فعالیتهـاي رقـابتی بـین کارکنـان خطـوط تولیـد، سـن کارکنـان و آموزش کارکنان خطوط تولید، نقش مهمی در افزایش بهرهوري واحدهاي تولیدي تحت بررسـی داشته است.

________________________________________________________________

1 - International Standard Industrial Classification

رحمانی (Rahmani, 2001)، با استفاده از شـکل ترانسـلوگ تـابع لگـاریتمی هزینـه، اقـدام بـه محاسبه بهـرهوري کـل عوامـل تولیـد صـنایع بـزرگ طـی سـالهاي 1376–1350 کـرده اسـت و نتیجهگیري میکند که بهرهوري کل عوامل تولیـد صـنایع بـزرگ طـی سـالهاي مـورد مطالعـه، در اغلب سالها مثبت بوده است.

مــولایی (Mowlayee, 2003)، بــه بررســی و مقایســه بهــرهوري گــروههــاي مختلــف صــنعتی کوچک و بزرگ ایران پرداخته است، نتایج پژوهش حاکی از آن است که بهرهوري کل، متوسـط و نهایی صنایع کوچک کمتر از صنایع بزرگ است، اما برخی از گروههاي صنعتی کوچک نسبت به صنایع بزرگ داراي بهرهوري بیشتري هستند.

سلیمی فر (Salimifar, 2005)، بهرهوري عوامل تولیـد و میـزان بـه کـارگیري آنهـا در صـنایع بزرگ استان خراسان را مورد مطالعه قرار داده است، نتایج حاصله حاکی از آن است که بهرهوري نیروي کار در صنعت کشور، از صنعت استان در سال مورد مطالعه بیشـتر بـوده اسـت. مقایسـه بـین گروههاي صنعتی نیز مبین آن است که فقط در پنج گروه صنعتی وضعیت استان از نظر بهرهوري از متوسط کشوري بهتر است.

زراء نژاد و قنادي (Zaraenejad, Mansoor&Ghanadi, Behrooz, 2005) بـه بـرآورد تـابع

بهرهوري نیروي کار صنایع استان خوزستان و بررسی عوامل موثر بر آن پرداختهاند. نتـایج بـرآورد نشان میدهد میزان بهرهوري نیروي کار با موجودي سرمایه و با هزینههاي تحقیق و توسـعه، رابطـه مستقیم و با شکاف بین تولید بالقوه و بالفعل رابطه معکوس دارد.

عباسیان و همکاران (Abbasian& et al, 2007) بـا اسـتفاده از روش تحلیـل فراگیـر دادههـا1،

بهرهوري کل عوامل تولید2 و اجزاي آن را در بخش صنعت بررسی کردند.

مطالعات انجام شده در خارج کشور:

ایدسون و والتر (Idson&Walter, 1996) ، بهرهوري نیروي کار را بـا اسـتفاده از روش تـابع تولید در صنایع کوچک و بزرگ فلزات فـابریکی، ماشـینآلات، بـرق، تجهیـزات حمـل و نقـل و ابزارآلات مورد محاسبه و مقایسه قرار داده و نتیجهگیري کردهاند که نیروي کار صنایع بـزرگ بـه
________________________________________________________________

1 - Data Envelopment Analysis 2 - Total Factors Productivity

علت استفاده از تکنولوژي، تجهیزات و سـازماندهـی پیشـرفته داراي بهـرهوري بیشـتري نسـبت بـه صنایع کوچک هستند.

هالتیوانگر و همکاران (Haltiwanger&et al, 1999)، تفاوت بهرهوري در میان کـارگران را در صنایع مختلف طی سالهاي 1996-1985 با استفاده از روش تابع تولید مورد مطالعه قرار داده و نتیجهگیري میکننـد کـه تعـداد کـارگران، سـن و سـرمایه انسـانی در میـزان بهـرهوري آنهـا تـاثیر میگذارد. یورگنسون (Jorgenson, 2001) با استفاده از چارچوب حسابداري رشد و تابع امکانات تولید به بررسی منابع رشد آمریکا در دوره 1948-2000 پرداخته است . نتـایج وي نشـان مـیدهـد سهم صنایع تولید کننده 1ICT از رشد بهرهوري کل عوامل تولید 30 درصد است.

کیم (Kim ,2005) رابطه میان نظارت صنفی و عملکرد بهـرهوري بنگـاههـاي صـنعتی در کـره جنوبی را بررسی کرد. بر اساس برخی از نتایج، یک رابطه مثبت میـان ایـن دو متغیـر وجـود داشـته است.

ولدخانی (Valadkhani,2005)، مدلی براي بهرهوري نیروي کـار ایـران بـر اسـاس دادههـاي سري زمانی طی سالهاي 1960 تا 2002 تخمین زده است، که در آن بهرهوري نیروي کـار بوسـیلهء موجودي سرمایه خالص واقعی، شاخصهـاي فنـاوري اطلاعـات و ارتباطـات (ITT) و آزادسـازي تجاري تعیین میشود. نتیجه کار آنها نشان میدهد که انواع سیاستهاي تشویقی اعمال شده براي افزایش سرمایهگذاري و آزادسازي تجاري باعـث بهبـود فنـاوري و در پـی آن افـزایش بهـرهوري نیروي کار میشود.

گیلـین و همکـاران وي (Gielen& others, 2006) در مقالـهاي نشـان دادنـد کـه دسـتمزدها، بهرهوري نیروي کار را در سطح بنگاه در حدود 9 درصد افزایش میدهد. این ممکن است بخشـی ناشی از اثرات انگیزشی و بخشی دیگر ناشی از جذب کارگران به صـورت مـوقتی و کوتـاه مـدت باشد.

حشمتی و شیو (Heshmati&Shiu, 2006) نیز به بررسی رشد بهرهوري کل عوامل تولیـد در

30 ایالت چین در دوره 1993-2003 با استفاده از دادههاي پانل پرداختهاند. براساس یافتههاي آنهـا فناوري اطلاعات و ارتباطات اثر مثبت و معناداري بر رشد تولید و بهرهوري کل دارد.

________________________________________________________________

1 - Information and Communication Technology

ویژگیهاي شهرك صنعتی توس

شهرك صنعتی توس با دارا بودن بیش از %53 حجـم اشـتغال و %45 تعـداد واحـدهاي صـنعتی استان خراسان رضوي بزرگترین شهرك صنعتی موجود در استان و یکی از بزرگتـرین شـهرکهاي صنعتی کشور میباشد. این شهرك در زمینی به مساحت 401 هکتاراحداث شـده کـه حـدود 249
هکتار آن جهت احداث واحدهاي صنعتی اختصاص یافته و قسمت عمده آن یعنـی 230 هکتـار تـا پایان سال 1384 واگذار شده است. قراردادهاي به امضاء رسیده جهت احـداث واحـدهاي صـنعتی تاکنون 636 فقره بوده که از این تعـداد 494 واحـد بـه بهـره بـرداري رسـیدهانـد. بـرآورد سـرمایه واحدهاي به بهرهبـرداري رسـیده نشـان مـیدهـد کـه حـدود 2270 میلیـارد ریـال در ایـن واحـدها سرمایهگذاري شده است. این حجم سرمایهگذاري چیـزي در حـدود 14814 نفـر اشـتغال مسـتقیم ایجاد نموده است. عمده فعالیتهاي صنعتی مستقر در شهرك صنعتی توس مربوط به گروه صـنایع غذایی و آشامیدنی وهمچنین گروه صنایع ماشینآلات میباشد که در مجموع این دو گـروه بـیش از نیمی از فعالیتهاي صنعتی شهرك را به خود اختصاص دادهاند. (Khorasan Industrial Town

Company, 2005)

تخمین توابع تولید صنایع مستقر در شهرك صنعتی توس:

به منظور تخمین توابع تولید صنایع براي هر کدام از گروههاي صنعتی به تفکیک کد دو رقمی (ISIC) و نیز براي کل صنایع شهرك صنعتی توس، تابع تولیدي که بتواند بـه نحـو مطلـوبی رفتـار تولید و ستانده را با متغیرهاي اصلی بیان کند، تخمین زده شد. بدین منظور از میـان توابـع تولیـد در دسترس، سه نوع تابع تولید که به صورت شایع توسط اقتصاددانان و کارشناسـان در تخمـین توابـع تولید مورد استفاده قرار میگیرند، مورد بررسی قرار گرفـت. عـلاوه بـر روش پارامتریـک تخمـین توابع تولید با استفاده از مدلهاي اقتصاد سنجی، روشهاي غیر پارامتریک نیز براي محاسبه بهـرهوري وجود دارند که در این روشها عملکرد هر بنگاه با بهترین عملکرد بنگاههاي موجود در آن صنعت مقایسه میشود. یکی از مهمترین این روشها روش 1DEA است که درآن با استفاده از برنامهریـزي خطی و بدون تحمیل فرم تبعی خاص، از اتصال نقـاط حـدي، تـابع مـرزي مـورد نظـر تخمـین زده

________________________________________________________________

1 - Data Envelopment Analysis

45
میشود. (Abrishami, H, Mehrara, M, Ajorloo, M, 2008)

تابع تولید کاب – داگلاس :(Cobb - Douglas)

این تابع یکی از متداولترین توابع تولیدي است که در مطالعات کمـی اقتصـادي مـورد اسـتفاده قرار میگیرد و با فرض محدودکنندهاي همراه است که از آن جمله میتوان به کشش ثابت نسـبت به عوامل تولید در هر سه منطقه تولیدي اشاره نمود. در فـرم خطـی بـراي n نهـاده بـه صـورت زیـر نمایش داده میشود. که در آن y معرف مقدار ستانده و Xi ها مقـدار نهـادههـاي بکـار رفتـه در صنعت و A ضریب تکنولوژي میباشد.((Khaksar, 1995

تابع کاب داگلاس به جهت سادگی و قابلیتهایی که دارد به طور وسیعی در کارهـاي تجربـی مـورد اسـتفاده قـرار گرفتـه اسـت.((Miller, 2008 and Salvatore, 1997 ایـن تـابع در منطقـه اقتصادي تولید( منطقهاي که غالب بنگاههاي تولیـدي در آن ناحیـه تولیـد مـیکننـد تعریـف شـده است. ویژگی بارز این تابع علاوه بـر سـادگی، مناسـب بـودن آن بـراي دامنـه وسـیعی از مجموعـه اطلاعات تجربی در زمینههاي مختلف است. کشش عوامل تولیـد ( (α,β درصـد تغییـرات میـزان تولید((y را نسبت به تغییرات عوامل تولیـد نشـان مـیدهـد. بسـته بـه اینکـه حاصـل جمـع ( (α,β

بزرگتر، مساوي و یا کوچکتر از 1 باشد، تابع تولید را به ترتیب با نسبت فزاینده، ثابت و کاهنده بـه مقیاس مینامند. از آنجا که تابع تولید در یک مقطع زمـانی مشـخص تعریـف و بـرآورد مـیشـود، مقادیر α,β ثابت در نظر گرفته میشود. بدیهی است در زمـان دیگـر بـه دلیـل تغییـرات فناورانـه مقادیر یاد شده تغییر مینمایند. مطالعات نشان میدهد در خـلال سـالهاي اخیـر، در عـین حـال کـه نسبت سرمایه بـه کـار افـزایش یافتـه اسـت، سـهم عوامـل تولیـد در بلندمـدت تقریبـا ثابـت مانـده

است.((Jones, 2005 and Antràs, Pol, 2004

n
lnylnA∑lnxi

i1

تابع تولید متعالی:1

تابع تولید متعالی، محدودیتهاي تابع کاب- داگلاس را نداشـته و قـادر اسـت بهـرهوري نهـایی غیرثابت تولید نهایی را به طور مجزا در هر سه ناحیه تولید نشان دهد. بهعلاوه در ایـن تـابع کشـش

________________________________________________________________

1 Transcendental

64 مجله دانش و توسعه؛ شمارۀ29 (علمی- پژوهشی)

تولید و کشش جانشینی در دامنه تغییرات نهادهها متغیر میباشـند و فـرم خطـی تـابع بـه شـکل زیـر

میباشد. (Jones,2005,Shaikh,A. (2005)

lnylnAn∑lnXin∑biXi
i1 i1

تابع ترانسلاگ:1

براي اولین بار توسط کریستنسن یورگنسن و لائو در سال 1972 مطـرح گردیـد ایـن تـابع بـه دلیل داشتن مزیتهاي منحصر به فرد در دهههاي اخیر به طور گسترده مـورد اسـتفاده اقتصـاددانان

قرار گرفت. فرم خطی تابع به صورت زیر نمایش داده میشود:
lnylnA∑ailnxi1/ 2∑∑bij .lnxi .lnxj

i1 i1 j1

اگر در این تابع bij0 باشد به تابع کاب – داگلاس میرسیم. (Rafat, 2003 and Mishra,

s .k.(2007 )

کشش جزئی و بهرهوري نهایی عوامل تولید:

تابع کاب – داگلاس در حالتی که سه نهاده تولید وجود داشته باشد، بدین صورت است:

lnQlnAαlnLβlnKγlnM
که درآن Q تولید، A پارامتر بهرهوري کل، M , K , L عوامل تولید کار، سرمایه و مواد اولیـه میباشند، و γ, β,α نیز ضریب کشش جزئی تولیـد نسـبت بـه نیـروي کـار سـرمایه و مـواد اولیـه هستند. در این صورت داریم:
αQ  α.AP ⇒MP MPL α L e

L L L
APL
β.Q ⇒MPβ.AP MPK β K e

K K K
APK
γ.Q  γ.AP ⇒MP MPM γ M e

M M M
APM
که درآن APM,APK,APL بهرهوري متوسـط نیـروي کـار، سـرمایه و مـواد اولیـه وهمچنـین

________________________________________________________________

1 Translog

اندازهگیري و تجزیه و تحلیل بهرهوري نهادههاي 47

MPM,MPK,MPL بهرهوري نهایی عوامل تولید مذکور هستند.

تابع متعالی در حالتی که سه نهاده وجود داشته باشد:

lnQlnAa1lnLa2lnKa3lnMb1Lb2Kb3M

که درآن:

eL a1b1 L

eKa2b2K

eM a3b3 M

به ترتیب کششهاي عوامل تولید نیروي کار، سرمایه و مواد اولیه میباشـند. ملاحظـه مـی شـود کشش تولید نسبت به هر کدام از نهادهها ثابت نیست وتابع خطـی از سـطح همـان نهـاده مـیباشـد.

براي بهرهوري نهایی عوامل در این حالت داریم:

a1b1LQ MP a b LAP 

L L 11 L
a2b2KQ  b KAP MP a

K K 2 2 K
a3b3MQ b MAP a MP

M M 3 3 M

تابع ترانسلوگ درحالتی که سه نهاده داشته باشیم:

lnQlnAa1lnLa2lnKa3lnM1 / 2b11lnL21 / 2b12lnLlnK1 / 2b13lnLlnM1 / 2b22lnK21 / 2b23lnKlnM1 / 2b33lnM2

که در آن:

eL a11/ 2b12ln K 1/ 2b13ln M e K a 21 / 2b12ln L 1 / 2b23ln M eM a31/ 2b23ln K 1/ 2b13ln M

به ترتیب کششهاي عوامل تولید نیروي کـار، سـرمایه و مـواد اولیـه مـیباشـند. در ایـن توابـع کشش تولید تابعی از سطوح خود نهاده و سطوح دیگر نهـادههـا مـیباشـد و بهـرهوري نهـایی ایـن

84 مجله دانش و توسعه؛ شمارۀ29 (علمی- پژوهشی)

عوامل به این شکل میباشد:

a11/2b12lnK1/2b13lnMQ MPe.AP⇒MP

L L L L L
a21/ 2b12lnL1/ 2b23lnMQ  ⇒MP .AP K e  MP

K K K K

a31/ 2b23lnK1/ 2b13lnMQ ⇒MP .AP M e MP

M M M M

شاخص کاربري

شاخص کاربري معیاري جهت برآورد بهرهوري جزئی نیروي کار میباشد که براي آن داریم:

Li(Vi/ Ni).100 /(VT/ NT)

VT,Vi به ترتیب عبارتند از ارزش افزوده در صنعت i ام و کل صنعت. چون مقایسه بین صنایع مختلف است به جاي ستانده از ارزش افزوده استفاده میشود. NT,Ni تعداد کارکنان در صنعت iام و کل صنعت را نشان میدهد. چنانچه مقدار شاخص کاربري براي یک گروه صنعتی زیـر 100
باشد بدین مفهوم است که شدت بکارگیري نیـروي کـار در آن صـنعت از متوسـط صـنعت بیشـتر است و به تعبیري کاربرتر میباشد. شدت به کارگیري نیروي کـار، عبارتسـت از تعـداد کـارگران تقسیم بر ارزش افزوده تولیدي و به عبارت بهتر عکس بهرهوري نیروي کار را شدت به کـارگیري نیروي کار گویند، با توجه به شـاخص کـاربري وقتـی ایـن شـاخص کـوچکتر از 100 باشـد یعنـی بهرهوري نیروي کار در صنعت i ام کمتر از بهرهوري نیروي کار در کل صنعت میباشد و ایـن بـه معنی بزرگتر بودن شدت به کـارگیري نیـروي کـار در صـنعت i ام در مقایسـه بـا متوسـط صـنعت

میباشد.((Salimifar, 2005

شاخص سرمایهبري:

شاخص سـرمایهبـري معیـاري جهـت بـرآورد بهـرهوري جزئـی سـرمایه اسـت کـه فرمـول آن عبارتست از:

Ci(Vi/Ki).100 /(VT/ KT)

که در آن: VT,Vi به ترتیب عبارتند از ارزش افزوده در صنعت i ام و کل صنعت، و KT,Ki

موجودي سرمایه در صنعت i ام و کل صنعت را نشان میدهد.

روش تخمین توابع تولید:

اندازهگیري و تجزیه و تحلیل بهرهوري نهادههاي 49

پس از جمعآوري دادهها و مرتب سازي آنها، متغیرها را تعریف نمـوده و بـر اسـاس الگوهـاي نظري مطرح شده تخمین توابع انجام میشود براي این منظور از نـرمافـزار Eviews 4 اسـتفاده شـده است و براي هر یک از گروههاي صنعتی صـنایع غـذایی و آشـامیدنی، ماشـینآلات و تجهیـزات، صنایع شیمیایی، صنایع فلزات اساسی، صنایع متفرقه و همچنین کل صنایع شهرك صنعتی توس سه نــوع تــابع کــاب – داگــلاس، ترانســلوگ و متعــالی تخمــین زده شــده اســت، و از بــین ایــن توابــع مناسبترین تابع جهت هر گروه صنعتی برگزیده شده اسـت، منظـور از مناسـبتـرین تـابع، تـابعی است که علاوه بر ضرایب معنیدار بیشتر، انحراف معیار کمتر و R2 بیشتري داشته باشـد.(بـه دلیـل اینکه تعداد شرکتهاي گروههاي صنعتی نساجی، کانی غیرفلزي، کاغذ و مقوا و متفرقه نـاچیز بـوده و امکان تخمین تـابع تولیـد بـراي ایـن گروههـا بـه صـورت جداگانـه وجـود نداشـته اسـت. بـراي گروههاي مذکور یک تابع تولید تحت عنوان تابع تولید صنایع متفرقه تخمین زده شده است). لازم به ذکر است که به دلیل نداشتن دادههاي آماري براي سالهاي مختلف، تخمین توابـع بـه صـورت سري زمانی امکانپذیر نیست و لذا دادههاي مقطعی سال 1384 براي تخمینها مـورد اسـتفاده قـرار گرفت. این امر محدودیتهایی ایجاد میکند از جمله اینکه ممکن است نتواند رفتار باثبات صـنعت یا یک گروه صنعتی را نشان دهد. هر چند با توجه به اینکـه تعـداد نمونـههـاي اسـتفاده شـده بـراي تخمین هر تابع تولید نسبتاً بالا است این محدودیت تا حدودي رفع شده است. تابع تولید شامل سـه متغیر توضیحی نیروي کار، سرمایه و مواداولیه میباشد. ارزش تولیـدات بـه عنـوان متغیـر وابسـته و سایر متغیرهاي مورداستفاده به شرح ذیل است:

:KAR تعداد نیروي کار، :KAP سرمایه ( میلیون ریال)، :MV ارزش مواداولیه ( میلیـون ریـال

)، :Y ارزش تولیدات ( میلیون ریال ).

با توجه به متغیرهاي تعریف شده و بر اساس الگوهاي نظري مطرح شـده ابتـدا بـه تخمـین تـابع تولید کاب - داگلاس پرداخته و سپس توابع ترانسلوگ و متعـالی را بـراي هـر یـک از گروههـاي صنعتی و کل صنایع شهرك تخمین زده و نتایج ضرایب معنیدار و سایر مشخصههاي آماري مانند

R2 و t در جداولی جداگانه آورده شدهاند. سپس مناسـبتـرین تـابع بـراي هـر یـک از گروههـاي صنعتی و براي کل صنعت بر اساس مشخصههاي آماري (t, R2) و تعداد ضرایب معنـیدار انتخـاب گردیده است.

انتخاب مدل مناسب براي هر گروه صنعتی و کل صنعت:

05 مجله دانش و توسعه؛ شمارۀ29 (علمی- پژوهشی)

با توجه به شاخصههایی که براي انتخاب مناسبترین مدل و تابع تولید براي هر گروه صنعتی و نیز براي کل صنعت مطرح شد.

الف: گروه صنایع مواد غذایی و آشامیدنی R2 و تعداد ضرایب معنیدار براي تابع متعالی بیشـتر است اما با توجه به اینکه ضرایب معنیدار فقط اثرات متقابـل را نشـان مـیدهـد و بـراي متغیرهـاي مستقیم نیروي کار، سرمایه و مواداولیه این ضرایب معنیدار نمیباشد. ولی در توابع تولید کـاب – داگلاس و متعالی به رغم اینکه R2 کمتر بـوده و تعـداد ضـرایب معنـیدار نیـز کمتـر مـیباشـد امـا متغیرهاي معنیدار موجود اثر مستقیم عوامل تولید کار و مواداولیه را نشان میدهد و از بین ایـن دو تابع چون تابع کاب – داگلاس به نحو بهتري رفتار کششهاي عوامـل تولیـد را توضـیح مـیدهـد.

پس این تابع به عنوان مناسبترین تابع انتخاب میشود.

LOG Y=0. 877+0.234 LOG(KAR) +0.780 LOG (MV)

t (7.696) (3.137) (2.159)
R2=0.955, n=27

صنایع فلزات اساسی: در تخمین تابع ترانسلوگ هیچ یک از ضرایب معنـیدار نیسـت.زیـرا درتابع تولید متعالی مقادیر ضرایب متغیرهاي غیرلگاریتمی بسیار ناچیز بوده و قابل چشم پوشی اسـت.

چنانچه از این ضرایب چشم پوشی شود تابع تولید به شکل تابع کاب – داگلاس در میآیـد، پـس مناسبترین تابع تولید انتخابی براي این گروه نیزتابع تولید کاب – داگلاس میباشد.

LOGY= 1.371+0.206LOG(KAR)+0.644LOG(MV) t (2.090) (2.022) (11.067) R2=0.973 n=22

گروه صنایع شیمیایی: در گروه صنایع شیمیایی تخمین تـابع ترانسـلوگ عـلاوه بـر معنـیداريکلیه متغیرهاي لگاریتمی نیروي کار، سـرمایه و مواداولیـه اثـرات متقابـل متغیرهـاي نیـروي کـار و مواداولیه نیز دیده میشود، پس بـا توجـه بـه اینکـه تـابع ترانسـلوگ بیشـترین ضـرایب معنـیدار و بیشترین مقدار R2 را دارا میباشد به عنوان مدل مناسب انتخاب میشود.

- LOG Y=18.349+3.082LOG(KAR)-2.515LOG(KAP)- 2.035LOG (MV)
0.259LOG(KARMV)+
(-4.229) ( -2.372) ( -3.391) (2.531) t (6.079 )
0.124LOG(KAR)2+0.129LOG(MV)2
(2.067) (2.168)
R2=0.990
n=22

اندازهگیري و تجزیه و تحلیل بهرهوري نهادههاي 51

صنایع ماشینآلات: در گروه صنایع ماشینآلات صنعتی با وجود اینکه تـابع ترانسـلوگ مقـدارضرایب معنیدار بالا و بیشترین مقدار R2 را دارا میباشد ولی متغیرهاي مستقیم آن بیمعنی بـوده و فقط اثرات متقابل را در نظر میگیرد پس از بین توابـع کـاب – داگـلاس و متعـالی، تـابع کـاب – داگلاس با توجه به معنیدار بودن کلیه متغیرهاي آن کششهاي عوامل تولید به عنوان تابع مناسـب انتخاب شود. باید توجه داشت که متغیرهاي غیرلگاریتمی تابع متعالی به دلیـل مقـادیر بسـیار نـاچیز ضرایب آنها قابل چشمپوشی می باشد.

+0.593LOG(MV) LOG Y=0.855+0.233 LOG(KAR)+0.256 LOG(KAP) t 1.913) (3.357) (2.894) (9.658) R2=0.961 n=25

در صنایع متفرقه تابع تولیدکاب - داگلاس متغیرهاي لگاریتمی معنیداري بیشتري را نسبت به تابع متعالی دارا میباشد. ضرایب معنیدار متغیرهـاي مسـتقیم تـابع ترانسـلوگ بـا وجـود اینکـه R2

بالاتري دارد کمتر است.

LOG Y=2.932+0.801LOG(KAR)+0.272 LOG(KAP)
t (4.165) (4.127) (2.075) R2=0.976 n=21

تابع تولید کل صنعت: درتـابع ترانسـلوگ هیچیـک از متغیرهـاي عوامـل تولیـد نیـروي کـار،سرمایه و مواداولیه معنیدار نمیباشد و فقط اثـرا ت متقابـل متغیرهـاي کـار و سـرمایه ونیـز کـار و مواداولیه دیده میشود. در این بخش تابع تولید کاب – داگلاس کلیه متغیرها معنـیدار بـوده و R2

نیزدر حد بالایی میباشد و نیز با توجه به این نکته که مقدار ضریب متغیر غیر لگاریتمی مواداولیـه تابع متعالی بسیار ناچیز میباشد تابع کـاب - داگـلاس بـه عنـوان تـابع مناسـب بـراي کـل صـنعت انتخاب میشود.

LOGY=1.262+0.222LOG(KAR)+0.119LOG(KAP) +0.685LOG(MV) t (7.129) (6.920) (3.706) (23.856) R2=0.966 n=118

محاسبه کشش عوامل تولید:

محاسبه کششهـاي عوامـل تولیـد در توابـع ترانسـلوگ پیچیـدهتـر از توابـع کـاب - داگـلاس میباشد زیرا در توابع کاب - داگلاس مقادیر ضرایب α، βو γ بـه ترتیـب کشـشهـاي عوامـل

تولید کار، سرمایه و مواداولیه هستند در حالیکه در توابع ترانسلوگ، کششهاي عوامل تولید باید محاسبه شوند. با توجه به محاسبات براي تعیین کشش عوامل تولید بـراي توابـع کـاب - داگـلاس،

25 مجله دانش و توسعه؛ شمارۀ29 (علمی- پژوهشی)

ترانسلوگ و متعالی و همچنین، انتخاب مناسبترین تابع تولید براي هر یک از گـروههـاي صـنعتی نتایج حاصل محاسبه از کششهاي عوامل تولید نیروي کار، سرمایه و مواداولیه در جدول 1 آورده شده است.

در گروه صنایع شیمیایی کشش عامل تولید نیروي کار بیشتر از یک میباشد. به عبارت دیگـر استفاده از عامل تولید نیروي کار در این گروه در ناحیه اول تولید صورت میگیرد، یعنی از نیروي کار کمتر اسـتفاده مـیشـود و مـیتـوان بـا افـزایش تعـداد نیـروي کـار، تولیـد را افـزایش داد. در گروههاي صنایع غذایی، صنایع فلزات اساسی، صنایع ماشینآلات، صنایع متفرقـه و همچنـین کـل صنعت، مقدار کشش نیروي کار بین صفر و یک میباشد یعنی در ایـن گروههـا اسـتفاده از عامـل نیروي کار در ناحیه دوم تولید که ناحیه استفاده اقتصادي از عامل تولید است صورت میگیـرد. در بین گروههاي مختلف صنعتی کشش صنایع متفرقه بیشتر از سایر گروهها میباشد این بـدین معنـی است که در گروه صنایع متفرقه، حساسیت تولید بـه تغییـرات نیـروي کـار بیشـتر از سـایر گروههـا میباشد.