بخشی از مقاله
رتبه بندی عوامل مؤثر بر ریسک زنجیره ی تأمین با استفاده از تکنیک ویکور فازی (مطالعه موردی:صنایع غذایی آریا)
چکیده
در سالهای اخیر با افزایش پیچیدگی، سطح عدم اطمینان نیز افـزایش یافتـه اسـت؛ از ایـن رو مـدیریت ریسک زنجیرهی تأمین یکی از موضوعاتی است که مـورد توجـه سـازمانهـا قـرار گرفتـه اسـت. یکـی از ریسکهای موجود در زنجیرهی تأمین، ریسکهای وارده از ناحیهی تأمینکنندگان است. تحقیق حاضـر ، به شناسایی ریسکهای محتمل در زنجیره تأمین صنایع غذایی آریا در شهرستان بوانـات و در نهایـت بـه رتبه بندی ریسکهای شناخته شده با روش ویکور فازی میپردازد. در این پژوهش بـا بررسـی تحقیقـات صورت گرفته ، عوامل مؤثر بر ایجاد ریسک در زنجیره تأمین کننده استخراج شده و شـاخصهـای مـورد نیاز برای سنجش ریسک مانند محـدودیت ظرفیـت، عـدم اعتمـاد بـه شـرکت، کمبـود کارکنـان مـاهر، به کارگیری فناوری جدید وفاصلهی جغرافیایی بین تأمین کنندگان و شرکت شناسایی شده انـد. در ادامـه، چارچوب معیارها و زیرمعیارآنها با توجه به ادبیات تحقیق شناسایی می شـود .در نهایـت معیارهـا و زیـر معیارهای شناسایی شده با استفاده از روش ویکور فازی رتبهبندی میشوند. نتایج تحقیق نشان مـیدهـد که عوامل زیر به ترتیب اولویت با استفاده از روش ویکور فازی رتبهبندی شده است: .1 محدودیت ظرفیت .2 کمبود کارکنان ماهر .3 عدم اعتماد شرکت به تأمینکنندگان .4 بکارگیری فناوری جدید .5 فاصـلهی جغرافیایی بین تأمین کنندگان و شرکت.
کلمات کلیدی: زنجیرهی تأمین، ریسک زنجیرهی تأمین، ویکور فازی
.1 مقدمه
در سالهای اخیر ریسک و عدم اطمینان در زنجیره تامین افزایش یافته است و محققان بسیاری به تاثیر ریسک زنجیره تامین اشاره کرده اند . [1] طیف وسیعی از ریسکهای موجود در زنجیره تامین، اثرات منفی بر عملکـرد زنجیـره دارنـد.[2] بنابراین سازمانها به منظور غلبه بر ریسکهای زنجیره تـامین، بایسـتی از راهبردهـای کاهشـی مناسـب اسـتفاده کننـد.[3] مدیریت ریسک زنجیره تامین 1یکی ازحوزه های مهمی است که هدف آن توسعه روشهایی به منظور شناسـایی، ارزیـابی، تحلیل و اصلاح ریسک در زنجیره تامین می باشد.[4] به اعتقاد نورمن و جانسون، عواملی مانند جهانی شدن، افزایش بـرون سپاری، کاهش تعداد تامین کنندگان و افزایش تقاضا برای تحویل به موقع محصول، ریسک را افزایش داده و موجب تشدید اهمیت مدیریت ریسک زنجیره تامین شده است.[5] ریسک زنجیره تامین را می تـوان اخـتلال در ارتباطـات بـین اعضـای مختلف زنجیره تامین تعریف کرد. این اختلال می تواند به طور بالقوه بر جریانهای محصول، مـواد و اطلاعـات تـاثیر داشـته باشد .[6]
.2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
یکی از زمینههایی که در حوزهی مدیریت ریسک زنجیرهی تأمین مورد توجه قرار گرفته است، مدیریت ریسک تأمین است. مطالعاتی نیز در زمینهی مدیریت ریسک تأمین انجام و روشهایی برای در نظر گرفتن ریسک تأمین به عنوان یکی از مهم-ترین عوامل ریسک زنجیرهی تأمین معرفی شده است. نتایج نشان میدهـد کـه ریسـک تـأمین را نیـز مـیتـوان از طریـق رویکردها و راهبردهای کاهشی ارائه شده برای مدیریت ریسک تأمین مدیریت کرد.زسایدشین و الرام تغییـرات غیرمنتظـره در میزان احتیاجات و ترکیب اقلام مورد نیاز، تغییرات در تولید و فناوری و عدم دسترسی به محصـول را بـه عنـوان منـابع ریسک تأمین معرفی کردند .[7] در سال 2006 وو و همکاران، با معرفی یک روش تحلیلـی، ریسـک موجـود در زنجیـرهی تأمین را طبقهبندی، مدیریت و ارزیابی کردند. در روش مورد استفاده، فاکتورهای ریسک در قالـب سلسـله مراتبـی طبقـه-بندی شده است. فاکتورهای مرتبط با تأمینکننده از طریق مصاحبههای تخصصی شناسـایی و سـپس بـا اسـتفاده از روش فرآیند تحلیل سلسه مراتبی2 ، وزن هر یک از این فاکتورها محاسبه میشود. وزنهای محاسبه شده، شاخصـی بـرای میـزان اهمیت هر یک از فاکتورهای ریسک میباشد.[8] متوک و همکاران نیز چـارچوب مفهـومی پـنج مرحلـهای بـرای مـدیریت ریسک تأمینکنندگان شامل شناسایی ریسک تأمینکنندگان، ارزیابی ریسکهای تأمینکنندگان، گـزارش و تصـمیمگیـری در مورد ریسکها، مدیریت ریسک و بررسی نتایج کارایی مدیریت ریسک ارائه کردهاند.[9]
.1-2 سوالات پژوهش (1 عوامل مؤثر بر ریسک زنجیرهی تأمین صنایع غذایی شی فو کداماند؟
(2 کدام معیارها از نقطه نظر متخصصین از اهمیت بالایی برخوردارند؟
(3 اولویت عوامل مؤثر بر ریسک زنجیرهی تأمین صنایع غذایی آریا کداماند؟ .2-2 تکنیک ویکور
تکنیک ویکور فازی به منظور تعیین راهحلهای ممکن مسائل چندمعیارهی فازی مورد استفاده قرار میگیرد:
که در آن: تعداد گزینههای ممکن؛ ، امین گزینه به دست آمده با مقادیر قطعی مجموعه متغیرهـای
؛ مقدار امین تابع معیار برای گزینه ، تعداد معیارها را نشان میدهد و نشاندهندهی عملگـر یـک فراینـد تصمیمگیری چندمعیاره برای انتخاب بهتـرین گزینـه در شـرایط چنـدمعیاره اسـت. گزینـههـا مـیتواننـد تولیـد شـوند و
امکانپذیری آنها میتواند از طریق مدلهای ریاضی (تعیین متغیرهای )، مدلهـای فیزیکـی یـا انجـام آزمـایش بـر روی مجموعهی موجود یا سایر مجموعههای مشابه انجام گیرد. محدودیتها به عنوان هدف هایی با اولویـت بـالا در نظـر گرفتـه می شوند که میبایست در فرایند تولید گزینهها جبران شوند. در این تحقیق در نظر گرفته می شود که گزینهها توسط اعداد
فازی مثلثی محاسبه می شـوند . مجموعـهای از معیارهـا کـه سـودآور هســتند (تــأثیر مثبــت دارنــد) بــا نمــایش داده مــیشــوند و بــرای نشــان دادن هزینــههــا بکــار مــیرود. در اینجــا
است و نشان دهندهی یک عدد کاردینال (اصلی، اساسی) است[10]و. [11]
.3 روش شناسی تحقیق
.1-3 روش پژوهش تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی، از بعد میزان کنترل متغیرها توصیفی و از جنبهی روش گردآوری دادهها میدانی است. .2-3 جامعه و نمونه آماری
جامعهی آماری این تحقیق را متخصصین صنایع غذایی آریا در بوانات تشکیل میدهند. و نمونه آمـاری تحقیـق شـامل 18 عدد از متخصصین صنایع غذایی آریا که در دسترس بوده و حاضر به پاسخگویی به پرسشنامه شدند.
.3-3 ابزار جمع آوری اطلاعات ابزار جمع آوری اطلاعات در این تحقیق پرسشنامه میباشد. در این تحقیـق بـه منظـور ارزیـابی میـزان اهمیـت هریـک از
معیارها و زیر معیارها از پرسشنامه استفاده شده است،. به منظور پاسخگویی به سـوالات مربـوط بـه پرسشـنامهی ارزیـابی میزان اهمیت از طیف "بسیار کم اهمیت" تا "بسیار مهم" استفاده شده است.
.4-3 فرایند کلی پژوهش در این پژوهش ابتدا با بررسی تحقیقات صورت گرفته در زمینهی رتبهبندی ریسک زنجیرهی تأمین، عوامل مؤثر بر ریسـک
زنجیرهی تأمین استخراج شدند. سپس با استفاده از ویکور فازی به رتبـهبنـدی ریسـک عوامـل مـؤثر بـر زنجیـرهی تـأمین مبادرت ورزیده شده است.
شروع
شناسایی عوامل موثر بر ریسک مدیریت زنجیره تامین با استفاده از ادبیات موضوع
تعیین ریسک عوامل موثر بر ریسک زنجیره تامین
تعیین اهمیت فاکتورها با استفاده از ویکور فازی
.4 نتایج پژوهش
.1-4 عوامل موثر بر ریسک زنجیره تامین عوامل مؤثر بر ریسک زنجیرهی تأمین صنایع غذایی شی فو کداماند؟
با مرور جامع پیشینه ی تحقیق این عوامل استخراج شده است. بـه منظـور تعیـین عـواملی کـه بـر ریسـک وارده از سـوی تأمینکنندگان بر شرکت مورد مطالعه مؤثرند، از مطالعات گذشته استفاده شده و به تأیید چند تن از خبرگان رسیده است. در نهایت عوامل مؤثر بر ایجاد ریسک در زنجیره تأمین تـأمینکننـده اسـتخراج شـده و بـا بررسـی جـامع ادبیـات تحقیـق شاخصهای مورد نیاز برای سنجش ریسک مانند .1محدودیت ظرفیت
2. عدم اعتماد به شرکت
3. کمبود کارکنان ماهر .4بکارگیری فناوری جدید
5. فاصلهی جغرافیایی بین تأمینکنندگان وشرکت شناسایی شده اند.
.2-4 تعیین ریسک فاکتورها با استفاده از ویکور ریسک مربوط به هر زیر معیار، با توجه به نظر متخصصین و با استفاده از تکنیک ویکور فازی رتبهبندی شـده اسـت. بـدین
ترتیب مشخص می شود کدام یک از زیر معیارهای زیر در شرایط بحرانیتری قرار دارند و میبایست مورد توجه بیشـتری از سوی مسئولین قرار بگیرند. نتایج نهایی برای مقادیر مختلف تکنیک ویکور فازی در جدول2مشاهده میشود.
جدول-2 رتبهی زیرمعیارها با توجه به مقادیر مختلف تکنیک ویکور فازی
.3-4 تعین اهمیت فاکتورها با استفاده از ویکور در نهایت، میزان اهمیت هر زیر معیار، با توجه به نظر متخصصین و با استفاده از تکنیک ویکور فازی رتبه بندی شده اسـت.
نتایج نهایی برای مقادیر مختلف تکنیک ویکور فازی در جدول3مشاهده میشود. جدول 3 -رتبهبندی اهمیت زیرمعیارها با استفاده از تکنیک ویکور فازی
