بخشی از مقاله
چکیده
امروزه نظر به اهمیت بالاي منابع طبیعی به ویژه منابع خاك در تامین امنیت غذایی ، مدیریت و برنامه ریزي جهت استفاده صحیح از این منابع ارزشمند امري ضروري محسوب می گردد. یکی از ابزار هاي بسیار مهم و کاربردي جهت استفاده بهینه از منابع خاك روش هاي گوناگون ارزیابی اراضی و تعیین قابلیت و استعداد اراضی می باشد. یکی از این روش ها تخمین پتانسیل عملکرد محصول در شرایط ایده آل و بهینه است. در این روش عملکرد بدون در نظر گرفتن هر نوع محدودیتی از جمله محدودیت هاي آب، خاك و مدیریت محاسبه می شود.
در این پژوهش تولید خالص بیوماس - Bn - و پتانسیل عملکرد - Y - محصول جو براي دشت سیلاخور واقع در شمال شرق استان لرستان با استفاده از داده هاي هواشناسی ایستگاه سینوپتیک بروجرد تخمین زده شد. نتایج حاصل میزان عملکرد براي محصول جو در دشت سیلاخور بدون وجود محدودیت هاي خاك، آب و مدیریت را برابر با 5 تن و 836 کیلوگرم در هکتار ماده خشک نشان داد که این مقدار چندین برابر عملکرد برداشت شده جو در دشت سیلاخور است .
از این رو می توان نتیجه گرفت با اعمال مدیریت هاي صحیح و بر طرف نمودن محدودیت هاي آب و خاك می توان تا حدودي به این عملکرد مطلوب نزدیک شد. عملکرد محاسبه شده دید مناسبی جهت رفع محدودیت هاي موجود و اتخاذ سیاست هاي مناسب جهت بهبود هر چه بیشتر عملکرد و افزایش آن فراهم می آورد. از این رو پیشنهاد می گردد ارزیابی استعداد اراضی به منظور استفاده هر چه بهتر از این منابع در تمامی مناطق صورت گرفته و سیاست هاي کلان بخش کشاورزي با در نظر گرفتن این قابلیت ها به منظور افزایش هر چه بیشتر عملکرد محصولات مهم و استراتژیک جهت رسیدن به خودکفایی در تولید انواع محصولات کشاورزي و جلوگیري از واردات بی رویه و خروج ارز اتخاذ گردد .
ارزیابی اراضی تعیین عکس العمل زمین براي مواقعی است که این زمین براي اهداف مشخصی به کار می رود - سایس و همکاران، . - 1993 در مناطق مختلف جهان به ویژه در کشور هاي در حال توسعه و جهان سوم از منابع طبیعی به ویژه خاك، بدون در نظر گرفتن قابلیت و استعداد آنها استفاده می شود . پی آمد این رفتار نسنجیده باعث وارد آمدن خسارت جدي و جبران ناپذیري به این منابع می گردد. به منظور جلوگیري از تخریب بیشتر منابع طبیعی باید استعداد و تناسب آنها براي بهره وري خاصی در دستور کار مدیران بخش کشاورزي قرار گیرد - دماوندي ،. - 2005 از این رو برنامه ریزي جهت استفاده بهینه از این منابع با ارزش امري ضروري می باشد.
برنامه ریزي هاي صورت گرفته باید بر پایه شناخت و درك صحیح از منابع و همچنین قابلیت هاي آنها استوار باشد - فائو، . - 1976 یک پروژه خاکشناسی زمانی موثر و کاربردي است که علاوه بر تعیین نوع و ویژگی هاي خاك در قالب نقشه هاي موضوعی مختلف بتواند الگوي مناسب کشت را پیشنهاد داده و میزان تولید هر محصول را تخمین زند تا با استناد به این اطلاعات برنامه ریزي هاي مدیریتی صحیح اعمال گردد - گیوي، . - 1997 از این رو ارزیابی اراضی و روش هاي مختلف تخمین عملکرد محصولات از اهمیت ویژه اي بر خوردار است.
پژوهش هاي زیادي در رابطه با ارزیابی کمی و کیفی تناسب اراضی و تعیین قابلیت اراضی صورت گرفته است که از جمله نها می توان به کلاس بندي کیفی اراضی ایستگاه تحقیقات خواجه در دشت ارزوئیه کرمان براي محصولات گندم، جو ، یونجه و گلرنگ به روش پارامتریک توسط ملکیان و جعفر زاده - - 2009 ، ارزیابی کمی و کیفی تناسب اراضی در آب گتوند براي محصولات گندم و سیب زمینی توسط یزدانی چمزینی و همکاران - - 2009، ارزیابی اراضی براي چغندر قند به دو روش پارامتریک و فازي در دشت سیلاخور لرستان توسط سهرابی - - 2003 اشاره نمود.
محاسبه پتانسیل تابشی –حرارتی با استفاده از مدل فائو امکان تخمین تولید بیوماس با استفاده از اطلاعات مربوط به اقلیم و گیاه را فراهم می سازد. تولید پیش بینی شده از تاثیر محدودیت هاي خاك، آب و مدیریت بر پتانسیل تابشی-گرمایی حاصل می شود - گیوي، . - 2000 این روش داراي فرضیات ساده اي می باشد که این امکان را فراهم می سازد ته به صورت ساده مقدار بیوماس و عملکرد اقتصادي بسیاري از محصولات یکساله را که عاري از افات و بیماري ها بوده و از نظر آب و مواد غذایی در شرایط مطلوبی قرار دارند تخمین زد - سایس و همکاران، . - 1991 سید جلالی - - 2000، پتانسیل تولید و تناسب اراضی را براي گندم دیم و آبی در اراضی میان اب شوشتر محاسبه نمود.
گیوي - 2000 - ، با استفاده از مدل فائو تولید گندم، جو، برنج، سیب زمینی و یونجه را در اراضی فلاورجان اصفهان محاسبه نمود. هدف از این پژوهش تخمین تولید خالص بیوماس و در نتیجه پتانسیل تولید براي محصول جو در دشت سیلاخور لرستان بدون در نظر داشتن محدودیت خاك، آب و مدیریت به منظور آگاهی از قابلیت تولید این اراضی و تلاش و برنامه ریزي در جهت نیل به حداکثر میزان ممکن در عملکرد جو در منطقه مورد مطالعه است.
.2مواد و روش ها
.1-2 موقعیت منطقه مورد مطالعه و داده هاي استفاده شده
این پژوهش براي دشت سیلاخور واقع در شمال شرق استان لرستان صورت گرفته و از داده هاي هواشناسی ایستگاه سینوپتیک بروجرد به مختصات 48 در جه و 48 دقیقه طول شرقی و 33 درجه و 45 دقیقه عرض شمالی جهت تخمین تولید خالص بیوماس و پتانسیل عملکرد استفاده گردیده است.
.2-2 محاسبات
به منظور تعیین پتانسیل تولید جو در منطقه مورد مطالعه از روش پتانسیل تولید حرارتی-تابشی استفاده شد. این مدل تولید خالص گیاه زنده و عملکرد محصول را براي بهترین واریته در شرایط مطلوب از نظر آب، مواد غذایی و در شرایط کنترل افات و بیماري ها برآورد می کند. براي محاسبه ي تولید بیوماس خالص از رابطه ي 1 استفاده می شود - سایس و همکاران، . - 1991 در رابطه Bn 1 مقدار تولید خالص بیوماس - بر حسب کیلو گرم در هکتار - ، ct ضریب تنفسی است که از رابطه 2 بدست می آید.bgm حد اکثر میزان تولید ناخالص بیوماس - کیلوگرم CH2O در هکتار در ساعت - ، KLAI فاکتور تصحیح براي LAI<5m2/m2 ، L تعداد روز هاي لازم براي رسیدن محصول می باشد.
