بخشی از مقاله
چکیده
رشد شتاب زده شهرها و تبعیت نا آگاهانه از آنچه که به غیر خود تعلق دارد از یک سو، مشخص شدن نارسایی های کالبدی -فضایی حاصل از مدرنیته در قاموس معماری و شهر سازی از سوی دیگر در کنار فضای از دست رفته و نادیده گرفتن زمینه در طراحی موجب تحول در نگرش های معماری و شهری معاصر شده است. برای ممانعت از تشدید این روند تهاجمی با توجه به رواج مجدد تمایل به رابطه میان بستر و محیط در ساختارهای معماری و شهرسازی امروز، راهبردی اثر بخش و اساسی در طراحی احساس می شود. با این اعتبار اهمیت و توجه به معماری زمینه گرا مشخص می شود رویکردی که بحث تناسب و سازگاری را در جهت محیط مطلوب پیش می کشد. لذا با توجه به پرسش اصلی این تحقیق که چه نوع معماری می تواند سبب ارتقاء تعامل بین طرح و زمینه باشد؟ می توان بیان نمود رویکرد زمینه گرایی که در واقع یک نوآوری اساسی یا نوعی ملاحظه ظاهری به این مساله نیست، همواره در پی یک رابطه بصری قوی و صریح بین طرح و محیط پیرامون یا همان زمینه بوده است. کالبد اصلی این تحقیق نیز بر پایه این رویکرد شکل گرفته که با شناخت مفهوم زمینه گرایی و مولفه های مربوط به ان در طراحی اعم از داده ها و خصوصیات فیزیکی، تاریخی، اجتماعی-فرهنگی و اقلیمی و سپس با تحلیل انواع زمینه معیارها و ضوابطی استخراج گردید که در فرآیند طراحی نقشی اساسی دارند. تحقیق حاضر از حیث روش در حیطه ی کاربردی و از حیث ماهیت کیفی است که بیشتر اطلاعات مورد نیاز از طریق اسناد و اطلاعات کتابخانه ای جمع آوری شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که رویکرد زمینه گرایی و مولفه های مربوط به آن به عنوان راهبرد و تفکر نوین جهانی چنانچه در بستر شهرهای کشور بومی شود می تواند از ساخت تناسبات ناهمگون و شکل های نامرتبط جلوگیری کرده و نگاهی ایرانی را در راه توسعه معماری و شهرسازی کشور جایگزین نماید.
واژگان کلیدی: زمینه، معماری زمینه گرا، مولفه های زمینه گرایی، محیط پیرامون، طراحی معماری
-1مقدمه
تبادل سریع اطلاعات در دنیای معاصر و ارتباط ان با معماری و شهرسازی به تاثیر از تفکرات جهانی باعث شده که شهرها بصورتی یک شکل و عمومی همراه با آشفتگی و عدم هویت شکل بگیرند و بدتر اینکه بناها بدون توجه به زمینه و عوامل موثر در آن طراحی می شوند که نتیجه ای جز دست یافتن به نظامی ناهماهنگ و نا موزون در منظر شهری و همچنین عدم توجه به پتانسیل های محیطی و زمینه محدوده ی طراحی نیست. خلق اندیشمندانه و اگاهانه نسبت به محیط از اصلی ترین اهداف معماری است. اخیرا در معماری و شهرسازی نگاهی نو در جهان شکل گرفته که در ان به زمینه و بستر طراحی توجه بسیاری شده است. باید اذعان داشت که تاثیر زمینه در بحث معماری و بهبود نقش آن در طراحی در دوره پست مدرنیسم پدیدار گشت. در یک مفهوم معمارانه، زمینه می تواند به مثابه کل متحد و یکپارچه فرض شود که معانی اجزای گوناگون یک ساختمان را می دهد. زمینه، محیط و مجموعه پیرامونی یک عنصر است - بحرینی، 1388، . - 264 زمینه گرایی یا همان زمین مداری تمایل به ارتباط متعامل و در نظر گرفتن محیط اطراف و مکان یابی ساختمان های جدید در سایت موجود دارد. همچنین دیدگاهی است که به ویژگی های خاص یک مکان و به کارگیری آن ها در طراحی، اشاره دارد. زمینه بستر و محیطی است که معماری در آن شکل می گیرد که هم شامل محتوا و هم شامل شکل اثر است؛ بنابراین معماری زمینه گرا، معماری است که در آن بناها با توجه به مسائل فرهنگی، تاریخی، کالبدی و دیگر شرایط خاص محل قرارگیری طرح انجام می گیرد. به طور کلی معماری مبتنی بر زمینه را می توان نوعی همسازی بنای معماری با متن و بطن محیط دانست. در این مطالعه سعی شده است با توجه به اهمیت زمینه گرایی، که می بایستی در مرکز تفکرات ما در طراحی هایمان قرار بگیرد ابتدا به موضوع زمینه گرایی و ابعاد محتلف آن اشاره شود و در ادامه با بررسی ابعاد مختلف زمینه گرایی الگوها و معیارهای در زمینه طراحی استخراج خواهیم کرد.
-3اهداف تحقیق
نمودار شماره 1، روش شناسی و فرآیند تحقیق، ماخذ: نگارندگان، 1396 هدف اصلی این تحقیق اهتمام و تاکید به زمینه و زمینه گرایی در معماری و نحوه ارتباط طرح با زمینه است.
اهداف جزیی
-1 حضور مجدد و بهره گیری از عناصر زمینه گرایی به جهت برقراری تعامل میان زمینه و مکان های دست ساخت انسان در طراحی
-2 استخراج الگو و ضوابط طراحی بر مبنای داده های موجود در زمینه برای ارتقاء کیفیت طراحی
-4سوال های تحقیق
-1 چه نوع معماری می تواند سبب ارتقاء تعامل بین طرح و زمینه باشد؟
-2مولفه های موجود در زمینه چگونه در طراحی تاثیر خواهند داشت؟
- 3 چه تمهیداتی باید در طراحی ساختارهای معماری امروزی در جهت هماهنگی بین بنا و محیط اندیشید؟
-5پیشینه تحقیق
زمینه گرایی رویکردی است که در نیم قرن اخیر مورد توجه معماران و شهرسازان واقع شده و دارای بنیان های فلسفی-اجتماعی بسیاری است. اصطلاح زمینه گرایی نخستین بار توسط توماس شوماخر3 در سال 1971 و در مقاله زمینه گرایی: آرمان های شهری و دگردیسی ها به کار برده شد. شوماخر این اصطلاح را در مورد نظریات رو و کوتر در مقاله شهر چهل تکه به کار برد - نسبیت، 1387، . - 83 با این همه جهت بررسی پیشینه، ویژگی ها و شاخصه های معماری زمینه گرا می بایستی تاریخ معماری را به دو بخش پیش از مدرن و مدرن تقسیم بندی نمود. زمینه گرایی را می توان در آغاز به روند صنعتی سازی و مدرنیته در معماری دانست. معماری مدرن که در پی انقلاب صنعتی طی دهه ها سایه خود را بر معماری جهان گسترده و به سبک غالب معماری جهان بدل شده بود که در اوج خود به سبک بین الملل منتهی می شد و استفاده از تکنولوژی روز، مصالح مدرن، پیش ساختگی، عملکرد گرایی و دوری از سبک های تجملاتی را الگوی خود قرار داده که نتیجه آن طراحی بناهایی یک شکل بود که بدون ارتباط با پیرامون خود طراحی و ساخته شده و با زمینه خود ارتباط ضعیفی داشتند - بانی مسعود، . - 1389 به طور کلی اعتراض به سبک مدرن و توجه به زمینه در دوران پست مدرن شکل گرفت . معماران آن دوران - تحت عنوان ساختار شکنان - 4 به معماری یک نگرش فرهنگی دارند و فرهنگ در هر منطقه ای متفاوت با سایر مناطق است. بعبارتی معماران پست مدرن می خواهند نگاه معماران را به سمت تاریخ، فرهنگ، سنت و در یک کلام آن چیزی که هویت انسان و محیط کالبدی پیرامون آن را شکل می دهد برگردانند - قبادیان، 1385، . - 102 اما در بحث تحقیقات و مبانی نظری زمینه گرایی در ایران اطلاعات و منابع کافی وجود ندارد چرا که زمان چندانی از مطرح شدن آن در قالب رویکرد در شهرسازی و معماری نمی گذرد و اگر 2 Thomas Schumacher 3 این معماران و شهر سازان آغاز کار خود را طبق اعلان چارلز جنکنز از سال 1972 همزمان با فروپاشی مجتمع مسکونی پروت ایگو در سن میسوری امریکا به علت نا کارامدی که به سبک مدرنیسم ساخته شده بود می دانند - پاکزاد، - 1388
