بخشی از مقاله
خلاصه
زمینه گرایی به عنوان یکی از روش های طراحی است که در واکنش به محتوای بستر طراحی شکل می گیرد و در آن معمار تلاش می کند تا خود را با ویژگی های برگرفته از محیط اطراف پروژه منطبق سازد. روش تحقیق حاضر به صورت توصیفی - تحلیلی کیفی می باشد.
.1 مقدمه
در واقع بعد از انقلاب صنعتی و روی کار آمدن معماری مدرن و تفکرات مدرنیستی بسیاری از شهرهای جهان در زمینه حفظ هویت بومی و فرهنگی خود و برقراری ارتباط مابین گذشته و امروز با چالش های مشابهی رو به رو شده اند. لذا بررسی و مطالعه سیاست های مرمتی و مداخله گرانه و نیز نحوه برخورد با زمینه در شهرهای مختلف تاریخی، همچنین میزان موفقیت یا عدم موفقیت آن ها می تواند در تعیین راهبردهای اجرائی پژوهش مؤثر واقع شود.
شهر کرمان که دارای بافت های با ارزش و تاریخی فراوانی است، در سال های اخیر به دلیل ساخت و سازهای فراوان و بی توجهی به فرهنگ و هویت نهفته در این بافت ها، با مشکلات عدیده ای رو به رو گشته است. از جمله این مشکلات می توان به اغتشاش در نماهای شهری، تقابل و تعارض آشکار مابین بناهای جدید و بافت قدیم، عدم توجه به نشانه ها و نمادهای موجود در بافت و .... اشاره نمود.
.2روش تحقیق
الف - روش تحقیق حاضر به صورت توصیفی - تحلیلی کیفی می باشد.
ب - شیوه انجام این پژوهش مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و نیز کسب اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات میدانی است.
.3 بیان مسئله
توسعه سریع شهرنشینی و به دنبال آن حضور مدرنیسم در دهه های اول قرن حاضر، تاثیرات قابل توجهی بر بافت های کهن و تاریخی بر جای گذاشته است. امروزه توجه به بافت های تاریخی و رفع مشکلات آن ها به موضوع جدی و محوری تبدیل شده است عدم ارتباط بین طرح های اجرا شده با زمینه های محیطی منجر به بروز مسائلی همچون اغتشاش و عدم مطلوبیت در بافت های تاریخی شده است. لذا یکی از راه حل ها اتخاذ رویکرد طراحی زمینه گرا است.این رویکرد،زمینه را به مثابه رویدادی تاریخی می پندارد، که عناصر شهر در درون آن شناخته، پرداخته و ساخته می شوند. بازآفرینی و احیا بافت تاریخی با تاکید بر رویکرد زمینه گرایی به مثابه رهیافت اصلی ارائه می گردد. [1 ]
.4ضرورت تحقیق
ما در جهانی زندگی می کنیم که انسانها در معرض فراموش کردن پیشینه خود قرار دارند معماری گذشته ایران، میراث گرانبهایی است که از هویت درخشان گذشته خبر می دهد. می توان با تحلیل بیان معماری گذشته و شناخت مجدد الگوها و نشانه های آن به بیانی نو در سیری تاریخی دست یافت تا تداوم زمانی هویت با اشکال مواجه نشود و بتوان نشانه ها و الگوهای منطبق با هویت خود را بر پایه آن شکل داد. از این رو تقابل و تعارضی آشکار میان شکل جدید و سیمای کهن که نتیجه قطع رشد درون زای شهر است، صورت گرفته است. شهر قدیم که روزگاری با پویش و پویایی، باعث زایش مفاهیم شهروندی بود در محل خود ساکن شده و این سکون طولانی، آنرا به سوی فرسودگی هدایت می کند.
.5مبانی نظری
-5-1 فضا در معماری
براساس تعریف، فضا در معماری عبارت است از: یک حجم تعریف شده که براساس فاصله و روابط بین سطوح ظاهر می شود. بررسی ها نشان می دهد که فضای معماری با هویت و باورهای مردم سر و کار دارد؛ که این عقاید و باورها در معماری هند و ژاپن کاملا محسوس است. مثلا در ژاپن و هند نیمی از آن ها بودایی اند، که این عقاید در ساده ترین فعالیت هایشان تا معابد قدیمی آن ها و اخیر معماریشان خودنمایی می کند. مسأله فضا به هیچ روی نمی تواند جدا از زندگی و جنبه های گوناگون آن باشد
-2-5 فضاهای عمومی دیروز و امروز ایران
شهر سنتی ایران، براساس باورها و اعتقادات سنتی شکل گرفته بود. شهری دارای هسته مرکزی تعریف شده که سلسله مراتب در تمامی جنبه های عملکردی، کالبدی و اجتماعی آن وجود داشت. توجه عمومی، گرچه هیچ نوع شباهتی به نوع غربی آن نداشت. بسیار عمیق و دارای رنگ و بویی سنتی بود و با ارزش گذاری به انسان و نیازهای او اعمال می شد و در تلفیق با طبیعت بود
در گذشته فضاهای عمومی نقش بسیار مهمی در زندگی فردی، خانوادگی، محله ای و شهری مردم داشتند و بسیاری از فعالیت های عمومی، جمعی و گروهی در آنها جریان می یافت. بچه ها بخش مهمی از زمان فعالیت خود را با یکدیگر صرف می کردند.جهانی نو در حال شکل گیری است که پیدایش اشکال جدیدی از هویت و ارزش های اجتماعی، از خصوصیات این جامعه نو است. شهرها دارای تحرک هستند و با تغییر هنجار طی زمان ناگزیر مکان ها تغییر خواهند کرد. اما نه همگی به یکباره بنابراین هویت مکان، در ارتباط با تحولات مداوم در طول تاریخ، پیوسته تعریف و باز تعریف خواهد شد
-3-5زمینه گرایی
زمینه گرایی دیدگاهی است که به ویژگی های خاص یک مکان و به کارگیری آن در طراحی معاصر، توجه دارد. از این رو در عین حال که به گونه ای ضمنی به تمایز مکان نیاز دارد، به صراحت تداوم ارزش های کالبدی مکان با زمینه ی موجود را خواستار است. با این حال ایجاد ارزش های جدید را نفی نمی کند . در زمینه گرایی علاوه بر توجه به جنبه های کالبدی به جنبه های انسانی نیز توجه می شود چرا که عدم توجه به جنبه های انسانی بناهایی را به وجود می آورد که آثار جبران ناپذیری در پی خواهند داشت.
زمینه گرایی سازگاری با زمینه ی کالبدی، تاریخی و اجتماعی- فرهنگی است که بر طبق ایده ها و اشکال گذشته در شکل دادن به کالبد شهرهای معاصر حضور دارند.[5 ] زمینه گرایان بر این عقیده اند که هر ساختمان علاوه بر این که باید با ساختمان های موجود هماهنگی داشته باشد، خود باید زمینه ای مناسب برای ساختمان های آینده باشد. زمینه گرایی به معنای تقلید صرف از گذشته نیست چرا که وضع موجود سایت در واقع بیانگر میزان پیشرفت علم در زمان ساخت بنا بوده و معماران و طراحان باید با استفاده از مفاهیم موجود در سایت تکنولوژی و دستاّوردهای زمان خویش را به عرصه ی نمایش بگذارد.
-5-4زمینه گرایی در معماری ایران
اثر معماری حاصل تعامل میان مولد های طراحی یعنی کارفرما، مخاطب، معمار و قانون گذار است. که از بین آنها معمار، خالق اثر شناخته میشود ودر نهایت، دیدگاه و طرز تفکر اوست که به علت صوری یک اثر معماری، معنا میبخشد. در زمانهای قدیم، معمار با درک پیام مکان، بستر ودر نهایت، منطقه دست به طراحی میزد و با نگرشی واقع گرایانه مبتنی بر دریافتی که از بستر طرح داشت، بناهای بدیع خلق میکرد.
باز هم با نگاهی اجمالی برمعماری ایرانی در می یابیم که مسائل اقلیمی و طبیعی، همگام با دیگر مولفه های ذکر شده، همواره مورد توجه معماران ایرانی بوده است و راه حل های گوناگونی را در طول قرنها، برای افزایش آسایش حرارتی خلق کرده اند.
هنر وحساسیت معماران ایرانی، میزان درک آنها از ویژگی های فیزیکی و ذهنی- احساسی سایت یا حس مکان که تنها با حضور و زندگی در یک مکان حاصل می شود، به آنان کمک می کرد تا ارتباط بنا با اطراف را بهتر درک و ایجاد کند. این ارتباط می تواند به عنوان ماهیتی مکتوم در سایت که توسط معمار کشف می گردد، تعبیر شود. ماهیتی که سایت را از آنچه که هست به آن چه می تواند باشد تبدیل می کند. در زمینه گرایی بنا عوامل و جزئیات کوچک بسیار پر رنگ و حائز اهمیت هستند.
به طوری که گاه از اهمیت بیشتری نسبت به کلیت طرح برخوردار می شوند. به طور مثال در مورد تزئینات با توجه به اینکه گاه به دلیل باور پرهزینه بودن مورد بی توجهی قرار میگیرد اما نقش زیادی در سازگاری بنا با زمینه و به خصوص ساختمان های اطراف خود دارد. استفاده از تزئینات لزوما به معنای تکرار سبک ها و الگوهای پیشین نیست بلکه به طور مثال در ساختمانهای مدرن خطوط نما که برخی دارای عملکرد سازه ای و برخی فاقد ان می باشند، خود به الگوهای تزئینی تبدیل شده و قادر به ارتباط بصری با بناها و فضای پیرامون می باشند.
گوشه های گرد و نرم باعث لغزیدن چشم بر روی آنها می شود در صورتی که گوشه های تیز چشم را درگیر می کند که در مدیریت – بصری طرح بسیار حائز اهمیت است. در بررسی ترکیب معماری و بافت شهرها عامل اقلیم در شکل منطقی دادن به بافت شهرها و ترکیب معماری این شهرها نقش عمده ایی داشته و مسایل آب و هوایی بصورت مشکل حاد برای مردم این نواحی مطرح بوده است.
این مشکلات در طول هزاران سال مردم را به یافتن راه حل هایی هدایت نموده که بطور حیرت انگیزی جنبه های آزاردهنده آب و هوایی را کم می کند و از جنبه های راحتی بخش آن بهره می گیرد.[ 7 ] ساکنین مناطق گرم و خشک با اتخاذ تدابیر زیر به تعامل و سازگاری با شرایط اقلیمی این منطقه، دست یافته اند. از این رو در بخش بندی عناصر معماری ، دسته بندی زیر قابل توجه است : - بافت شهری ،پلان ،فرم سقف ، سطوح بازشوها ، مصالح ، گودال باغچه ، بادگیر -
5-6 عناصر موجود در زمینه
زمینه را می توان شامل توپوگرافی محل، وضعیت پوشش گیاهی، بافت شهری شامل میزان تراکم بناها، خیابان ها و پیاده روها و نسبت آن ها با یکدیگر، جنس مصالح، ترکیب بندی مصالح، همجواری بناها با یکدیگر، جغرافیای منطقه، میزان ترافیک شهری، حضور حیوانات و موجودات زیستی دیگر، میزان جمعیت انسانی و .... دانست. البته نیازی نیست که تمام عناصر در یک زمینه موجود باشد بلکه بسته به هر سایت و زمینه ممکن است تعدادی از عناصر موجود باشد.
جامع ترین تئوری درباره ی وضع موجود در فرهنگ غربی براساس سیاست منطقه بندی در سال 1794 شکل گرفت و به نام - بدیع - شناخته شد.
