بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت فناوری یکی از مهمترین مباحث در پیاده سازی اصول و الزامات اقتصاد مقاومتی است. در حالی که نقش و اهمیت صنایع کوچک و به طور ویژه دانش بنیان در رشد و توسعه اقتصادی بومی کشورها امری ثابت شده است؛ تحقق اقتصاد مقاومتی نیازمند مدیریت فناوری در این بنگاه های اقتصادی به عنوان مولدهای اقتصاد کلان می باشد.
از طرفی اساس موفقیت سازمان ها، مبتنی بر مدل کسب و کار به کار بسته شده در آنها است. لذا مدیریت فناوری و توسعه نوآوری باید در مدل کسب و کار مربوط به آنها به درستی طراحی و جانمایی گردد. این مقاله به دنبال تبیین مدل کسب و کار مقید به مدیریت فناوری بر اساس تجارب شرکت پیشگامان سنجش علوم در پروژه های اجرایی می باشد.
براین اساس پس از مرور ادبیات و پیشینه پژوهش، مدل کسب و کار موردنظر براساس تجارب و آموخته های اجرایی تدوین و ارائه و به تفصیل مورد بحث قرار گرفته و نحوه استفاده از آن و مشخصه های کاربردی آن در قالب مورد پژوهی در تجارب شرکت پیشگامان سنجش علوم پیاده سازی و مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان پیشنهاداتی مبتنی بر یافته های حاصل از این پژوهش برای توسعه تجاری سازی محصولات دانش بنیان و مدیریت موفق فناوری در صنایع کوچک با تکیه بر این مدل ارائه شده است.
-1 مقدمه
مدیریت فناوری، نیازمند فرآیندهایی است که با بکارگیری آنها اطمینان حاصل شود منابع و پتانسیل های مرتبط با فناوری سازمان جهت دستیابی به اهداف کوتاه مدت و بلندمدت به درستی تخصیص داده شده اند. به عبارت دیگر در دنیای کنونی همه سازمان ها با این پرسش مواجه هستند که با توجه به افزایش رقابت جهانی و نیز رشد و توسعه فناوری های جدید چگونه می توانند ارزشی که از سرمایه گذاری در فناوری بدست می آید را افزایش دهند و چگونه در برابر کشش بازار و فشار فناوری،می توان بیشترین سود را از سرمایه گذاری فناوری بدست آورد.
برای پاسخگویی به این سؤال ها سازمان ها، مستلزم بکارگیری ابزارهای مناسب هستند. در دهه های اخیر راهکارها و ابزارهای کمک کننده بسیاری به مدیران و تصمیم سازان معرفی شده است. یکی از این ابزارهای کمک کننده به مدیران سازمان ها مدل کسب و کار می باشد. فعالیت هر بنگاه تجاری با تدوین یک مدل کسب وکار تبیین می شود. ذینفعان و فعالان بنگاه های اقتصادی همواره به صورت ضمنی یا صریح با مفهوم مدل کسب وکار در ارتباطند. این مفهوم منطق اصلی شرکت ها در چگونگی خلق، کسب و ارائه ارزش بنگاه را توصیف می کند .
با وجودی که استفاده آگاهانه و صریح از مدل کسب وکار در زمان مناسب می تواند موجب افزایش بهره وری شرکت ها گردد، بکارگیری ناصحیح این مفهوم و نادیده گرفتن اجزای آن در آغاز کار بنگاه می تواند باعث زیان های قابل ملاحظه و حتی خروج بنگاه از بازار گردد. از آن جا که مدل کسب وکار مفهومی نو در ادبیات مدیریت محسوب می شود توافق عامی روی تعریف آن وجود ندارد .
علی رغم تفاوت های مشاهده شده در تعاریف، برخی مفاهیم در تمامی تعاریف مشترک هستند که می توان آن ها را در چهار بعد خلاصه کرد: مدل کسب وکار به عنوان واحد تجزیه و تحلیلگر در سطح محصول ، شرکت، صنعت و شبکه با مرزهای فراسازمانی؛ تاکید مدل کسب وکار بر سطح سیستمی و رویکرد کل نگر در زمینه تبیین مدل کسب و کار شرکت؛ نقش اساسی فعالیت های شرکت در مفهوم سازی مدل کسب وکار؛ بیان منطق خلق و کسب ارزش در مدل کسب وکار . خلق ارزش در مدل های کسب وکار از طریق بهره وری، نوآوری، همکاری ناشی از تئوری منابع و ایجاد وابستگی از طریق شبکه های استراتژیک صورت می گیردکه نهایتاً منجر به خلق ثروت در بنگاه می شود.
برای کسب ارزش بازار گاهی مدل کسب وکار فراتر از مرزهای شرکت و صنعت پیش می رود. به عبارت دیگر مدل کسب وکار به توصیف سیستمی شامل فعالیت های وابسته می پردازد که از طریق بنگاه، شرکا و مکانیزم های ارتباطی آنها عمل می کند. بنابراین انتخاب مدل کسب و کار با ترکیبی مناسب و در زمانی مناسب نه تنها بر عملکرد بنگاه تاثیر می گذارد بلکه به صورت سیسماتیک بر عملکرد شرکا، تامین کنندگان و مشتریان نیز تاثیر می گذارد. تا کنون تحقیقات بسیاری در مورد تاثیر مدل کسب وکار بر عملکرد شرکت ها انجام شده که همگی حاکی از تاثیر مستقیم مفاهیم مستتر در آن بر عملکرد شرکت ها در سطح استراتژیک می باشد.
برخی از این تحقیقات در سطح بنگاه و برخی در ابعاد کلان بر شرکت هایی با ویژگی های یکسان مانند شرکت های کارآفرینی انجام شده است. در بین تحقیقاتی که در سطح ملی انجام شده است از مهم ترین آن ها می توان به تحقیقی که در سال 2011 توسط ویل و مالون بر روی کلیه شرکت های آمریکایی در پنج سال متمادی صورت گرفت اشاره نمود.
در پژوهش حاضر تلاش شده است که با تبیین مدل کسب و کار مقید به مدیریت فناوری که مبتنی بر اساس تجارب شرکت پیشگامان سنجش علوم در پروژه های اجرایی می باشد به بررسی تاثیر مدل کسب وکار بر عملکرد شرکت پیشگامان سنجش علوم پرداخته شود تا بتوان نمایی کلی از مدل کسب وکار شرکت های ایرانی دانش بنیان نشان داده و با تحلیل عملکرد آن ها بر اساس شاخص های مورد نظر، زمینه لازم برای معرفی فرصت های سرمایه گذاری مناسب به سرمایه گذاران فراهم نمود.
-2 نقش فناوری در کسب و کار
رقابت پذیری، فرایندی است که هر نهادی می کوشد تا از آن طریق بهتر از دیگری عمل کرده و از وی پیشی گیرد. در واقع می توان از آن به عنوان تلاشی یاد کرد که یک بنگاه اقتصادی، صنعت یا کشور برای برتری یافتن نسبت به یک بنگاه اقتصادی، صنعت یا کشور دیگر در عرصه رقابت انجام می دهد. در سطح بین المللی، کشورها به دلیل کمبود منابع مالی، فنی و تخصصی لازم، می باید برای رسیدن به ثروت و بهره مند ساختن جامعه خود از رفاه، با یکدیگر به رقابت بپردازند. از این رو، کسب توانمندی های رقابتی در جهان امروز به یکی از چالش های اساسی کشورهای مختلف در سطح بین المللی تبدیل شده است. از سوی دیگر، فناوری به ارتقا و تسهیل تجارت کمک قابل توجهی می کند.
در سطح بنگاه های اقتصادی، فناوری از عوامل مهم افزایش توان رقابت پذیری محسوب می شود. فناوری از نظر اقتصادی دارای اهمیت فراوانی است. اقتصاددانان در محاسبات خویش نشان می دهند که حدود 50 درصد رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته به لحاظ فناوری است. فناوری بعنوان نیروی محرک تولید و راهکار اصلی خلق ثروت برای جوامع مختلف شناخته شده است. در دنیای کنونی، شرایط رشد نامتوازن و نامتعادل علمی و فناورانه، زمینه را برای داد و ستد فناوری در اشکال مختلف فراهم آورده است.
فناوری از طریق تبلور در متمایز سازی محصولات، کاهش هزینه ها و ایجاد فرصت های جدید کسب و کار به بنگاه های اقتصادی در کسب مزیت رقابتی کمک می کند. در واقع فناوری می تواند با کاهش قیمت تمام شده محصولات، بهبود کیفیت کالاها یا خدمات تولیدی و تغییر مشخصات محصولات، عاملی برای رقابت پذیری بنگاه های اقتصادی در عرصه بازارهای جهانی و منطقه ای باشد . کشورهای توسعه یافته برای دستیابی به سود، نیازمند فروش فناوری های خود هستند و کشورهای کمتر توسعه یافته برای تلاش های تولیدی و اقتصادی خود، نیاز به دستیابی به فناوری دارند. این مساله در سطح بنگاه ها نیز صدق می کند.
بنگاه های متعدد نظیر سازمان های فناور، پارکهای علم و فناوری، فن بازارها و غیره، همواره به دنبال یافتن روش های مناسب برای تجاریسازی فناوری خود هستند. در سطح صنعت، چنانچه آن صنعت توانایی بهبود، توسعه و نوآوری فناورانه را داشته باشد و بتواند با استفاده از سازوکارهای مناسب به انتشار فناوری در بنگاه های اقتصادی زیر مجموعه خود کمک کند، آنگاه با افزایش سطح توانمندی های مجموعه بنگاه های زیرمجموعه خود، به سوی رقابت پذیری گام بر خواهد داشت.
اما عامل رقابت پذیری و حضور در بازارهای مختلف، تنها عامل پیدایش و اهمیت یافتن مدیریت فناوری در عرصه ملی و بین المللی نبوده است. عوامل متعدد دیگری همچون محدود بودن منابع فناوری، سرمایه گذاری های هنگفت جهت نوآوری و توسعه فناوری، دشواری دستیابی به فناوری های توسعه یافته توسط دیگر بنگاه ها، پررنگ شدن حمایت از حقوق مالکیت معنوی، ضرورت روز افزون مدیریت این منبع حیاتی را در سطوح مختلف آشکار ساخته است.
-3مدیریت فناوری
برای ورود به بحث تبیین مدل کسب و کار مقید به مدیریت فناوری لازم است ابتدا درک یکسانی از واژگان اصلی مورد بحث حاصل شود. فناوری را به دانش عملی و یا شاخه ای از آگاهی که با روش های علمی و صنعتی و استفاده عملی آن در صنعت سر و کار دارد، معنی می کنند. به عبارتی فناوری، دانشی است علمی که در روش های اجرایی در صنعت استفاده می شود.
از دیدگاه تولیدی، فناوری عامل تبدیل کننده چهار عنصر منابع طبیعی، زمین، سرمایه و منابع انسانی به کالای ساخته شده و خدمات قابل ارائه استفناوری. را معمولاً با نمادهای فیزیکی آن می شناسند که عبارتند از محصولات مصرفی و خدمات، مواد، فرآیندها، اطلاعات و استانداردها. باید توجه داشت که ارزش یک محصول، تا حد زیادی وابسته به برداشت و درک خریدار از آن است. ارزش ادراک شده مشتری، به عواملی مانند کیفیت محصول، ایجاد تجربه مثبت در اثر استفاده از محصول، تصویر ذهنی خریدار از علامت تجاری تولیدکننده آن و نیز راحتی استفاده از محصول وابسته است. لذا بین قیمت محصول و این عوامل تعادلی ایجاد می شود.
-4مدل کسب و کار
مدل کسب و کار طرحها و ایدههای سازمان را به ارزشهای اقتصادی تبدیل میکند. مدلهای کسب و کار نشان میدهند که یک شرکت چگونه با تعیین کردن جایگاه در زنجیره ارزش کسب درآمد میکند. مدل کسب و کار شامل مفاهیم مختلفی در حوزه کسب و کار شامل کارآفرینی، استراتژی، مسائل اقتصادی، سرمایهگذاری، عملکردها و بازاریابی است. به بیان سادهتر مدل کسب و کار توضیح میدهد که یک کسب و کار چگونه میتواند به ثبات لازم برسد تا درآمدزایی کند.
