بخشی از مقاله
چکیده
امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای توسعه یافته ، به عنوان مهمترین ابزار راهبردی برای مدیریت و اداره شهرها بدل گشته که نتیجه آن مدیریت شهری فناور محور است. پژوهش توصیفی - پیمایشی حاضر ، تحقیقی توسعه ای - کاربردی بوده که به دنبال استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدی - CFA - جهت شناسایی متغیرهای اساسی و سنجش اعتبار شاخص های خدمات الکترونیکی به شهروندان در مدیریت شهری فناور می باشد.
ابزار تحقیق ، پرسشنامه ای بود که روایی آن براساس نظر جمعی از اعضای هیئت علمی و صاحبنظران گروه های تخصصی شهرسازی ، مدیریت شهری و فناوری اطلاعات تایید و برای تعیین میزان پایایی بخش های مختلف ، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد 0/78 - تا . - 0/82 همچنین جامعه آماری پژوهش ، شامل تمامی متخصصین ، صاحبنظران و اساتید دانشگاهی در حوزه های شهرسازی ، فناوری اطلاعات و مدیریت شهری شهر تبریز بود که 200 نفر در نهایت به عنوان حجم نمونه به پرسشنامه تحقیق پاسخ دادند که داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار آماری LISREL تجزیه و تحلیل گردید که در نهایت نتایج اجرای تحلیل عاملی تاییدی نشان داد الگوی شش عاملی خدمات الکترونیکی در مدیریت شهری فناور محور شامل :
خدمات الکترونیکی شهرسازی ، خدمات الکترونیکی حمل و نقل و ترافیک ، خدمات الکترونیکی فرهنگی و اجتماعی ، خدمات تجارت الکترونیک و اقتصاد دیجیتالی ، خدمات اطلاع رسانی و روابط عمومی و خدمات الکترونیکی فضای سبز ، دارای برازندگی مناسبی است. شایان ذکر است پیشنهاد می شود در تحقیقات آینده ، این شاخص ها در نمونه ها و در حوزه های دیگر دولت الکترونیک ، شهر الکترونیک و مدیریت شهری مجازی برای اطمینان از روایی و پایایی آن اجراء گردد.
مقدمه
پیدایش شهرها ، تکامل و رشد آنها ، نتیجه شمار زیادی از تصمیم های فردی است که افراد برای تعیین محل زندگی ، کار ، برپایی شرکت ، تامین منابع ، تفریح ، تحصیل و مانند آن می گیرند . در شبکه ای پیچیده از تبادل و همکاری متقابل ، هر یک از این تصمیم ها به شیوه مستقیم یا غیر مستقیم بر بسیاری دیگر اثر متقابل می گذارد .
مهمترین و تاثیرگذارترین این تصمیمات ، مربوط به مدیران شهری می شود ، تصمیماتی بر مبنای مدیریتی جامع و پیچیده برای حل مشکلات شهری و رفع نیازهای شهروندان تحت عنوان " مدیریت شهری". مدیریت شهری مفهومی کم و بیش نوین است که با شهرنشینی فزاینده و موج برنامه های تمرکز زدایی در دهه های 1980 و 1990 اهمیت پیدا کرده است. در دهه های اخیر دانشمندان و پژوهشگران بسیاری در خصوص کارکردها و تعاریف مدیریت شهری نظریه داده اند که در زیر به پاره ای از آن ها اشاره می کنیم :
چارچیل - 1985 - با تاکید بر ایده پیچیدگی فزاینده ، معتقد است که مدیریت شهری تنها به کنترل سیستم شهر اشاره ندارد بلکه به روابط رفتاری و فرایندی فعالان بی شمار و تعاملات ساکنین با یکدیگر و با حکومت و با اداره کنندگان شهر نیز مربوط است. [5] بیکر - 1989 - می گوید ، به دلیل پاسخ ساده ای که ساختارهای بخشی به طبیعت شدیداً پیچیده شهرهای به سرعت در حال رشد می دهند ، لازم است مدیریت شهری دید وسیع تری نسبت به مسائل داشته باشد.
مک گیل - 1998 - اعلام می کند ، برای تعریف مدیریت شهری باید بدانیم نیروی محرکه شهر چیست ، راهی پیدا کنیم که ضمانت کند پیچیدگی سازمانی موجود مدیریت شهری با پیچیدگی مسائل شهری منطبق است و اطمینان حاصل کنیم که میان استراتژی اعلام شده رسمی و لازم الاجرا و توانایی عملیاتی موجود مدیریت شهری تطابقی وجود دارد
شابر جیما - 1998 - می گوید ، مهمترین وظیفه مدیریت شهری ، پاسخ گویی اثربخش به مشکلات و مباحث منفرد شهر و تقویت ظرفیت سازمان های دولتی و سایر بازیگران به منظور توانمند کردن آنها در انجام وظایفشان در فرآیند مدیریت شهر است.
چاکرابارتی - - 2001 معتقد است ، با اتخاذ یک رویکرد مدیریت یکپارچه با اصولی منعطف و در نظر گرفتن عدم اطمینان و پویایی های محیط شهری ، می توان به عدالت در حل و رفع منافع پیچیده و ذینفعان متعدد دست یافت.
استوارت - 2005 - اعلام می کند ، برای دستیابی به کارآیی ، برابری ، مشارکت ، پاسخ گویی مدیران و امنیت شهر در فرآیندهای مدیریت یک شهر ، حکمروایی شایسته شهری پیشنهاد مناسبی است
دیک به نقل از کلینک و براستا - 2006 - بیان می کند ، مدیریت شهری مدرن عبارت است از فرآیند ایجاد ، اجرا ، هماهنگی و ارزیابی استراتژی های یکپارچه به کمک مقامات شهری با در نظر گرفتن اهداف عملیاتی بخش خصوصی و منافع شهروندان ، در چارچوب سیاستی که در سطوح بالاتر حکومت برای تحقق پتانسیل توسعه اقتصادی پایدار تدوین می شود.
از نظر وان دیک - 2006 - مدیریت شهری عبارت است از : تلاش برای هماهنگی و یکپارچگی فعالیت های بخش عمومی و اقدامات بخش خصوصی برای پرداختن به مشکلات اصلی که ساکنان شهرها با آنها روبه رو هستند و ایجاد شهری رقابتی تر ، منصفانه تر و پایدارتر . مدیریت شهری چندبخشی و چندکنشگره است و باید با توجه به بنیان های اقتصادی شهر ، محیط زیست ، مشارکت و عدالت میان شهروندانش مورد مداقه قرار گیرد ؛ با وجود این جهان پویاست و بنابراین ، مدیران شهری همواره با چالش های جدیدی روبه رو خواهند بود
از سویی دیگر ، مهم ترین وظیفه ای که بر عهده مدیران شهری می باشد ارائه خدمات به شهروندان است. مدیران شهری باید به صورت فزاینده ای در مورد شیوه استفاده از امکانات موجود ، منابع محدود و همچنین در مورد تعیین راهبردهای ارائه خدماتی که تامین آنها بر مبنای درآمدهای مالیاتی ممکن نیست ، آگاه باشند و از تکنیک هایی بهره جویند که خدمات را افزایش ، هزینه ها را کاهش و عدالت اجتماعی را توسعه دهند.
زمانی که صحبت از عدالت اجتماعی و مدیریت شهری می شود ، ابتدا ذهن به سوی نحوه توزیع منابع ، امکانات و خدمات شهری سوق می یابد و از همه مهم تر این موضوع با نحوه توزیع فضایی امکانات در ارتباط قرار می گیرد.
گسترش چشمگیر شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرها در دهه های اخیر ، مسبب مشکلات و چالش های جدی در شهرها شده است ، به نحوی که مدیران شهری ، در شهرهای بزرگ دیگر قادر نیستند با روش های سنتی و معمول گذشته این چالش ها را حل نموده و در ارایه خدمات به شهروندان موفقیت کسب کنند. آنچه امروزه توسعه و بهره وری خدمات ، حل مشکلات شهرها و کسب رضایت شهروندان را تضمین می کند ، استفاده از فناوری های نوین به خصوص فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت شهری است که تحت عنوان "مدیریت شهری فناور محور" با اهداف خدمات رسانی سریع ، دقیق و کامل به شهروندان ، مطرح می شود.
مدیریت شهری فناور محور، مدیریتی است پیشرفته در دو فضای مجازی و واقعی که در آن فناوری اطلاعات و ارتباطات به کلیه ساختارهای مدیریتی نفوذ کرده و باعث تحول در سیستم مدیریت شهری ، عملکرد و خدمات آنان شده است به طوریکه مدیران شهری و مسئولین محلی می توانند در سطح کلان و خرد به کمک فناوری های نوین به خصوص فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی نسبت به مدیریت ، نظارت و خدمات رسانی به شهروندان در هر مکان و زمانی به شیوه های با ثبات ، قابل اطمینان ، با امنیت تمام ، سریع و دقیق به صورت شبانه روزی اقدام نمایند.
طبق بررسی های صورت گرفته از پژوهش های گذشته این نتیجه حاصل گردید که مدیریت شهری فناور محور در قالب ارائه خدمات الکترونیکی به شهروندان دارای شاخص های مشخصی نبوده و نیازمند جمع بندی و سنجش اعتبار شاخص هاست. لذا ، در پژوهش حاضر با مبنا قرار دادن رویکرد فوق برآن گشتیم ، شاخص های ارائه خدمات الکترونیکی به شهروندان را توسط متخصصان ، نخبگان ، پژوهشگران و اساتید رشته های مربوطه - شهرسازی ، مدیریت شهری و فناوری اطلاعات - جمع بندی نموده و به کمک روش تحلیل عاملی تاییدی مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم تا متغیرهای اساسی در این بخش از مدیریت شهری فناورمحور ، شناسایی شده و اعتبار شاخص های مربوطه سنجش گردد.
بدنه اصلی مقاله
روش شناسی تحقیق : روش پژوهش حاضر ، توصیفی و از نوع مطالعات پیمایشی بوده و جامعه آماری شامل تمامی متخصصین ، صاحبنظران و اساتید دانشگاهی در حوزه های شهرسازی ، فناوری اطلاعات و مدیریت شهری شهر تبریز می باشد. یک سوال بسیار مهم در تحلیل عاملی ، تعیین حداقل حجم نمونه است که برای تعیین حداقل حجم نمونه - لازم برای گردآوری داده های مربوطه - نیاز به مدل یابی معادلات ساختاری می باشد
کلاین - 2010 - معتقد است در تحلیل عاملی اکتشافی برای هر متغیر 10 یا 20 نمونه لازم است ولی حداقل حجم نمونه قابل دفاع 200 نمونه باید در نظر گرفته شود. جکسون - 2003 - اعلام می دارد ، در تحلیل عاملی تاییدی حداقل حجم نمونه براساس عامل ها تعیین میگردد که اگر از مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شود ، حدود 20 نمونه برای هر عامل - متغیر پنهان - لازم خواهد شد.
شایان ذکر است کلاین - 2010 - و شه و گلدست - 2006 - ، برای تحلیل عاملی تاییدی حدود 200 نمونه برای ده عامل را توصیه کرده اند. [12] بر این اساس نمونه پژوهش ، 200 نفر از متخصصین ، صاحبنظران و اساتید دانشگاهی در حوزه های شهرسازی ، فناوری اطلاعات و مدیریت شهری شهر تبریز در نظر گرفته شد که با توجه به ساختار 6 عاملی پرسشنامه تحقیق ، این مقدار نمونه زیاد و درنتیجه مناسب می باشد.
ابزار مورد استفاده در این تحقیق ، پرسشنامه ای بود که روایی آن براساس نظر جمعی از اعضای هیئت علمی و صاحبنظران گروه های تخصصی شهرسازی ، مدیریت شهری و فناوری اطلاعات تایید و برای تعیین میزان پایایی بخش های مختلف ، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. این پرسشنامه مشتمل بر 44 گویه و 6 عامل است که شاخص های ارائه خدمات الکترونیکی به شهروندان در مدیریت شهری فناور محور را نشان می دهد. شش عامل این پرسشنامه عبارتند از :
خدمات الکترونیکی شهرسازی - از سوال 1 تا سوال - 13 ،
خدمات الکترونیکی حمل و نقل و ترافیک - از سوال 14 تا سوال - 21
خدمات الکترونیکی فرهنگی و اجتماعی - از سوال 22 تا سوال - 28
خدمات تجارت الکترونیک و اقتصاد دیجیتالی - از سوال 29 تا سوال - 34
خدمات اطلاع رسانی و روابط عمومی الکترونیکی - از سوال 35 تا سوال - 40 و
خدمات الکترونیکی فضای سبز - از سوال 41 تا سوال . - 44
گویه ها بصورت جمله خبری تهیه شده و پاسخ هر گویه براساس مقیاس پنج درجه ای لیکرت از کاملاً مخالفم 1 - - تا کاملاً موافقم - 5 - امتیازدهی شده است.
جهت تجزیه و تحلیل داده ها و نیل به اهداف تحقیق از شاخص های آمار توصیفی - میانگین و انحراف معیار - و روش های آماری - آلفای کرونباخ ، ضریب همبستگی ، تحلیل عاملی تاییدی - به کمک نرم افزار آماری LISREL ، استفاده شده است.
نتایج
الف - برررسی پایایی پرسشنامه : جدول شماره - 1 - پایایی پرسشنامه تحقیق را با استفاده از شاخص ضریب آلفای کرونباخ نشان می دهد که این ضریب برای خرده مقیاس های پرسشنامه بین 0/78 تا 0/81 و برای کل خدمات الکترونیکی در مدیریت شهری فناور محور ، ضریب اعتبار 0/82 بدست آمد که نشان از پایایی مناسب پرسشنامه است.
جدول :1 ضرایب آلفای کرونباخ پرسشنامه شاخص های ارائه خدمات الکترونیکی به شهروندان
ب - بررسی نتایج تحلیل عاملی تاییدی : جدول شماره - 2 - میانگین سوال ها بین 2/98 تا 4/8 و ارزش تی بین 0/94 تا 7/28 است. بنابراین ، با توجه به میانگین و ارزش تی ، سوال ها در دامنه مناسبی قرار دارند.
جدول : 2 تحلیل عاملی تاییدی پرسشنامه خدمات الکترونیکی به شهروندان در مدیریت شهری فناور محور
