بخشی از مقاله
چکیده:
رقابت و ایجاد روش هایی برای کسب مزیت رقابتی از دیر باز مورد توجه سازمان ها و تولید کنندگان کالا و خدمات بوده است، امروزه دانش نقـش اصـلی را در ایجاد، توسعه و حفظ مزیت رقابتی پایدار کشورها ایفا می کند و مهمترین متغیر در جهت رشد همه جانبه سازمان ها به شمار می رود. لذا بـا توجـه به اهمیت مدیریت دانش و تاثیر قابل ملاحظه آن جهت کسب مزیت رقابتی، در این مقاله سعی شده است که رابطه بین برخـی از عوامـل مهـم مـدیریت دانش بر اساس مدل APQC و کسب مزیت رقابتی پایدار در شرکت های فناور مستقر در پارک علم و فناوری کرمان مـورد بررسـی قـرار گیـرد. در ایـن تحقیق از دو روش کتابخانه ای و پیمایشی استفاده شده است و اصلی ترین ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه KMAT بوده است و در نتیجه مشـخص گردید که بین عوامل مهم تاکتیکی مدیریت دانش بر اساس مدل مذکور که عبارتند از کسب دانش، بکار گیری دانش، یادگیری از فرآیند مـدیریت دانـش و تسهیم و تبادل دانش و کسب مزیت رقابتی پایدار شامل عرضه به موقع محصول، نوآوری در محصولات، کاهش قیمت تمام شده محصول، افزایش سـهم بازار و تولید محصولات با کیفیت برتر رابطه معنا داری وجود دارد.
واژگان کلیدی: مدیریت دانش، مزیت رقابتی، شرکتهای فناور، پارک علم و فناوری
مقدمه:
دنیایی که امروزه در آن زندگی می کنیم، به خاطر پدیدهء جهانی شدن، دچار تغییرات سریع و اجتناب نا پذیری شده است. در حال حاضر، سازمان های نوین در دنیای رقابت، با چالش هایی متفاوت مانند افزایش تاثیر مشتری، شدت رقابت، کوتاه نمودن چرخه تولید و شتاب و تداوم فناوری روبرو هستند و برای مقابله با این چالش ها و ماندن در دنیای رقابت، نیازمند پویایی و انعطاف پذیری فراوانی هستند. سازمان ها برای انعطاف پذیری و حفظ برتری رقابتی، باید سعی کنند از دیگران متمایز باشند. در دیدگاه مبتنی بر منبع، فرض بر این است که سازمان ها باتوجه به منابعی که دارند، از یکدیگر متمایز می شوند و می توانند برتر از دیگر رقبا در صحنه رقابت حاضر شوند، مطمئنا" منبعی که برای سازمان، مزیت رقابتی خلق میکند، منبعی منحصر به فرد و یگانه است که باید چهار شرط کمیاب، ارزشمند، غیر قابل تقلید و غیر قابل جایگزین بودن را داشته باشد. امروزه سازمان ها دریافته اند که ارتباط محکمی بین مدیریت دانش وکسب مزیت رقابتی وجود دارد و ماهیت پنهانی دانش است که آن را بصورت منبعی منحصر به فرد درآورده است. مدیریت دانش یک منبع استرتژیک ضروری و لازم برای سازمان و مهمترین فاکتور کلیدی برای خلق مزیت رقابتی است.
مدیریت دانش:
مدیریت دانش طیف وسیعی از فعالیتها است که برای مدیریت، مبادله، خلق یا ارتقای سرمایههای فکری در سطح کلان به کار میرود. مدیریت دانش طراحی هوشمندانه فرایندها، ابزار، ساختار و غیره با قصد افزایش، نوسازی، اشتراک یا بهبود استفاده از دانش است که در هر کدام از سه عنصر سرمایه فکری یعنی ساختاری، انسانی و اجتماعی نمایان میشود. مدیریت دانش فرایندی است که به سازمانها کمک میکند تا اطلاعات و مهارتهای مهم را که بعنوان حافظه سازمانی محسوب میشوند و به طور معمول به صورت سازماندهی نشده وجود دارند، شناسایی، انتخاب، سازماندهی و منتشر نمایند. این امر مدیریت سازمانها را برای حل مسائل یادگیری، برنامه ریزی راهبردی و تصمیم گیری های پویا به صورت کارا و موثر قادر می سازد ( Adamson, .(2005 , pp.16
به عبارت دیگر مدیریت دانش یک رویکرد چند رشته ای، برای دستیابی به اهداف سازمان، به وسیله ایجاد بهترین راه استفاده از دانش است، که شامل ایجاد طرح، بررسی و اجرای دو فرآیند تکنیکی و اجتماعی برای بهبود کاربرد دانش (به نفع همه افراد) است .(Australia, 2003, pp.3)
بطورکلی می توان گفت مدیریت دانش یک فرآیند سازمانی تولید دارایی است که این دارایی، ذهنی یا مبتنی بر دانش است ( Hiscock, 2004, pp. .(110
مدیریت دانش و مزیت رقابتی پایدار:
1
در گذشته، کشورها و تولید کنندگان با مخفی نگه داشتن رویه ها و منابع برتری خود را نسبت به رقبا حفظ می کردند و دولت ها ازصدور مهارت های اقتصادی و دانش فنی مربوط به محصولات، جلوگیری می کردند، در حالیکه امروزه به ندرت می توان امری محرمانه در دنیای تجارت پیدا نمود. با وجود جابه جایی افراد، مهندسی معکوس، جریان آزاد افکار، عقاید و فناوری، نمی توان از کپی برداری و الگو برداری رقبا جلوگیری نمود. بنابراین از آنجا که فناوری سرانجام در اختیار همه قرار می گیرد، برای کسی مزیت رقابتی پایدار ایجاد نمی کند. در حال حاضر این دانش است که می تواند موجب مزیت رقابتی شود، چرا که قبل از این که همه رقبا، بها و کیفیت کالاهای خود را به حد مطلوب رایج در بازار و به سطح کیفیت و قیمت های سازمان های پیشرو برسانند، سازمان های بهره مند از مدیریت دانش و غنای علمی، خود را به پله بالاتر رسانده و به درجهء بالاتری از کیفیت، ابداع و کارایی خواهند رسید. مزیت های ناشی از کاربرد مدیریت دانش پایدار هستند، زیرا هم سود بیشتری عاید شرکت می کنند و هم می توانند بصورت رویه خاص ادامه یابند. همچنین برخلاف سرمایه های مادی که در صورت استفاده، از ارزش آنها کاسته می شود، ارزش سرمایه دانش با استفاده بیشتر از آن افزایش می یابد. ((میر)) نقش مدیریت دانش را به عنوان یک منبع داخلی و راهبردی برای کسب مزیت رقابتی پایدار مورد بررسی قرار می دهد، بطوریکه فعالیت های مدیریت دانش از شایستگی های سازمانی حمایت می کند و در نهایت منجر به توسعهء مزیت های رقابتی می شود(شکل.(1 محیط رقابتی و محیط درونی نیز فاکتورهایی هستند که بر شایستگی سازمانی اثر می گذارند .(Maier, 2001, pp.54)
دانش به عنوان یک منبع استراتژیکی
عوامل
داخلی
شایستگی
موجب حمایت می کند
سازمانی
مزیت مدیریت
ارتباط
رقابتی دانش
استراتژیک
عوامل
خارجی
محی
رقابتی
شکل شماره :1 رابطه بین مزیت رقابتی و مدیریت دانش (Maier, 2001 , pp. 54)
مدیریت دانش و سازمان های نوآور:
امروزه با پیچیدگی رقابت، سازمانها شاهد محیط هایی هستند که روز به روز پویاتر و چالش برانگیزتر می شوند. تغییر و تحول جزء جدایی ناپذیر دنیای امروزی است، به عبارت دیگر تنها جزء ثابت تغییر است. درچنین شرایطی نوآوری به عنوان یکی از مزیت های اصلی برای حیات شرکت ها محسوب می شود. همه سازمان ها برای بقا نیازمند ایده های نو و بدیع هستند. ایده های نو و بدیع همچون روحی در کالبد سازمان دمیده می شود و آن را از نیستی و فنا نجات می دهد. ظهور نوآوری دانش نه تنها سازمان ها را قادر می سازد نسبت به رقبا مزیت رقابتی به دست آورند بلکه ابزار سودمندی را برای ارتقای عملکرد سازمانی ارائه می کند. دانش به عنوان منبع عمده برای نوآوری و بهره وری سازمانی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است . هدف عمده مدیریت دانش ایجاد و سازماندهی محیطی است که در آن افراد دانش خود را توسعه داده، با یکدیگر تبادل نموده، دانش دیگران را با دانش خود ترکیب کردهو نهایتاً آن را به کار بندند. کاربرد دانش به نوبه خود به نوآوری در سازمان منجر خواهد شد، از این رو است که مدیریت دانشغالباً به عنوان منبع و مرجع اصلی نوآوری شناخته شده است و از الزامات اساسی فرآیند نوآوری در سازمان محسوب می شود (عدلی، 1384، ص .(59
