بخشی از مقاله
چکیده
بهمنظور بررسی فون تریپسهای - Insecta: Thysanoptera - مزارع برنج شهرستان بابلسر، نمونهبرداریهایی طی سالهای 1395 و 1396 در نقاط مختلف صورت گرفت. در این بررسی، نمونهبرداریها با استفاده از تور حشرهگیری و همچنین تکاندن بوته برنج درون سینی سفید انجام گرفت.
نمونههای تریپس پس از جمعآوری در داخل لولههای محتوی الکل 75 درصد نگهداری و پس از انتقال به آزمایشگاه، از آنها اسلایدهای میکروسکوپی تهیه گردید. در این مطالعه، در مجموع هفت گونه تریپس متعلق به پنج جنس از خانوادههای Thripidae و Phlaeothripidae جمعآوری و شناسایی شد.
-1 مقدمه
برنج - Oryza sativa L. - دومین غله مهم جهان است که در ایران نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است، بطوریکه قسمت عمده غدای مردم ایران بهویژه استانهای گیلان و مازندران را تشکیل می دهد
سطح زیر کشت برنج در ایران در حدود 620 هزار هکتار است که استان مازندران 35/5 درصد اراضی زیر کشت را به خود اختصاص میدهد و استان گیلان با 32/74 درصد اراضی برنجکاری در جایگاه دوم قرار گرفته است .
یک مزرعه برنج بهعنوان یک اکوسیستم زراعی - آگروسیستم - ، پناهگاه بسیاری از جانوران از جمله حشرات میباشد . غلات به دلیل اینکه زیستگاه مناسبی را برای بقاء و تولید تعداد زیادی از گونههای حشرات فراهم میآورند، دارای فون غنی و بسیار متنوعی از حشراتاند و حشرات مختلفی از جمله بالریشکداران به وفور روی آنها یافت میشوند .
تاکنون در ایران مطالعات زیادی بهمنظور شناسایی فون بالریشکداران مناطق مختلف ایران انجام شده است بطوریکه در حال حاضر، حدود 215 گونه تریپس از ایران گزارش شده است .
بالریشکداران معمولا گیاه خوار بوده، از شیره ی گیاهی تغذیه میکنند و می توانند به صورت گرده افشان، شکارگر و تجزیهکننده عمل کنند. همچنین برخی از آنها نیز از گیاهان آبزی تغذیه می کنند.
سقایی و روشن شاد - 1385 - فون بالریشکداران - Thysanoptera - مزارع گندم - اولین غله مهم جهان - در منطقه مرودشت، استان فارس را بررسی کردند و در مجموع 13 گونه متعلق به شش جنس از سه خانواده گزارش کردنn
در نمونهبرداریهایی که به منظور بررسی فون بالریشکداران در مزارع غلات - گندم، جو، ذرت و برنج - استان خوزستان صورت گرفت در مجموع 21 گونه متعلق به 11 جنس و سه خانواده جمعآوری گردید
میراب بالو و همکاران - - 2010 نیز در بررسی فون تریپسهای مزارع برنج شمال غرب ایران - استان آذربایجان شرقی - ، 15 گونه تریپس گزارش کردهاند
در این مطالعه، برای اولینبار فون تریپسهای مرتبط با برنج از مزارع برنجکاری شهرستان بابلسر جمعآوری و گزارش شده است.
-2 مواد و روشها
در طول فصل زراعی برنج - اسفندماه تا شهریور - در سالهای 1395 و 1396 از مزارع برنج در نقاط مختلف شهرستان بابلسر نمونهبرداریهایی صورت گرفت. جهت جمعآوری بالریشکداران مزارع برنج، اندامهای هوایی آن روی یک سینی پلاستیکی سفید تکانده شد، و نمونهها با قلم موی دوصفر جمعآوری و به داخل لوله های حاوی الکل %75 منتقل گردید. روی هر لوله کد مخصوصی درج شد که بیانگر محل و تاریخ جمعآوری، نام گیاه میزبان و جمع آوری کننده بود.
در آزمایشگاه پس از تهیه اسلایدهای میکروسکوپی نسبت به شناسایی آنها به چه روش و با چه کلیدی؟ اقدام گردید. جهت تهیه اسلایدهای میکروسکوپی، ابتدا نمونهها را با استفاده از محلول KOH 10% شفاف کرده و سپس آنها را به درون آب مقطر برده و در نهایت، آبگیری از نمونهها با درجات مختلف الکل صورت گرفت. بعد از مرحله آبگیری، تهیه اسلاید با استفاده از چسب هویر صورت گرفت. سپس اسلایدهای تهیه شده را در اتوکلاو قرار داده تا نمونهها خشک شوند و در انتها اقدام به برچسب زدن آنها گردید. اسلایدهای حاصل از این مطالعه در کلکسیونهای حشرهشناسی دانشگاه ایلام - ILAMU - نگهداری میشوند.
-3 نتایج و بحث
طی این بررسی در مجموع 7 گونه متعلق به 4 جنس و 2 خانواده جمعآوری شد که لیست گونههای شناسایی شده به شرح زیر میباشد:
در بین گونههای جمعآوری شده هر چند بیشترین گونه متعلق به زیرراسته Terebrantia میباشد ولی بیشترین تعداد نمونههای جمعآوری شده از زیرراسته 76/01 - Tubulifera درصد - بوده است - شکل . - 1 همچنین با توجه به این بررسی، گونه غالب در مزارع برنج بابلسر H. eragrostidis بود، در صورتیکه رمضانی در سال 1388 گونه H. ganglebaueri را بعنوان گونه غالب روی چهار محصول گندم، جو، ذرت و برنج در بیش تر مناطق استان خوزستان معرفی کرد . - 4 - تمامی گونههای حاصل از این مطالعه، در هر دو سال مورد بررسی جمعآوری شدند.
شکل -1 فراوانی نمونههای جمعآوری شده متعلق به دو زیرراسته Terebrantia و Tubulifera
در روی گیاه برنج بیش از 800 گونه از حشرات فعالیت دارند که باعث ایجاد خسارت به این گیاه میشوند هرچند که اکثر آنها دارای خسارت بسیار پایینی هستند. در کشورهای گرمسیری آسیایی حدود 20 گونه از حشرات مهم وجود دارد که باعث کاهش چشمگیری در روی این محصول میشوند. در این مطالعه، تمامی گونههای جمعآوری شده نیز گیاهخوار بوده و قادر به تغذیه از برگها - شکل - 2 و دیگر قسمتهای گیاه برنج میباشند ولی تغذیه آنها چشمگیر نمیباشد.
شکل -2 تغذیه ناشی از مراحل مختلف تریپس در روی برگ برنج
