بخشی از مقاله
چکیده
در شهریور سال 1394 از خاک مزارع جلیلآباد و شوران نمونهبرداری به عمل آمد، به طور متوسط از هر هکتار دو نمونه 500 گرمی تهیه شد و به آزمایشگاه منتقل شدند. نقاطی که نمونهها از آن گرفته شد با کمک دستگاه جی پی اس مکانیابی و مختصات آنها یادداشتبرداری شد. برای جداسازی قارچ فیتوفتورا از خاک از دو روش مستقیم و غیر مستقیم استفاده شد که روش مستقیم زیاد کارآمد نبود و بیشتر قارچهای ساپروفیت روی آن رشد میکردند. در روش غیر مستقیم از میوه خیار و گیاهچه گلرنگ به عنوان تله استفاده شد.
سپس برای جداسازی نمونهها از محیط کشت نیمه انتخابی PARPH استفاده شد. پس از خالصسازی به روش نوک ریسه، جدایهها بر اساس ویژگیهای ریختشناسی و پارهای از ویژگیهای فیزیولوژیک، با استفاده از کلید شناسایی معتبر این جنس شناسایی شدند. در مجموع 157 جدایه قارچ فیتوفتورا در این تحقیق به دست آمد، که در کل به پنج گونه فیتوفتورا تعلق داشتند شامل: Phytophthora capsici، P. cryptogea، P. drechsleri، P. nicotianae، . P. megasperma در برخی از نقاط مزرعه هر پنج گونه جداسازی شد و در برخی دیگر هیچ یک از گونههای بالا از خاک جداسازی نشد.
کلمات کلیدی: مزارع شوران و جلیلآباد، Phytophthora capsici، P. cryptogea، P. drechsleri، P. nicotianae
مقدمه
نام جنس فیتوفتورا از کلمات یونانی Phyto به معنای گیاه و Phthora به معنای تخریب کننده و یا نابود کننده گرفته شده است و از نظر بیماریزایی، یک پارازیت غیر اجباری میباشد - . - Erwin and Ribeiro, 1996 فیتوفتورا در آب تولید اسپورانژیومی میکند که در نهایت منجر به تولید زئوسپورهای دو تاژکی میشود، ااسپورهای این جنس به تنهایی داخل ااگونیوم و پس از لقاح با یک هسته تفکیک شده از آنتریدیوم تشکیل میشود. تولید مثل جنسی با تولید ااسپور مهمترین ساختار مورفولوژیکی اامیستها میباشد که با لقاح دو گامتانژیوم که قبلا در آن عمل میوز صورت گرفته انجام میشود . - Alvarez et al., 2008 -
این جنس دارای تالهای دیپلوئیدی بوده و اگر چه از مدتها قبل داخل قارچها گنجانده شده بودند اما در دهههای اخیر بر اساس روابط فیلوژنی تکاملیشان در سلسله کرومیستا جای گرفتهاند . - Agrios, 2005 - جنس فیتوفتورا بیش از 90 گونه مورفولوژیک دارد، از این لحاظ که تمام گونههای آن به استثنای گونه آبزی و ساپروفیت Phytophthora gonapodyides بیمارگرهای گیاهان عالی هستند. در میان بیمارگرهای غیر اجباری گیاهان از وضعیتی منحصر به فرد برخوردار است. اغلب گونههای فیتوفتورا عامل بیماریهای بسیار مخرب گیاهی با قدرت گسترش وسیع میباشند.
ایجاد قحطی در اروپا و در اواسط قرن نوزدهم، به علت بیماری بادزدگی سیب زمینی با عامل P. infestans، خشکیدگی جنگلهای اکالیپتوس اکوسیستمهای استرالیا در اثر پوسیدگی ریشه ناشی از حمله قارچ P. cinnamomi و خسارت سنگین سالیانه کاکائو در نواحی گرمسیری در اثر بیماری غلاف سیاه با عوامل P. palmivora و P. megakarya مثالهایی از اهمیت تاریخی و اقتصادی این جنس در سطح جهانی میباشد - . - Cooke et al., 2007گونههای فیتوفتورا به عنوان عامل بیماریهای مختلف در تعدادی زیادی از گیاهان زراعی، درختان جنگلی، درختان میوه گرمسیری و نیمه گرمسیری و گیاهان زینتی شناخته شدهاند - قادری، . - 1389
در اثر آلودگی گیاه با این قارچها علایمی مانند مرگ گیاهچه، سوختگی شاخ و برگ، پوسیدگی میوه، شانکر تنه و ساقه و پوسیدگی طوقه و ریشه در گیاه میزبان ایجاد شده، که در اکثر موارد هم منجر به مرگ میزبان میگردند . - Hooker and Editor, 1981. Jones et al., 1991 - بیماری در خاکهای با بافت سنگین و فاقد زهکش، قسمتهای گود مزرعه، مزارعی که به صورت مکرر تحت آبیاری غرقابی قرار گرفته و یا سالیان متوالی زیر کشت آبی باشند، عمومیت بیشتری دارد . - Stutevill - and Erwin, 1990 این قارچها تعدادی از مهمترین و شایعترین بیماریهای گیاهی را ایجاد میکنند، بیماریهایی که دارای اهمیت جهانی بوده و در اکثر نقاط جهان گزارش شده است. در سالهای گذشته بیش از دو میلیون درخت از باغات میوه در آمریکا به طور بالقوه آلوده شدند. قارچهای عامل بیماری باعث سوختگی برگ، کوچکی شاخه و پوسیدگی ریشه و طوقه درختان شدند - . - Lucas et al., 1991
مواد و روش
به منظور بررسی و شناسایی قارچ های فیتوفتورا در مزارع شوران و جلیلآباد در شهریور ماه 1394 نمونهبرداریهای متعددی انجام شد. برای جداسازی از دو روش مستقیم - قرار دادن مستقیم خاک درون محیط کشت - و غیر مستقیم - استفاده از میوه خیار، گیاهچه گلرنگ - استفاده شد. برای خالص سازی جدایهها از روش نوک ریسه استفاده شد. در نهایت برای شناسایی قارچها، از ویژگی هایی مانند خصوصیات ریسه، اسپورانژیوم، کلامیدوسپور و آماس ریسه، ااسپور، خصوصیات کلنی، تعیین دماهای ویژه رشد رویشی قارچ و اندازهگیری ابعاد ساختارهای رویشی و زایشی قارچ استفاده گردید. در نهایت تشخیص جدایهها بر اساس بررسی و مقایسه خصوصیات مورفولوژیک و پاره ای از ویژگیهای فیزیولوژیک با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر صورت گرفت. در طی مراحل مختلف آزمایش، از محیط کشتهای عمومی CMA، PDA، WA، HBA، BA، PCA و محیط کشت های نیمه انتخابی PARPH استفاده گردید. برای رسم نقشههای آلودگی از نرمافزارهای Google earth و Arc GIS استفاده شد.
نتایج
در طی نمونه برداری بعمل آمده در سطح مزارع شوران و جلیلآباد، از مجموع 200 نمونه جمع آوری شده و بررسی شده در این مزارع، در نهایت 157 جدایه قارچی جداسازی و خالص سازی شدند که بر اساس بررسی های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی به 5 گونه از فیتوفتورا تعلق داشتند که بررسی و توصیف هر کدام از گونه ها در زیر به تفصیل آمده است.پرگنه این جدایهها روی محیط کشت آگاردار رشد نسبتا سریعی داشتند و در مدت 48 ساعت تقریبا فضای پتری را پر میکردند. اسپورانژیومها یک، دو و به ندرت سه پاپیل بزرگ نیمکروی و غیر ریزان داشتند و به شکل تخممرغی و یا گلابی وارونه دیده میشوند. اسپورانژیوم عمدتا در پایه مخروطی هستند و با ساقههای بلند متفاوت در طول با اندازه 135-33 میکرومتر هستند. نسبت طول و پهنا 1 :1/72 است.
ابعاد اسپورانژیومها 35-15 × 64-30 میکرومتر متفاوت است. کلامیدوسپورها تشکیل نمیشوند، P. capsici عمدتا هتروتال است. اسپورانژیوفورها ظریف بوده و در برخی موارد در زیر اسپورانژیوم تا اندازهای عریضتر میشدند و فاقد آماس ریسهای بودند. ااگونیومها به شکل کروی و با دیواره صاف بوده و به صورت انتهایی تشکیل میشدند با اندازه 23-39 میکرومتر. آنتریدیومها آمفیژینوس بیضوی، تخم مرغی و به صورت میانی یا انتهایی به وجود میآمدند و با اندازه 17-12 × 21-12 میکرومتر. ااسپور کروی، دارای دیواره صاف و بدون تزئینات بود که تقریبا تمام فضای ااگونیوم را پر میکرد. دماهای ویژه شامل کمینه 5/7 درجه سانتیگراد، بهینه 30 درجه سانتیگراد و بیشینه 35 درجه سانتیگراد بود.
نکته: در این تحقیق از تعداد 157 جدایه جداسازی شده 12 جدایه به عنوان این گونه شناسایی شدند. که این جدایه با خصوصیاتی که واترهاوس - Waterhouse, 1963 - و استمپ و همکاران - Stamps et al., 1990 - برای P. capsici ارائه دادند تطابق داشتند بنابراین تحت این گونه شناسایی شدند.نکته: در این تحقیق از تعداد 71 جدایه جداسازی شده 12 جدایه به عنوان این گونه شناسایی شدند. که این جدایه با خصوصیاتی که واترهاوس - Waterhouse, 1963 - و استمپ و همکاران - Stamps et al., 1990 - برای P. capsici ارائه دادند تطابق داشتند بنابراین تحت این گونه شناسایی شدند.
