بخشی از مقاله
چکیده
درختان گز - Tamarix spp. - از گونههای بومی زاگرس بوده و پراکنش وسیعی در مناطق مختلف کشور دارند. این درخت با سختترین شرایط اقلیمی سازش داشته و در خشکترین نقاط ایران رویش دارد. بهمنظور شناسایی تریپسهای مرتبط با درختان و درختچههای گز، نمونهبرداریهای مکرری از شهر سومار واقع در قصرشیرین - استان کرمانشاه - طی سالهای 1393 تا 1395 با استفاده از تکاندن شاخههای گز درون سینی سفید انجام گرفت. نمونهها پس از جمعآوری در داخل شیشههای محتوی الکل 75 درصد نگهداری و پس از انتقال به آزمایشگاه، از آنها اسلایدهای میکروسکوپی تهیه گردید. در این مطالعه، در مجموع 10 گونه تریپس متعلق به 6 جنس و 3 خانواده مختلف جمعآوری و شناسایی شد که اسامی علمی آنها به شرح زیر میباشد:
واژههای کلیدی: گز، حشرات، تریپس، سومار، کرمانشاه.
-1 مقدمه
بیش از یکسوم خاکهای دنیا و بخش اعظم خاکهای ایران در مناطق خشک و نیمه خشک واقع شدهاند. به دلیل تجمع بیش از حد نمکهای محلول در خاک این مناطق، باعث شوری خاک شده و به عنوان عامل محدود کننده رشد گیاهان محسوب میشوند . - 1 - درختان گز - Tamarix spp. - از گونههای بومی زاگرس بوده و پراکنش وسیعی در مناطق مختلف کشور دارند. این گونه از عناصر قابل توجه درختی و درختچهای است که با سختترین شرایط اقلیمی سازش داشته و در خشکترین نقاط ایران کم و بیش بیشههایی تشکیل میدهد. این درختان با تقلیل سطح برگها و مکانسیمهای خاصی که برای ترشح ذرات نمک و جذب رطوبت هوا دارند، در مقابل گرما و شوری محیط مقاومت شایان توجهی نشان میدهند و به علت داشتن مقاومت زیاد در مقابل باد و طوفانهای سخت، مورد توجه بوده است . - 2 - گونهای گز معمولاً به صورت بوتههایی با چند ساقه و شاخههای باریک و بلند رشد میکنند . - 7 -
تاکنون گونههای مختلفی از حشرات در روی گز مستقر شدهاند که در این رابطه عبایی 109 - 3 - گونه حشره را از روی گونههای مختلف گز در ایران گزارش کرده و اهمیت اقتصادی آنها را متوسط ذکر نموده است؛ که در بین آنها، عوامل گالزا از جمله پروانه گالزای گز به دلیل ایجاد محدودیت در رشد و نمو و تولیدمثل گیاه و نیز به دلیل نقش موثر آنها در تولید مواد شیمیایی آلی نظیر فنلها بیشتر مورد توجه بوده و مطالعات متعددی در روی آنها صورت پذیرفته است. همچنین برخی از آفات گز نیز توسط میرزایی و میراب بالو - 6 - ارائه شدهاند. با توجه به اینکه تاکنون هیچگونه مطالعهای در رابطه با تریپسهای مرتبط با گز صورت نگرفته است، در این تحقیق نمونهبرداریهایی از سومار استان کرمانشاه صورت پذیرفت که نتایج فونستیکی آن برای اولین در اینجا ارائه میگردد.
-2 مواد و روشها
سومار - شکل - 1 یکی از شهرهای شهرستان قصر شیرین در استان کرمانشاه میباشد. سومار شهری مرزی است که در میان دره های میان بلندی های سارات، چغاامان و اردوبان قرار دارد. این منطقه دارای آب و هوایی ملایم در زمستان و تابستانهایی نسبتاً گرم می باشد. سطح آن نیز با تپهماهور پوشیده شدهاست. در طی سالهای 1393 تا 1395 به منظور جمع-آوری بالریشکداران موجود در روی درختان و درختچههای گز شهر سومار - شکل - 2، با استفاده از تکاندن شاخههای گز بر روی سینی فلزی سفید رنگ، با قلم موی آغشته به الکل، نمونهها جمعآوری و به داخل لولههای اپندورف محتوی الکل 75 درصد منتقل گردیدند . روی هر لوله کد مخصوصی درج گردید که بیانگر محل و تاریخ جمعآوری، نام گیاه میزبان، و نام فرد جمعآوری کننده بود. در نهایت، نمونهها جهت تهیه اسلاید میکروسکوپی و شناسایی به آزمایشگاه منتقل گردید. جهت تهیه اسلاید میکروسکوپی، از روش میراب بالو و چن - 8 - استفاده گردید و در نهایت نسبت به شناساییبا استفاده از چه کلیدی؟ آن-ها اقدام گردید.
-3 نتایج و بحث
طی این بررسی در مجموع 10 گونه متعلق به 6 جنس و 3 خانوادهی مختلف از بالریشکداران از درختان گز شهر سومار واقع استان کرمانشاه جمعآوری و شناسایی گردید - جدول . - 1 در بین گونه های جمعآوری شده به ترتیب گونههای Thrips tabaci و Aeolothrips intermedius بیشترین جمعیت را در روی درختان گز داشتند. تاکنون مطالعه جامعی از بالریشکداران درختان گز در ایران انجام نشده است. و این مطالعه برای اولین بار به طور جامع به مطالعه بالریشکداران درختان گز پرداخته است. در این مطالعه تریپس شکارگر A. intermedius دارای بیشترین جمعیت بود که با نتایج کار محققان دیگر همخوانی داشت. نتایج مطالعه فتحی و همکاران - 4 - نشان داد که شکارگر A. intermedius Bagnall بیش ترین درصد فراوانی را در بین شکارگرهای تریپس گندم به خود اختصاص داده است.
همچنین نتایج کار میراب بالو - - 5، شناسایی دشمنان طبیعی تریپس افرا در استان ایلام نشان داد که جمعیت تریپس شکارگرA. intermedius بالاتر از دیگر دشمنان طبیعی بود. همچنین میراب بالو - 9 - برای اولین بار گونه Liothrips reuteri را از روی درختان گز منطقه مندلی، استان دیالا عراق گزارش کرده است. مرتضویها و درن - 10 - در مطالعه خود تعدادی از گونه را از روی درختان گز از شهرستان بم، استان کرمان جمعآوری و گزارش کردند. به طور کلی در رابطه با تریپسهای درختان گز که در این مطالعه جمعآوری گردید - جدول - 1 باید به این نکته اشاره کرد که برخی از آنها مثل تریپس پیاز به عنوان گونهی پلی فاژ میباشد که روی اکثر گیاهان فعالیت دارد و همچنین گونههای شکارگر نیز در این مطالعه به فراوانی یافت شدند. لذا باید در مطالعات بعدی روی درختان گز از حیث منبع غذایی غنی برای بالریشکداران از جنبههای دیگر اکولوژی مثل تغییرات جمعیت، پراکنش فضایی و غیره توجه نمود.
-4 منابع
1. ارازی، ع.، امتحانی، م.ح.، اختصاصی، م.ر. و سودایی زاده، ح. .1392 تأثیر بادشکن درختی گز بر روی شوری خاک اراضی کشاورزی در مناطق خشک - مطالعه موردی: اردکان - . مجله پژوهشهای آبخیزداری، .59-53 :99
2. سعیدآبادی، ح. .1350 شناسایی انواع گزهای ایران. نشریه دانشکده علوم، جلد سوم، شماره .4
3. عبایی، م. .1362 فهرست آفات درختان و درختچه های جنگلی و غیر مثمر. نشریه اختصاصی موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی، 147 صفحه.
