بخشی از مقاله
بررسی حساسیت تریپس پیاز (Thrips tabaci Lind. (Thysanoptera: Thripidae به گروه های مختلف حشره کش
چکيده
تريپس پياز يکي از آفات مهم پياز و ديگر محصولات گياهي در جهان مي باشد به طوريکه هر سال چندين نوبت در طول فصل عليه آن سم پاشي مي شود. در اين تحقيق به منظور يافتن حشرهکش هاي موثر از روش زيست سنجي تماسي استفاده گرديد. از فرمولاسيون تجارتي حشرهکش هاي اسپينوساد SC240 ، دلتامترين ٢.٥% EC، سايپرمترين ٤٠% EC، ديازينون ٦٠% EC و اکسي ماترين ٠.٦% AS براي تهيه غلظت ها استفاده شد. در اين آزمايش کاغذ صافي با غلظت هاي مختلف حشرهکش ها آغشته شد. سپس حشرات بالغ چهار روزه در داخل پتري رها گرديد. ارزيابي ها براي تعيين درصد تلفات تريپس ٢٤ ساعت بعد از رها سازي به داخل پتري انجام شد. مقادير LC50 محاسبه شده براي هريک از حشره کش ها به ترتيب ٤.٨، ٣.٠٨ ، ٣٨.٠٨ ،٤٧٠٤٦ ،٢.٤٣ ميکروگرم برميلي ليتر بود. نتايج حاصل از مقايسه LC50حشرهکش هاي شيميايي عليه تريپس پياز نشان داد که حشرهکش اکسي ماترين با داشتن کمترين LC50، بيشترين سميت را در بين ساير حشره کش ها براي تريپس داراست . بنابراين مي توان آن را به عنوان حشرهکش جديد در کنترل تريپس پياز معرفي کرد.
واژه هاي کليدي: اکسي ماترين ، اسپينوساد، تريپس ، سايپرمترين ، دلتامترين و ديازينون، زيست سنجي
مقدمه
تريپس پياز يکي از آفات مهم پياز در جهان است و در بيشتر سالها مهم ترين آفت خسارتزاي پياز مي باشد. کنترل تريپس به دليل پراکنش جغرافيايي وسيع ، توليدمثل زياد و دامنه وسيع ميزباني مشکل است (١٩٩٥ ,.Parker et al ; ١٩٩٢ ,.German et al) در ايران اغلب مزارع پياز آلوده به تريپس بوده و اغلب کشاورزان چندين بار مزارع پياز را عليه تريپس سم پاشي مي کنند، به طوري که بر اساس مشاهدات نگارندگان مقاله ، دفعات سم پاشي در مواردي از ١٢ بار نيز تجاوز مي کند. يکي از دلايل بالا بودن دفعات سم پاشي ، عدم کارايي حشرهکش ها و يا مقاومت تريپس به حشرهکش هاي رايج است .
خسارت تريپس روي پياز به دو صورت است ؛ خسارت مستقيم که از طريق کاهش عملکرد و اندازه غده مي باشد و در صورت عدم کنترل مي تواند ميزان عملکرد را ٤٠-٣٥% کاهش دهد. در خسارت غيرمستقيم ، تريپس پياز سبب انتقال عوامل بيماريزاي ويروسي به گياه ميزبان مي شود (١٩٩٩ ,Stivers). در کنترل شيميايي تريپس ها از حشره کش هاي سيستميک و تماسي استفاده مي شود. اين حشره همانند برخي آفات، پتانسيل بالايي از مقاومت به بعضي حشرهکش ها را دارد که اين امر با کوتاهي طول دوره يک نسل ، تشديد مي شود (١٩٩٨ ,.Sparks et al).
تحقيقات مختلف نشان داده که بعضي از حشرهکش ها در کاهش تريپس پياز موثر بودهاند. در ميان چند حشرهکش مطالعه شده عليه تريپس پياز حشرهکش تالستار (Bifenthrin) موثرترين حشرهکش بوده است . (٢٠٠١ ,.Khan et al).
هم چنين (١٩٩٦) Givimaraes &Goncalves در مطالعه چند حشرهکش پايرتروئيدي، حشرهکش لامبداسايهالوترين (با ٥ گرم ماده موثر در هکتار) به عنوان موثرترين حشرهکش عليه تريپس پياز معرفي کردند. در مطالعات ديگر، حشرهکش هاي پايرتروييدي به دليل داشتن پايداري زياد براي کنترل تريپس پياز بيشتر تاکيد شده است (١٩٩٥ ,Bocak).
کاربرد حشرهکش هاي جديد از گروه نئونيکوتينوييدها به روش آبياري نشان داد که حشرهکش ايميداکلوپرايد در برگهاي گوجه فرنگي خاصيت ضدتغذيه اي روي تريپس دارد و اين اثر حتي در غلظت هاي کمتر از غلظت توصيه شده ديده مي شود (٢٠٠١ ,Riley &Chaisuekul ). تحقيقات در دانشگاه ميشيگان کاربرد حشرهکش هاي اسپينوساد (spinosad)، فيپرونيل و تعدادي از حشرهکش هاي پايرتروييدي را عليه تريپس پياز موثر دانسته و از آن به عنوان ابزارهاي مديريت آفات پياز ياد مي کند (٢٠٠٥ ,Hausbeck). جهت کنترل شيميايي تريپس Frenkliniella schulzei (ناقل بيماري ويروسي در گوجه فرنگي ) از ميان ٨ حشرهکش مورد آزمايش ، حشرهکش هاي دلتامترين ، پرمترين و لامبداسايهالوترين به عنوان موثرترين حشرهکش براي کنترل تريپس توصيه شده است (١٩٩٦ ,Branco). در ايران حشرهکش هايي چون دي کلرووس، مالاتيون، هپتنفوس، پروفنوفوس، تيوديکارب، اندوسولفان و ديازينون در مزرعه پياز روي تريپس توصيه شدهاند (٢٠٠٩ ,.Sheikhi et al) ولي بيشتر آنها امروزه به علت نداشتن کارايي قابل قبول و خطرات زيست محيطي استفاده نمي شوند.
در سالهاي اخير، تحقيقاتي روي حشرهکش هاي جديد براي توصيه عليه تريپس پياز، در ايران صورت نگرفته است .
بدين منظور بررسي هايي در زمينه حساسيت تريپس پياز به گروههاي مختلفي از حشرهکش هاي جديد شامل پايرتروييدها، فسفره آلي و بيورشنال به روش زيست سنجي انجام گرفت تا موثرترين حشره کش روي تريپس بالغ مشخص گردد.
مواد و روش ها
پرورش حشره Thrips tabaci
به منظور تهيه کلني تريپس پياز در سال١٣٨٩، نمونه هايي از بوته هاي خيار آلوده به ترپيس از مزارع و گلخانه هاي اطراف ورامين جمع آوري و به آزمايشگاه منتقل شدند. ابتدا نمونه هاي تريپس از بوته ها جدا شده و حشرات بالغ تريپس پياز مورد شناسايي و تاييد قرار گرفت . براي پرورش اين حشره از ظروف پلاستيکي شفاف به ارتفاع ٢٠ سانتي متر و قطر ٥ سانتي متر (بطري يکبار مصرف نوشيدني به حجم ٢٥٠ميلي ليتر) استفاده شد. براي تهويه مناسب ، در دو طرف ديواره جانبي هر يک از ظروف، سوراخي به قطر ٥ سانتي متر تعبيه شده و روي هر سوراخ به طور کامل با توري پوشانده شد.
سپس مقداري دستمال کاغذي خرد شده داخل ظروف پرورش قرار داده شد تا پناهگاهي براي مرحله شفيرگي حشره فراهم شود. در داخل هر ظرف يک غلاف لوبياي سبز قرار داده شد و با استفاده از يک قلم موي مرطوب ١٠ عدد تريپس بالغ به داخل هر يک از ظروف مذکور منتقل گرديد. ظروف پرورش حاوي تريپس در اتاقک رشد با دماي ١±٢٥ درجه سلسيوس، رطوبت ٥±٦٠ درصد و دوره روشنايي : تاريکي ١٦ :٨ ساعت نگهداري شدند. براي داشتن جمعيت تريپس هم سن ، به هر يک از ظروف حاوي تريپس هاي بالغ يک عدد غلاف لوبياي سبز اضافه گرديد و غلافها به مدت ٢٤ ساعت در اختيار تريپس هاي بالغ قرارگرفت تاتخم گذاري انجام شود. بعد از اين مدت غلافها به داخل ظروف جديد منتقل شد و تاريخ آن ياداشت گرديد. اين عمل در روزهاي متوالي تکرار شد تا براي انجام آزمايش هاي زيست سنجي ، تريپس بالغ ٤ روزه به تعداد کافي در اختيار باشد.
حشره کش هاي مورد آزمايش در اين تحقيق از حشرهکش هاي جديد و انتخابي براي پستانداران جهت ارزيابي حساسيت تريپس استفاده شد که در جدول (١) نشان داده شده است .
زيست سنجي
براي زيست سنجي تريپس ازروش (٢٠٠٣) Workman &Martin استفاده شد. براي اين منظور پتري ديش هاي کوچک پلاستيکي (به قطر ٥ سانتي متر) مورد استفاده قرار گرفت . ابتدا غلظت هاي مختلف بر اساس فرمولاسيون حشرهکش هاي مورد آزمايش تهيه شد، سپس کاغذهاي صافي (Wathman) به قطر ٤ سانتي متر و غلافهاي لوبياي سبز در قطعاتي به طول ٢-١ سانتي متر به روش غوطه وري به مدت ٢٠ ثانيه به طور جداگانه در محلول حشرهکش غوطه ور شدند. کاغذها و غلافهاي آغشته به حشرهکش از محلول حشرهکش خارج شده و در شرايط آزمايشگاه حداکثر در مدت ٣ ساعت خشک شدند. ١٥ عدد تريپس بالغ (٤ روزه) توسط آسپيراتور به پتري ديش هاي حاوي کاغذ صافي و قطعه لوبيا سبز آغشته به محلول حشره کش ها منتقل شدند. سپس اطراف دهانه پتري ديش ها با استفاده از پارافيلم مسدود شده و پتري ديش هاي آماده شده در اتاقک رشد قرار داده شدند. ميزان تلفات بعد از ٢٤ ساعت با استفاده از استريوميکروسکوپ ثبت گرديد.
بدين وسيله حداکثر و حداقل غلظت کشندگي (٨٠ – ٢٠ %) براي هر حشرهکش تعيين شد. حداکثر١٠ غلظت براي هر يک از حشره کش ها در محدوده حداکثر و حداقل غلظت کشندگي انتخاب شد (جدول ١). در پتريهاي شاهد نيز کاغذ صافي و قطعات ١-٢ سانتي متري غلاف لوبيا در آب مقطر به مدت ٢٠ ثانيه غوطه ور شده وپس از خشک شدن به داخل پتري منتقل شد سپس ١٥ تريپس پياز در هر پتري رهاسازي گرديد. در هرنوبت آزمايش زيست سنجي براي هر غلظت
٤٥ تريپس بالغ استفاده شد. هم چنين آزمايش زيست سنجي براي هريک از حشره کش ها سه بار تکرار شد. براي تعيين اثر ضربه اي و تلفات – زمان هر يک از حشرهکش ها، مطابق روش (٢٠٠٣) Workman &Martin ، از غلظت LC٩٠ آنها استفاده گرديد. ميزان اثر ضربه اي و تلفات به ترتيب در ٣، ٦ و ١٨ ساعت بعد از تماس تريپس ها با سطوح آغشته به حشرهکش ها ثبت شد.
آناليز دادهها وتخمين غلظت کشنده ٥٠ درصد تلفات حشرهکش هاي مختلف (LC٥٠) با استفاده از برنامه probit در نرمافزار (٢٠٠٢) SAS انجام گرفت و براي رسم نمودار از نرمافزار Excel استفاده شد. براي مقايسه LC50حشرهکش ها از روش TR١ و LDR٢ (٢٠٠٧ ,.Robertson et al) استفاده گرديد. در روش TR نسبت LC50حشرهکش هاي مورد آزمايش به LC50 حشرهکش ديازينون تقسيم مي شود عدد حاصل نشان مي دهد که چقدر حشره کش مورد نظر نسبت به ديازينون سمي تر است . در روش LDR پارامترهاي خط زيست سنجي هر يک از حشرهکش ها شامل شيب ٣ و مقدارثابت ٤ خط زيست سنجي و مقدار LC50با پارامترهاي حشرهکش ديازينون مقايسه شده و مقدار عددي LDR محاسبه مي شود.
چنانچه بين حد بالا و پايين LDR هر يک از حشرهکش ها عدد يک باشد نشان مي دهد که بين حشرهکش مورد نظر و ديازينون تفاوتي وجود ندارد.
نتايج و بحث
در اين تحقيق اثر چهار گروه حشرهکش شامل پايرتروييدها (دلتامترين ، سايپرمترين )، عصاره گياهي (اکسي ماترين )، حشرهکش ميکروبي (اسپينوساد) و فسفره آلي (ديازينون) مورد بررسي قرار گرفت . حشرهکش ديازينون از رايج ترين حشرهکش هاي توصيه شده براي کنترل تريپس پياز در ايران مي باشد. اين حشرهکش يکي از حشرهکش هاي پرمصرف در کشور است و به طور گسترده در کنترل آفات مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد. حشرهکش سايپرمترين نيز يکي از حشرهکش هاي مجاز کشور است که براي کنترل تريپس پياز به صورت غيررسمي توسط کشاورزان استفاده مي شود. به منظور بررسي اثر حشرهکش هاي جديد دلتامترين ، کينگ بو و اسپينوساد روي تريپس پياز، ارزيابي اثر حشره کش هاي ديازينون و سايپرمترين به عنوان حشرهکش هاي رايج در کنترل تريپس پياز ضروري به نظر مي رسيد.
در شرايط آزمايشگاهي ١±٢٥ درجه سيلسيوس و رطوبت نسبي ٦٠% و دوره روشنايي : تاريکي ٨:١٦ ساعت ، تريپس پياز طول دوره تخم تا حشره کامل خود را در ١٤-١٢ روز کامل مي کرد که با نتايج محققين ديگر مطابقت دارد (٢٠٠٩ ,.Pourian et al)، براي زيست سنجي از تريپس هاي بالغ ٤ روزه استفاده شد (١٦ روز بعد از مرحله تخم ). نتايج حاصل از آزمايشات زيست
