بخشی از مقاله
چکیده
»تصمیمگیري« در میان مباحث دانش سازمان و مدیریت جایگاه بسیار مهمی دارد. دلیل آن، گستردگی ادبیات آن و رواج روز افزون نظریههاي تصمیمگیري است. تصمیمگیري از منظر قرآن با تکیه بر آراء تفسیري علامه جوادي آملی موضوع این مقاله است. بنابراین چارچوب نظري تصمیمگیري برگرفته از آموزههاي وحیانی و دانش سازمان و مدیریت پشتیبان نظري میاحث مطرح شده در این نوشتار است. کشف تصمیمگیري از منظر قرآن با تکیه بر آراء تفسیري آیت االله جوادي میسر است. بررسی این فرضیه منوط به تفسیر موضوعی برون قرآنی است. بدین منظور که تصمیمگیري از منظر قرآن با تکیه بر آراء تفسیري علامه به تصویر کشیده شود.
بر این اساس، پرسش اصلی مقاله این است که تصمیمگیري به عنوان یکی از وظایف مهم مدیریت در منظومه آراء قرآنی علامه جوادي از چه منطق و ساختاري برخوردار است؟. جامعیت علمی علامه جوادي آملی از یک طرف، توجه به مسائل نوظهور در حوزههاي مختلف از جمله سازمان و مدیریت از طرف دیگر و موضعگیري در حیطههاي متنوع مرتبط با دانش مدیریت، زمینهي مساعدي را براي گردآوري و تنظیم مفهوم، مبانی و مدل تصمیمگیري عقلایی در حوزه قرآن و علوم از دیدگاه ایشان فراهم کرده است. یافتههاي تحقیق نشان میدهد که براي تبیین مفهوم تصمیمگیري، سه واژه عزم، همت و اراده وجود دارد که علامه در موارد مختلف آنها را با واژه تصمیم مترادف و همنشین به کار برده است و نیز در نظام اندیشهي تفسیري ایشان مبانی و مدل تصمیمگیري عقلایی متبلور است.
مقدمه
از میان وظایف مدیریت، وظیفهي»تصمیمگیري« در فرآیندهاي مدیریتی از جایگاه و اهمیت ویژهاي برخوردار است، تا آنجا که برخی از پژوهشگران دانش سازمان، مدیریت و تصمیمگیري را مرادف هم دانستهاند. زیرا نقطه کانونی وظایف مدیریت را تصمیمگیري تشکیل میدهد و انجام اثربخش فرآیندهاي مدیریتی همچون برنامهریزي، رهبري، سازماندهی و کنترل در گروي تصمیمگیري درست و بجا است.
از این رو، تصمیمگیري، اساس وظایف مدیران سازمان میباشد، به گونهاي که هدفگذاري، سیاستگذاري، تعیین استراتژي، وضع قوانین و مقررات، انتخاب و استخدام نیروي انسانی، کنترل و ارزیابی عملکرد وابسته به اقدامات تصمیمگیري است. افزون بر آن، کیفیت مدیریت تابع کیفیت تصمیمگیري است که از سوي مدیران سازمان اتخاذ میشود و تصمیمات مدیران سازمان میتواند رفتار کارکنان را در جهت اهداف مطلوب تغییر داده و آن را عقلانیتر نماید. به عبارت دیگر؛ تصمیم مدیران سازمان میتواند عملکرد و رفتار سازمانی کارکنان را به سمتی هدایت کند که با اهداف سازمان مطابقت و هماهنگی بیشتري داشته باشد.
با توجه به جامعیت و عظمت وجودي قرآن کریم که نیازهاي هدایتی و مدیریتی انسان را به درستی و دقیق بیان کرده است، بیتردید به تبیین یکی از مهمترین ابعاد دانش سازمان و مدیریت یعنی »تصمیمگیري« نیز پرداخته است. از این رو مقاله حاضر وظیفه »تصمیمگیري« در مدیریت را براي اولین بار با بهرهگیري از منظومه آراء تفسیري علامه آیتاالله جوادي آملی - حفظهاالله - مطرح و تلاش میکند زمینه ورود اثربخش آموزه هاي وحیانی در متن زندگی سازمانی و فرآیندهاي مدیریتی را با رویکردي علمی، فراهم کند و مسأله حیاتی جدیدي را پیش روي اندیشمندان حوزه سازمان و مدیریت و صاحب نظران قرآن و علوم قرار دهد.
پژوهشگر با بهرهگیري از روش تفسیر موضوعی برون قرآنی در جهت دست یازیدن به اندیشههاي تفسیري علامه جوادي آملی، به تبیین مفهوم تصمیم و مرادفهاي آن پرداخته و در ادامه با مروري به گسترهي مطالعاتی قرآنی علامه، مبانی معرفتشناسی و انسانشناسی تصمیمگیري و نیز مدل تصمیمگیري عقلایی را تبیین، برداشت و ارائه میکند.
پیشینه پژوهش
تا آنجا که مورد بررسی قرار گرفت در مورد تصمیمگیري از منظر قرآن با تکیه بر آراء تفسیري علامه جوادي آملی مقاله و اثري بجز یک مقاله بنام »نحوه سیاستگذاري و تصمیمگیري در مدیریت اسلامی« تألیف مرتضی جوادي آملی بدست نیامد؛ پژوهشگر در این مقاله بدنبال نقد وظیفه تصمیمگیري نیست، بلکه تلاش میکند وظیفه تصمیمگیري را به عنوان مهمترین رکن فرآیندهاي مدیریتی با توجه منظومه آراء تفسیري علامه تشریح کند. از این رو، این پژوهش اولین رهیافت تبیین تصمیمگیري در اندیشهي قرآنی علامه جوادي است که تقدیم حوزه دانش قرآن و علوم میشود.
