بخشی از مقاله
چکیده
هدف اساسی از انجام این پژوهش تعیین اثربخشی رویکرد درمان گروهی مبتنی بر تعهد و پذیرش بر مدیریت استرس مادران دارای کودکان با مشکل اختلال یادگیری در مقطع راهنمایی شهر شیراز در سال 1394بوده است. پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی با پیش آزمون - پس آزمون و گروه کنترل می باشد. جامعه مورد مطالعه کلیه مادران دارای کودک با مشکل اختلال یادگیری در مقطع راهنمایی شهر شیراز در سال تحصیلی 1394 بوده است. نمونه پژوهش 40 نفراز مادرانی که در پرسشنامه مدیریت استرس ملک پور - - 1376نمره پایین کسب کرده بودند انتخاب و بطور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند - 20 نفر آزمایش و 20 نفر کنترل - . گروه آزمایش تحت مداخله درمان گروهی مبتنی برتعهد و پذیرش مدت 8 جلسه 90 دقیقه ای قرار گرفتند و گروه کنترل مداخله را دریافت نکردند. نتایج پس آزمون با روش تحلیل کوواریانس حاکی از این بود که اجرای مداخله مبتنی بر تعهد و پذیرش می تواند باعث افزایش معنادار مدیریت استرس در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شود.
مقدمه
پذیرش و تعهد1 رویکرد درمانی است که روی خلق و ایجاد انعطاف پذیری روانشناختی از طریق تضعیف اثرات اغراق آمیز شناخت ها و زبان ارزشیابانه، زمان مند و دقیق انسان تاکید میکند - وایتلی لیسون2، . - 2010 در رویکرد پذیرش و تعهد بر خلاف درمان شناختی رفتاری محتوای افکار، احساسات وحس های بدنی بررسی نمیشود، بلکه شیوه هایی که افراد بدان وسیله به تجارب خویش میپردازند مورد بررسی قرار میگیرد. در این رویکرد تاکید میکند که باید چالش و درگیری با باورها را کم کرد این نکته بر این فرض مبتنی است که فرآیند تقلا با افکار یا هیجانات مشکلات را بدتر میکند - هایز3، استروساهل4، ویلسون5، . - 1999 هدف نهایی پذیرش و تعهد کمک به افزایش انعطاف پذیری روانشناختی است.
- رولاند 6، . - 2010 فلچر7 و هایز - - 2005 انعطاف پذیری روانشناختی را اینگونه تعریف کردند: توانایی تماس کامل با لحظه کنونی و واکنش های روانشناختی که باعث میشود فرد هشیار شود و رفتارهایش را یا تغییر دهد یا اینکه در جهت ارزش های انتخاب شده ی خویش تثبیت کند. نهایتا پذیرش و تعهد انعطاف پذیری روانشناختی را افزایش میدهد و زبان و شناخت های مشکل زا را مورد بررسی قرار میدهد - به نقل از رولاند، . - 2010 در مقابل شکل های سنتی تر درمان شناختی رفتاری، در پذیرش و تعهد درمانی، مراجعین را مجبور به اصلاح افکار و احساساتشان نمیکنند در عوض هدف کمک به آنهاست تا خودشان پاسخ های خود به افکار و احساسات خویش را تغییر دهند - رولاند، . - 2010 یکی از علتهای اختلالات روانی شناختهای منفی است
- آزاد، - 1384 در درمان پذیرش و تعهد مراجعین را به این سمت هدایت میکنند تا افکار و هیجانات خویش را از خود جدا ببینند که این به درمانگران اجازه میدهد تا چارچوب رابطه ای و حالات شناخت منفی را اصلاح کنند. این راهبرد درمانی شبیه برونی کردن در روایت درمانی است - رولاند، . - 2010 اگرچه درمانگران شناخت درمانی با استفاده از تعدادی راهبردهای شناختی رفتاری باعث تغییر در ساختار عملکرد شناخت ها میگردند اما هدف پذیرش و تعهد درمانی افزایش پذیرش کامل حیطه وسیعی از تجارب عینی است که شامل آشفتگی ها، افکار، باورها، احساسات و دریافتهای حسی، بدنی میباشد و نهایتا افراد را به سمت ارتقاء کیفیت زندگی شان هدایت میکند. در رویکرد شناختی - رفتاری بک مستقیما بر روی اصلاح و تغییر محتوای افکار ناکارآمد تمرکز میشود،
در حالیکه در رویکرد پذیرش و تعهد درمانی بر روی تغییر و اصلاح ارتباط فرد با افکارش تمرکز میگردد، به همین دلیل تغییر از طریق مشاهده و توصیف تجارب فردی قوی تر از تغییرات در شناختی رفتاری میباشد. یکی از اصول مهم که سبب اثربخش تر شدن پذیرش و تعهد درمانی از سایر رویکردها میگردد، آگاهی و پذیرش تجارب اجتناب شده میباشد - فورمن8، هربرت9، مویترا10، - 2009 و در سالهای اخیر علاقه رو به رشدی را سبب شده اند، که در آنها تلاش می شود بجای تغییر شناختها، ارتباط روانشناختی فرد با افکار و احساساتش افزایش یابد. از طرفی مطالعات نشان می دهد که پدر و مادر کودکان مشکل دار، محدودیت هایی از قبیل بهداشت، احساس محرومیت و سطوح بالایی از استرس و افسردگی را نسبت به والدین کودکان عادی تجربه می کنند - کوئین و پااول، - 1985 بنابراین این مادران مدیریت استرس ندارند و یا به طور ناصحیح استرس شان را مدیریت می کنند و برای درمان در زمره مراجعین به کلینیک های مشاوره و روان درمانی هستند.
پژوهش ها نشان داده اند که دارو درمانی یا روان درمانی به تنهایی برای سلامت روان این مادران کافی نیست و باید همزمان درمانها انجام گیرند و استفاده از مداخلات روانشناختی نیز می تواند بسیار مثمر ثمر باشد. مشکل ناتوانی های یادگیری گستره ای بسیار وسیع تر از مشکلات تحصیلی را شامل می شود و نیازمند توجه به حوزه های اجتماعی، خانوادگی، عاطفی و رفتاری زندگی کودک در بافت خانواده نیز می باشد - لرنر، . - 1997 ناتوانی های یادگیری دانش آموزان ضربه های مخربی بر سازگاری و بهزیستی روانی خانواده های آن ها می گذارد و مطالعات مختلف نشان می دهد که خانواده هایی که فرزندان آن ها به اختلال ناتوانی یادگیری دچارند دارای مشکلات سازشی بیشتر نسبت به والدین عادی هستند .
در پژوهشی که توسط گریک و گالاقان انجام گرفت نشان داد که شرکتکنندگانی که آموزش ACT را دیده و مسائل آموزش پذیرش و آگاهی در مورد افکار احساسات مرتبط با مشکل شان، ارزشهای شخصی مربوط به مشکل شان و تمرکز بر توانمندیها برای حرکت ارزشمند در طول تجربه احساسات را آموخته بودند، شرایط بهتری دارند - گریک و گالاقان، . - 2007 مطالعات موردی متعددی در ارتباط با کارآمدی ACT، در کاهش افسردگی توسط کانتر انجام گرفته است - کانتر و باروچ، . - 2006 پژوهشهایی که توسط کاویانی - - 1385 انجام گرفت، نشان داد که آموزش ذهنآگاهی به بیماران دارای اختلالات خلقی و اضطرابی موجب بهبود قابل ملاحظه در سلامت روانی و کاهش افسردگی میشود. همچنین سودمندی آن بهعنوان یک روش مداخلهای برای طیف وسیعی از اختلالات روانی مزمن نشان داده شده است - کاویانی، . - 1385 بنابراین این پژوهش بدنبال بررسی اثربخشی رویکرد درمان گروهی مبتنی بر تعهد و پذیرش بر مدیریت استرس مادران دارای کودکان با مشکل اختلال یادگیری در مقطع راهنمایی می باشد.
روش پژوهش پژوهش حاضر نیمه ازمایشی از نوع پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه مادران دانش آموزان دارای اختلال یادگیری در مقطع راهنمایی شهرستان شیراز در سال 1394 می باشد. نمونه پژوهش حاضر براساس فرمول کوکران از بین جامعه مورد مطالعه نمونه گیری تصادفی ساده بین 100 نفر مادران دانش آموزان مقطع راهنمایی باتشخیص اختلال یادگیری پرسشنامه های تحقیق را توزیع می کنیم و سپس حدود40 نفر از مادران دانش آموزان دارای اختلال یادگیری با توجه به ملاک های ورودی جهت شرکت در مداخله پژوهش انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند - هر گروه 20 نفر -
ابزار های پژوهش پرسشنامه بهزیستی روانشناختی ریف
یک ابزار متداول در این حوزه مقیاس بهزیستی روانشناختی ریف - - RSPWB است. ریف - - 1989 این ابزار را بر پایه ادبیات پژوهش و انسجام نظریات رشدی و سلامت روانی، بالینی و طول عمر گسترش داد. وی این دیدگاه را در بردارنده ملاک های مشابه و مکمل سلامت روانشناختی مثبت میدانست، ابعاد نظری سلامت روانشناختی مثبت شامل استقلال، تسلط محیطی، رشد فردی، روابط مثبت با دیگران، هدفمندی در زندگی و پذیرش خود هستند - آنتونی وکاکونی، 1998؛ کاسولو و کاسترو - سولانو، - 2001
برای هر پرسش نمره های یک تا شش اختصاص داده میشود. نمره بالاتر بیانگر بهزیستی روانشناختی بهتر است. در ایران بیانی و همکاران - - 1387 این مقیاس را هنجاریابی نمودند. در پژوهشی دیگر نیز برروی 374 نفر از دانشجویان دانشگاه بیرجند انجام شد. همسانی درونی این مقیاس بر حسب روش تصنیف، برابر با 0/89 و پایایی آزمون به روش آلفای کرونباخ 0/82 گزارش گردید. ون دیرندانک - - 2005 ضرایب آلفای کرونباخ را برای نسخه 14 سئوالی در مقیاس استقلال، تسلط محیطی، رشد فردی، روابط مثبت با دیگران، هدف در زندگی، پذیرش خود به ترتیب 0/90 ، 0/80، 0/83، 0/77، 0/84، 0/82 برای نسخه نه سئوالی در مقیاس های یاد شده به ترتیب 0/83، 0/77 ، 0/78، 0/77، 0/73، 0/65، برای نسخه سه سئوالی به ترتیب 0/68، 0/52، 0/64، 0/58، 0/17، 0/53 به دست داد. چنگ و چان - - 2005 ضرایب آلفای کرونباخ را برای مقیاس های یاد شده به ترتیب 0/59، 0/63، 0/55، 0/70، 0/59 گزارش کردند - شکرکن و همکاران، . - 1387
