بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف تعیین تاثیر واقعیت درمانی گروهی بر بار روانی مادران دارای کودکان اختلال یادگیری 7 تا 11 ساله شهرستان پیربکران اصفهان به اجرا درآمد. به همین منظور جامعه آماری مادران دارای کودکان اختلال یادگیری 7 تا 11 ساله شهرستان پیربکران اصفهان بود که در سال تحصیلی 94-95 مشغول به تحصیل بودند. 30 نفر به روش نمونه گیری تصادفی در دسترس انتخاب شدند. روش پژوهش نیمه آزمایشی و ابزار پژوهش شامل پرسشنامه 22 سوالی بار روانی زاریت و همکاران - - 1986 بود.
پس از جمع آوری پرسشنامه ها و استخراج داده های خام تجزیه و تحلیل دادهای حاصل از این صورت پژوهش توسط نرم افزار SPSS ویرایش 21با استفاده ازروشهای آمار توصیفی و تحلیل آزمون واریانس ترکیبی - mixed design - صورت گرفت.
نتایج تحلیل داده ها نشان داد که آموزش واقعیت درمانی بر بار روانی مادران دارای کودکان اختلالات یادگیری در مراحل پس آزمون و پیگیری تاثیر معنادار داشت . - p<0/05 -
مقدمه
ناتوانی های یادگیری دانش آموزان بر سازگاری خانواده های آن ها ضربات مخربی وارد میکند و مطالعات مختلف نشان میدهد خانوادههایی که فرزند آن ها به ناتوانی یادگیری دچار است، نسبت به والدین عادی مشکلات سازشی بیشتری دارند. مطالعات نشان میدهد پدر و مادر کودکان مشکل دار، محدودیتهایی از قبیل بهداشت، احساس محرومیت و سطوح بالایی از استرس و افسردگی را نسبت به والدین کودکان عادی تجربه میکنند. داشتن فرزند مبتلا به ناتوانی یادگیری بر عقاید، باورها، افکار و احساسات مادران این کودکان تأثیر قابل ملاحظه ای دارد تا جایی که مادران چنین کودکانی، احساسات مختلفی ازجمله سردرگمی، تلخ کامی، تکذیب و انکار، افسردگی، ناامیدی و بسیاری از احساسات منفی متفاوت را تجربه میکنند.
مادران کودکان دارای ناتوانی یادگیری به دلیل مشکلات عمده ای که فرزندانشان در امر فراگیری، به کارگیری توانایی گوش دادن، صحبت کردن و غیره دارند، ممکن است توانایی لازم برای تحمل شرایط را نداشته باشند. این امر آرامش روانی والدین را به هم میزند و سبب افت و پایین آمدن سلامت روان آن ها می شود و اغلب واکنشهای رایج این والدین در قبال کودک خود، طیف وسیعی از غم و اندوه تا احساس درماندگی را شامل میشود
وجود کودک مبتلا به ناتوانی یادگیری باعث ایجاداسترس روانی درخانواده وبه ویژه درمادر میشود، والدین کودکان مبتلا به ناتوانی های یادگیری، استرس زیادی را متحمل میشوند. پژوهشها نشان داده اند که فشارروانی مراقبت وسرپرستی این کودکان،بیشتر بردوش مادران است تاپدران - دونالدسون وهمکاران1، . - 2014 از سویی دیگر موضوع علاقه مندی به بار روانی مراقبان خانگی به سال 1950بر میگردد
اغلب، مراقبان خانگی عهده دار ارایه حمایت های قابل توجه به عضوی از خانواده هستند که نیاز به مراقبت درخانه دارد، ولی شواهدی وجود دارد مبنی بر این که مراقبان خانگی اطلاعات، منابع و حمایت های محدودی در دست دارند تا به وسیله آن بتوانند خود را برای ایفای چنین نقشی آماده کنند
مراقبان خانگی در واکنش به علایم و نشانه های اختلال و مراقبت پیگیر و مستمر در خانه، علاوه بر گرفتارشدن در دام غم و اندوه، فقدان، داغدیدگی، خشم و عصبانیت، یأس و ناامیدی، احساس شرمساری و گناه؛ تنشها و فشارهای ارتباطی زیادی را نیز تجربه و ابراز میکنند. تحقیقات موجود نشان میدهد که تنوع و شدت نقش های مراقبتی میتواند به بار و فشار روانی در مراقبان بیماران بینجامد.
تنشها و فشارهای روانی مراقبان امری قابل توجه و در عین حال رایج و معمول است. که اگر بدون درمان و مداخله رها شود، میتواند به کاهش سطح سلامت جسمانی و روانی، این افراد به عنوان بیماران پنهان منجر شود . بار روانی تحمیلی ناشی از مراقبت یک فرد دارای اختلال میتواند از کیفیت مراقبت ارایه شده کاسته و از سوی دیگر سلامت جسمانی و روانی فرد مراقب را نیز به مخاطره اندازد. از این رو، برخی مداخلات درمانی ازجمله آموزش، حمایت، روان درمانی و مراقبت موجه میتواند تأثیر چشمگیری در کاهش بار روانی این افراد داشته باشد تا از این طریق هم زمینه را برای افزایش کیفیت مراقبت فراهم نموده و هم بتواند سطح سلامت جسمانی و روانی فرد مراقب را ارتقاء بخشد
برای کاهش مولفه های آسیب زای روانی همچون بار روانی تاکنون روش ها و راهکارهای گوناگونی ابداع و به کار گرفته شده است که یکی از آنها واقعیت درمانی4 گروهی است
مبتکر نظریه واقعیت درمانی، معتقد است که هدف این نظریه آن است که با آموزش مسئولیت پذیری، نحوه ی کنترل انتخاب ها و کمک به ارضای صحیح نیازهای عاطفی ازجمله: مبادله عشق و محبت و نیاز به احساس ارزشمندی، بتوان افراد را در کسب هویت موفق و در نهایت تامین سلامت روانی و شادی بیشتر مساعدت کرد. واقعیت درمانی بیشتر بر این مسأله تاکید می کند که دسترسی به هویت موفق، بر اثر انجام کار موفقیت آمیز حاصل می شود و قدرت انتخاب فرد، عامل مهمی در سلامت روان او می باشد. عوامل ایجاد کننده شکاف بین افراد سالم و غیرسالم عبارتنداز: پذیرش مسئولیت،زندگی در زمان حال، انتخاب آگاهانه و درست، قدرت کنترل مسائل و آگاهی از نیازهای واقعی
واقعیت درمانی براساس نظریه ی انتخاب بنا نهاده شده است. در این نظریه اعتقاد بر این است که تمام اعمالی که انجام میدهیم، رفتار است و تقریبا تمامی رفتارهای ما انتخاب می شوند. گلاسر رفتار را شامل چهار مولفه ی عملکرد، تفکر، احساس و فیزیولوژی می داند که بر دو مولفه ی عملکرد و تفکر بطور مستقیم و بر احساس و فیزیولوژی بطور غیرمستقیم کنترل وجود دارد. تاکید اساسی نظریه انتخاب یر دو مولفه ی عملکرد و تفکر می باشد
گلاسر - 2003 - عنوان می کند که واقعیت درمانی دارای قابلیت کاربرد در افراد دچار هر گونه مشکل روانی از آشفتگی خفیف عاطفی گرفته تا گوشه گیری جنون آمیز کامل است. تمرکز این نظریه بر زمان حال و تفهیم - این نکته - به اشخاص است که آنها اساسا" کنشهای خود را در تلاش برای ارضای نیازهای اساسی انتخاب می کنند. اگر موفق به این کار نشوند، رنج می برند و باعث رنج دیگران می شوند. وظیفه ی درمانگر آن است که آنها را به سوی انتخاب های بهتر و مسئولانه تر که تقریبا همیشه وجود دارد، سوق دهد
پژوهشهای انجام شده در نقاط مختلف دنیا، نشان از اثربخش بودن واقعیت درمانی بر انواع مولفه ها، مشکلات و اختلالات روانشناختی نظیر افسردگی بزرگسالان - بهارجاوا1، - 2013، افزایش شادکامی نوجوانان و بزرگسالان - فخار و همکاران، - 2008، کاهش طلاق در زنان - باری و همکاران، - 2013، اعتیاد به اینترنت و میزان اعتماد بنفس در این افراد - کیم2، - 2008 ، اختلال استرس پس از حادثه - پرنزلو3، - 2006، در خلاقیت پرستاران - الوتایو4، - 2012، افزایش مسئولیت پذیری زندانیان - وزیری و همکاران، - 2014 و سایر متغیرها دارد.
هم چنین خزان - - 1393 در پژوهشی به اثربخشی آموزش مفاهیم واقعیت درمانی بر شادکامی مردان سالمند شهر اردبیل پرداخت. نتایج این پژوهش نشان داد واقعیت درمانی در افزایش مسئولیت پذیری و افزایش شادکامی سالمندان مفید است.
هم چنین قربانعلی پور و همکاران - - 1393 در پژوهشی تحت عنوان اثربخشی واقعیت درمانی بر شادکامی و امیدواری در زنان مطلقه نشان دادند مداخله آموزشی مبتنی بر واقعیت درمانی می تواند به عنوان یک مداخله مؤثر در افزایش شادکامی و امیدواری زنان مطلقه مورد استفاده قرار بگیرد. ملاغلامعلی حکاک - 2013 - 5 اثربخشی واقعیت درمانی گروهی در افزایش شادکامی دانش آموزان پرداخت.
نتایج این پژوهش نشان داد واقعیت درمانی باعث افزایش شادکامی دانش آموزان می گردد. با توجه به مطالب ذکر شده و عنایت به اینکه مادران کودکان مبتلا به اختلال یادگیری در زمینه سلامت روانی، رضایت از زندگی، استرس و اضطراب، افسردگی و شادکامی و سازگاری با ناتوانی کودکشان دچار مشکلات متعددی هستند، و این شرایط پیامدهای قابل توجهی را در زمینه رابطه زوجی و رابطه والد- فرزندی و سلامت روانی و اجتماعی اعضای خانواده
پژوهش حاضر درصدد است تا با استفاده از رویکرد واقعیت درمانی گروهی که بر بهبود مشکلات روانشناختی افراد اثربخش بوده است - پیکت و همکاران7، - 2011، به بررسی این سوال بپردازد که آیا رویکرد واقعیت درمانی به شیوه گروهی خواهد توانست بر بار روانی مادران کودکان مبتلا به اختلال یادگیری اثربخش باشد؟
روش
با توجه به هدف پژوهش که تعیین تاثیر واقعیت درمانی گروهی بر بار روانی مادران دارای کودکان اختلال یادگیری 7 تا 11 ساله شهرستان پیربکران اصفهان میباشد، بنابراین، این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی بود. آزمودنیها قبل و بعد از آموزش در معرض پیش آزمون و پس آزمون و سپس به فاصله ی یک ماه بعد از اتمام آموزشها در معرض پیگیری قرار گرفتند.
جامعه آماری در این پژوهش کلیه مادران دارای کودکان اختلال یادگیری 7 تا 11 ساله شهرستان پیربکران اصفهان بود که در سال تحصیلی 94-95 مشغول به تحصیل بودند. در این پژوهش برای انتخاب آزمودنیها از روش نمونهگیری تصادفی در دسترس استفاده شد. بدین ترتیب بنا بر دسترسی پژوهشگر به این مدرسه که دارای تعداد قابل توجهی از دانش آموزان دارای اختلال یادگیری در شهر پیربکران اصفهان می باشد، پرسشنامه ها در بین مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال یادگیری توزیع شد
