بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر فنون واقعیت درمانی گروهی بر بهبود خودکارآمدی عمومی و اقدام برای رشد شخصی دختران نوجوان انجام شد. در این پژوهش از طرح شبه آزمایشی - پیش آزمون- پس آزمون - و استفاده از دو گروه آزمایش و کنترل بهره گرفته شد. جامعه آماری این پژوهش شامل دانش-آموزان پایه دوم هنرستان غیرانتفاعی دخترانه شهر رودهن در سال 1394 بود که با استفاده از شیوه نمونهگیری هدفمند، 100 دانش آموز انتخاب و سپس از طریق جایگزینی تصادفی افرادی که نمرات آنها یک انحراف معیار پایینتر از میانگین بود در دو گروه آزمایش - 8 نفر - و کنترل - 8 نفر - قرار داده شدند.
ابزارهای پژوهش حاضر را پرسشنامه خودکارآمدی عمومی شوارتز - GSE - 1 و مقیاس اقدام برای رشد شخصی 2 روبیتشک - - PGIS تشکیل دادند. گروه آزمایش به مدت 10 جلسه 2 ساعته تحت درمان واقعیت درمانی قرار گرفت. پس از پایان جلسات درمانی برای گروه آزمایش، هر دو گروه آزمایش و کنترل به پرسشنامه خودکارآمدی عمومی شوارتزر و اقدام برای رشد شخصی، - پسآزمون - پاسخ دادند. به منظور تجزیه و تحلیل دادهها از روش تحلیل کوواریانس چند متغیری - - MANCOVA استفاده شد. یافتههای پژوهش نشان داد واقعیت درمانی گروهی بر بهبود خودکارآمدی عمومی و اقدام برای رشد شخصی دختران نوجوان موثر است.
مقدمه
نوجوانی دورهای از جریان تدریجی زندگی و انتقال از مرحلهی آخر کودکی به مرحلهی بالندگی و کمال است - شرفی، . - 1370 این مرحله از زندگی هر فرد، نه دورهی کودکی است با تمام ویژگیهایش و نه دورهی بزرگسالی است با خصوصیات ویژهی خود که هر فرد از آن بینشی از قبل دارد، بلکه نوجوانی حد فاصل بین کودکی و بزرگسالی است، همراه با تحولات عمیقی که در جسم و روان هر فرد ایجاد میشود
رویکرد واقعیت درمانی که بر نظریه انتخاب استوار است و بنیانگذار آن گلسر میباشد، بر تأمین نیازها در عین حفظ ارضای حقوق دیگران، انتخاب و کنترل در رفتار، پذیرش مسئولیت رفتار شخصی، واقعیت، توسل به عقل سلیم، قضاوت ارزشی در مورد مسئولانه بودن رفتار تأکید دارد. ویلیام گلسر یکی از مشهورترین درمانگران در حوزهی نوجوانان میباشد. او در روش درمانی واقعیت درمانی بر مواجه شدن با واقعیت، قبول مسئولیت و قضاوت اخلاقی درباره کارآمد یا ناکارآمد بودن رفتار تأکید میکند
بر اساس نظریه انتخاب هر موجود آدمی از پنج نیاز اساسی برخوردار است که عبارتند از: بقا، عشق و احساس تعلق، پیشرفت و قدرت، آزادی، تفریح. بر اساس این نظریه هر فرد، زمانی میتواند احساس توانمندی و اعتماد و احترام به خویشتن و در نهایت احساس شادکامی کند که بتواند نیازهای اساسی خود را به طور مؤثر برآورده سازد
ریدراسکات - 2011 - 4 در پژوهشی بر روی دانشآموزان نشان داد که واقعیت درمانی با کاهش علایم افسردگی، افزایش عزت نفس و افزایش احساس ارزشمندی همراه میباشد.
خودکارآمدی بنیادیترین ساز و کار ضروری انسان که منعکسکننده احساس کنترل بر زندگی، ذهن، باورها و نگرشهای عمیق فرد به اینکه میتواند با موفقیت، رفتار خاص لازم را برای دستیابی به کار مورد نظر انجام دهد. بر این اساس مفهوم خودکارآمدی با رویکرد من میتوانم با زندگی هم معناست و در واقع باور من میتوانم پایه مفهوم خودکارآمدی را تشکیل میدهد
خودکارآمدی یک عامل انگیزشی فعالکننده، نیرودهنده، نگهدارنده و هدایت کنندهی رفتار به سوی هدف تعیین شده است - پینتریچ و دگروت، . - 1990 افراد دارای خودکارآمدی بالا، باور دارند که میتوانند کاری را انجام دهند که توان تغییر دادن رویدادهای محیطی را دارد. افرادی که خودکارآمدی پایینی دارند، معتقدنداصولاً نمیتوانند رفتار مهمی انجام دهند
اقدام برای رشد شخصی - PGI - به عنوان شرکت فعالانه، ارادی و آگاهانه فرد در فرایند تغییر و تحول تعریف میشود - شرما7 و رانی8، . - 2013 این سازه شامل مؤلفههای شناختی مانند علم به چگونگی تغییر و تعهد به فرایند رشد است. به عبارت دیگر، مؤلفه شناختی شامل دانش فرد دربارهی چگونگی تغییر جنبهای خاص از زندگی خویش است . از سوی دیگر این سازه شامل مؤلفههای رفتاری نیز میشود. به طور خاص مؤلفه رفتاری، بر اجرای فرایند رشد دلالت دارد به گونهای که فرد در زمینههایی که تمایل به رشد دارد شروع به تغییرات لازم کند - روبیتشک 9، . - 1998 بنابراین افرادی که از سطوح بالای رشد شخصی برخوردار هستند نه تنها میدانند در کدام جهت تمایل به تغییر دارند بلکه در عین حال فعالانه به دنبال فرصتها و مسیرهای رشد هستند
نتایج پژوهش شارما و رانی - - 2013 نشان داد بین خودکارآمدی و اقدام برای رشد شخصی رابطه مثبت وجود دارد. PGI با بهزیستی روان شناختی رابطه مثبت و با پریشانی روان شناختی - اضطراب و افسردگی - رابطه معکوس دارد - روبیتشک، 1998؛ روبتیشک و کاشوبک10، 1999؛ ایوب11 و اقبال12، 2012 ؛ ایتزان، چان، گاردنر و پراشار، - 2013اُگو.یونمی و مابکوجه - 2007 - همبستگی مثبت بین PGI و خودکارآمدی و سلامت روان را در دانشجویان مقطع کارشناسی گزارش کرده اند. در مرور پیشینه پژوهشی، کمتر پژوهشی یافت شد که به بررسی تأثیر واقعیت درمانی گروهی بر خودکارآمدی و اقدام برای رشد شخصی دختران نوجوانان پرداخته باشد، بنابراین سوال اصلی پژوهش حاضر به قرار زیر بود:
آیا واقعیت درمانی بر خودکارآمدی و اقدام برای رشد شخصی دختران نوجوان مؤثر است؟
روش پژوهش
از آنجا که هدف اصلی پژوهش بررسی تاثیر فنون تئوری انتخاب واقعیت درمانی بر بهبود خودکارآمدی عمومی و اقدام برای رشد شخصی دانش آموزان هنرستانی شهر رودهن می باشد، لذا در پژوهش حاضر از طرح شبه آزمایشی پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل استفاده شده است که با دو گروه آزمایش و کنترل بررسی شد.
جامعه آماری
جامعه آماری این پژوهش شامل دانش آموزان پایه دوم هنرستان غیر انتفاعی دخترانه شهر رودهن در سال 1394میباشد.
نمونه آماری و شیوه نمونهگیری
ابتدا آزمون خودکارآمدی عمومی شوارتز - GSE - 1 و مقیاس اقدام برای رشد فردی - PGIS - 2، بر روی 100دانش آموزی که با استفاده از شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند، اجرا شد. با استفاده از روش جدول کوهن و در نظر گرفتن حجم اثر مطلوب - - 0,05، توان آزمون0,57 برای هر گروه حجم نمونه 10 نفر محاسبه گردید - سرمد، بازرگان و حجازی، - 1391 و از طریق جایگزینی تصادفی 20 دانشآموزی که نمرات آنها یک انحراف معیار پایینتر از میانگین بود انتخاب و در دو گروه آزمایش - 10 نفر - و کنترل - 10 نفر - قرار داده شدند.
حجم نمونه در هر دو گروه یعنی آزمایش و کنترل به دلیل مصادف شدن پس آزمون با زمان امتحانات پایان سال تحصیلی مدارس و سپس شروع تعطیلات تحصیلی و نیز همزمان شدن با ایام رمضان به هشت نفر تقلیل یافت. در نتیجه دو آزمودنی در هر گروه از پژوهش حاضر حذف شدند. در نهایت اطلاعات مربوط به 8 آزمودنی در گروه آزمایش و 8 آزمودنی در گروه کنترل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
روش اجرا
طرح جلسات واقیعت درمانی در جدول 2 به طور خلاصه ارائه شده است.
- آشنا ساختن مراجع با مفهوم نیاز، خواستهها و آگاهی از توانمندیهای خود
- آموزش نیازها و اینکه تمام رفتارهایی که از انسان سر میزند برای ارضای یکی از این نیازهاست و بیان اختلالات و مشکلاتی ناشی از عدم ارضای آنها
- آشنایی با مفهوم دنیای واقعی و نحوه دریافت اطلاعات از طریق حواس، عبور آنها از فیلترهای ارزشگذاری و دانش کلی، دنیای ادراکی، دنیای مطلوب و تصاویر دنیای مطلوب.
- شناخت کامل رفتار، تفکر، احساسات و حالات بدنی و توانایی تفکیک آنها از هم توسط نوجوانان
- هدایت دانشآموز در جهت قضاوت در مورد رفتار خود، اعمال موفقیتآمیز و آنهایی که منجر به شکست شدهاند
