بخشی از مقاله
چکیده
با عنایت به اهمیت چگونگی تاثیر اخلاق و اخلاقیات در سلامت روان و تعادل روانشناختی دانش آموزان، هدف اساسی از انجام این پژوهش تعیین اثر بخشی آموزش هوش اخلاقی بر پرخاشگری در دختران مقطع دوم دبیرستان شهر نیریز در سال 1394بوده است.
پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون - پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه مورد مطالعه کلیه دانش آموزان دختر مقطع دوم متوسطه شهر نیریز در سال تحصیلی 1394 بوده است. نمونه پژوهش 40 نفراز دانش آموزان دختری که در پرسشنامه پرخاشگری باس و پری - - 1992 نمره بالا کسب کرده بودند انتخاب و بطور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند - 20 نفر آزمایش و 20 نفر کنترل - .
گروه آزمایش تحت مداخله آموزش گروهی هوش اخلاقی براساس نظریه لنیک و کیل - - 2005 به مدت 8 جلسه 90 دقیقه ای قرار گرفتند و گروه کنترل مداخله را دریافت نکردند. نتایج پس آزمون با روش تحلیل کوواریانس حاکی از این بود که اجرای مداخله هوش اخلاقی می تواند باعث کاهش معنادار پرخاشگری در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل شود.
مقدمه
نگاهی کوتاه به سبک زندگی نوجوانانمان نشان می دهد که عصر حاضر، عصر رفتارهای تکانشی خصوصا پرخاشگری است. چنانچه که شواهد موجود بیانگر افزایش میزان پرخاشگری در دهه های اخیر و آثار ان در تعاملات و روابط انسان است که اگر با اموزش مهارت های لازم کنترل نشود خود بالقوه می تواند زمینه ساز مشکلات روانی و ناسازگاری فردی و اجتماعی شود.
خشم نوعی از هیجان است که اغلب بر اثر واکنش شخص نسبت به رفتارهای نامناسب دیگران بروز می کند. خشم ممکن است از یک رنجش و ناراحتی زودگذر تا یک عصبانیت تمام عیار گسترش یابد. اما در هر حال پدیده ای کاملا طبیعی است و مانند سایر احساسات و هیجانها نشانه سلامت، تندرستی وعواطف انسانی است. خشم ممکن است ناشی از عوامل درونی مثل افکار و عقاید غیرمنطقی، توقعات نابجا و احساس ناکامی و یا عوامل بیرونی مثل خیانت در امانت، مورد بی اعتنایی قرار گرفتن، ملاحظه نکردن دیگران، مورد توهین و تجاوز واقع شدن باشد
خشم به صورت پرخاشگری فیزیکی، پرخاشگری کلامی، خصومت، مخالفت، انتقاد، احساس رنجش، بارها درباره چیزی حرف زدن، دوری و اجتناب از مسائل و افراد ابراز می شود
خشم هیجان خطرناکی است، زیرا در پی تخریب و از بین بردن آن چیزی یا کسی است که سازوکار آن را مانعی بر سر راه خود می داند. افزایش فشار خون و ضربان قلب و تحریکات بدنی ناشی از خشم ممکن است برای فرد خطرناک باشد. خشم اگر هم ابراز نشود و درون ریز شود، خصومت را در درون فرد افزایش می دهد و به عملکرد او در موقعیتهای بین فردی و اجتماعی و سازگاری با دیگران، دستیابی به اهداف، زندگی خانوادگی وشغلی آسیب می زند - بشکار، - 1390 بنابراین نکته ای که اهمیت دارد این است که در نیازسنجی های آموزش، اهمیت برنامه های ارتقای سلامت روان تاکید شده و باید از طریق آموزش های لازم راه رسیدن به بهزیستی روانشناختی انان هموار گردد و یکی از این راه ها استفاده از آموزش هوش اخلاقی است.
مفهوم اصلی هوش اخلاقی این است که ما بتوانیم درست را از نادرست تشخیص دهیم؛ یعنی اعتقادات محکم اخلاقی داشته باشیم و بر اساس این اعتقادات عمل کنیم. هوش اخلاقی توانایی تشخیص و تمیز درست از نادرست است. به بیان دیگر، کسی دارای هوش اخلاقی تعریف می شود که از باورهای اخلاقی راسخ و قوی و توانایی عمل کردن به آنها برخوردار باشد، به گونه ای که فرد به شیوه ای صحیح و محترمانه رفتار کند. هوش اخلاقی اشاره به توانایی اعمال اصول اخلاقی در اهداف شخصی، ارزش ها و فعالیت های فرد دارد و به مفهوم ظرفیت وتوانایی درک مسائل خوب از مسائل بد است. هوش اخلاقی شامل گستره فراشناختی یا فراعملی است که واکنش شناخت ها، نگرش ها و فعالیت های اخلاقی را در چارچوب سیستم های ارزشی فردی امکان پذیر می سازد.
هوش اخلاقی دارای چهاربعد اصلی شامل درستکاری، مسئولیت پذیری، بخشش و دلسوزی و دارای دو بعد زیر مجموعه شایستگی - شامل انسجام، صداقت، شجاعت، رازداری، انجام تعهدات فردی، مسئولیت پذیری - پاسخگویی - در برابر تصمیمات شخصیف خودکنترلی و خود محدودسازی، کمک به دیگران - قبول مسئولیت برای خدمت به دیگران - ، مهربانی، درک احساسات دیگران و درک نیازهای روحی خود می باشد
پژوهش های محققان تعلیم و تربیت نشان داده کودکان و نوجوانانی که به هر دلیل هوش اخلاقی کسب نکرده اند در معرض خطرهای جدی قرار دارند. این کودکان به دلیل وجدان متزلزل، ضعف در مهار کردن امیال، رشدنیافتگی حساسیت های اخلاقی و باورهای که به گونه ای نادرست هدایت شده، تا حد زیادی به عقب افتادگی اخلاقی و اجتماعی دچار و در بزرگسالی به شخصیت های نابهنجار و ناموفق تبدیل می شوند. بنابراین این پژوهش به دنبال تعیین اثر بخشی آموزش هوش اخلاقی بر پرخاشگری در دختران مقطع دوم دبیرستان می باشد.
روش پژوهش
پژوهش حاضر نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمام دانش آموزان دختر مقطع دوم دبیرستان های شهر نیریز در سال 1394 می باشد.نمونه پژوهش حاضر حدود40 نفر از دانش آموزان دختر مقطع دوم دبیرستان شهر نیریزکه به صورت نمونه گیری خوشه ای و با توجه به ملاک های ورود به مداخله در مداخله پژوهش شرکت کرده و به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. - هر گروه 20 نفر -
شرح جلسات
جلسه اول:آشنایی با اعضا و تعریف هوش اخلاقی و ابعاد آن
جلسه دوم: درستکاری و تقویت درستکاری
جلسه سوم: دلسوزی و تقویت دلسوزی
جلسه چهارم: بخشش و تقویت بخشش
جلسه پنجم: مسئولیت پذیری و تقویت مسئولیت پذیری
جلسه ششم: تقویت امیددر زندگی و تاثیر امیدواری بر ابعاد هوش اخلاقی
جلسه هفتم : پرخاشگری و تاثیر منفی پرخاشگری بر سلامت روان
جلسه هشتم : برگزاری پرسش و پاسخ و بررسی تاثیر جلسات آموزشی بر گروه آزمایش و همچنین اجرای پس آزمون
ابزارهای پژوهش
در این پژوهش از پرسشنامه پرخاشگری باس و پری در نمونه گیری اولیه استفاده شد و در پس آزمون نیز از پرسشنامه مذکور برای سنجش متغیر وابسته پژوهش در مورد دو گروه آزمایش و کنترل استفاده شد.
پرسشنامه پرخاشگری باس و پری - The Aggression Questionnaire- AQ -
نسخه جدید پرسشنامه پرخاشگری که نسخه قبلی آن تحت عنوان پرسشنامه خصومت بود، توسط باس و پری - 1992 - مورد بازنگری قرار گرفت. این پرسشنامه یک ابزار خود گزارشی است که شامل 29 عبارت و چهار زیر مقیاس است، که عبارت است از پرخاشگری بدنی - PA - ، پرخاشگری کلامی - - VA، خشم - - A، و خصومت - - H، آزمودنی ها به هر یک از عبارات در یک طیف 5 درجه ای از: کاملاً شبیه من است - 5 - ، تا حدودی شبیه من است - - 4، نه شبیه من است نه شبیه من نیست - - 3، تا حدودی شبیه من نیست - - 2، تا به شدت شبیه من نیست - . - 1 دو عبارت 9 و 16 به صورت معکوس نمره گذاری می شوند. نمره کل برای پرخاشگری با مجموع نمرات زیرمقیاس ها بدست می آید.
پرخاشگری بدنی، شامل 9 عبارت: .29 -25 -22 -16 -13 -11 -8 -5 -2
پرخاشگری کلامی، شامل 5 عبارت: .27 -21 -14 -6 -4
خشم، شامل 7 عبارت: .28 -23 -19 -18 -12 -9 -1
خصومت، شامل 8 عبارت: .26 -24 -20 -17 -15 -10 -7 -3
