بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف تأثیر آموزش نمایش خلاق بر خلاقیت دختران و پسران کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نورآباد ممسنی - فارس - انجام شد. روش تحقیق شبه تجربی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود و جامعه آماری آن را کلیه دختران و پسران کانون پرورش فکری شهر نورآباد ممسنی در سال تحصیلی92-93 تشکیل دادند که از میان آنها تعداد 36 نفر 18 - نفر گروه آزمایش و 18 نفر گروه کنترل - به صورت در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند.
ابزار پژوهش شامل پرسشنامه سنجش خلاقیت تورنس بود. گروه آزمایش تحت آموزش نمایش خلاق قرار گرفتند و داده های حاصل از پیش آزمون و پس آزمون دو گروه از طریق آزمون کوواریانس مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد آموزش نمایش خلاق بر خلاقیت موثر بوده و باعث افزایش خلاقیت شده است بنابراین میتوان از نمایش خلاق به عنوان یکی از راهکارهای بهبود خلاقیت در دختران و پسران استفاده نمود.
واژگان کلیدی: نمایش خلاق، خلاقیت، کودکان و نوجوانان.
مقدمه
بدون شک پیشرفتهای بشر در زندگی حاصل خلاقیت و نوآوری است. دنیایی که در آن زندگی میکنیم به سرعت در حال تغییر است و تفکر خلاق، کلیدی است که امکان مواجهه با مشکلات، سازگاری و در نهایت موفقیت را برای ما فراهم میسازد. - لامزدین، . - 1386 لذا توجه ویژه به آموزش خلاقیت به خصوص از دوران کودکی حائز اهمیت است - وایلز،. - 1381 خلاقیت یعنی توانایی اندیشیدن درباره امور به راههای تازه و غیرمعمول و رسیدن به راه حلهای منحصر به فرد برای مسائل . خلاقیت، فعالیتهای تخیلی طراحی شدهای است که حاصل آن خلق محصولات جدید و ارزشمند است.
به اعتقاد ، فرایند خلاقیت در قالب ایدهها، افکار، تصاویر، رنگها، اشکال، کلمات، تخیلات، رؤیاها، هیجانات و احساسات بیبدیل، در ضمیر خوداگاه فرد ظاهر میشود. خلاقیت توانایی خلق ایدهها یا مصنوعاتی است که جدید، شگفت انگیر و ارزشمندند . افراد خلاق در عملکرد، ویژگیهایی از قبیل تلاش برای غلبه بر موانع، تحمل ابهام، مسئولیت پذیری، خودپنداره مثبت، به تأخیر انداختن قضاوت، دیدن مشکل در روشهای جدید، فرار از مرزهای تفکر متعارف و تمرکز بر هدف به جای پاداش، دارند.
خلاقیت یکی از پیچیدهترین فراوردههای ذهن انسان است. خلاقیت را میتوان همچنین به عنوان توانایی تفکر به شیوه غیرمعمول و خلق راه-های تازه برای مشکلات تعریف کرد. رویکردهای مختلفی که برای مطالعه خلاقیت ایجاد شده اند را؛ میتوان به مرموز1، عمل گرا2 روان تحیلیگری، روان سنجی، شناختی، اجتماعی، شخصی و تکاملی طبقه بندی کرد. هر رویکرد روی جنبه متفاوتی از فرایند خلاقیت تمرکز کردهاند. با این وجود، استرنبرگ رویکرد متلاقی3 را برای تبیین همه جنبههای این فرایند خاطرنشان میسازد .
یکی از قویترین عوامل در آموزش و تربیت کودکان، آموزش غیر مستقیم و یکی از مهمترین راههای آن، هنر است. در نمایش خلاق به عنوان یکی از فعالیتهای هنری، معلم با استفاده از یک قصه با ساختار ملودرام یا هیجان انگیز، که ممکن است در کتابهای درسی یا سایر کتب ادبیات کودکان و منابع مکتوب یا شفاهی یافت شود، متناسب با گروه سنی مخاطبان، به نقل قصه به صورت نمایشی پرداخته و پس از اطمینان از درک و دریافت قصه توسط دانش آموزان، از آنها می خواهد که به صورت فی البداهه به اجرای نمایشی آن در کلاس درس بپردازد.
بازیهای نمایشی حرکتی و کلامی، پانتومیم، چیستانهای نمایشی، شیرین کاری و شعرخوانی نیز از جمله فعالیتهای مقدماتی کلاس درس، به منظور »فضاسازی« در اجرای نمایش خلاق است. آموزگار با ایجاد رابطهی عاطفی و امنیت خاطر در کلاس، باید به کودکان اجازه دهد تا آزادانه به ابراز وجود و عقیده بپردازند و در جهت اجرای نمایش خلاق، از قصهها یا سایر موضوعات، مثل خاطرات و مشاهدات نیز استفاده نماید. در مطالعه ای که به وسیله صورت گرفت نتایج نشان داد که تمرین تفکر واگرا که به افراد اجازه می دهد تا شقوق و مقولات مختلف را بازنگری کنند، عملکرد تولیدی بعدی وی را افزایش می دهد.پژوهش کیهان نشان داد که روش تدریس نمایش خلاق نسبت به روش سنتی تدریس در حفظ اطلاعات بسیار کارآمدتر است.
نشان داد که کودکان با نمایش خلاق با دانش، مهارت ها و حالت های خود و جهان اطرافشان بهتر آشنا می شوند. همچنین نتیجه گیری شده است که نمایش خلاق، خلاقیت کودکان را تقویت می کند خلاقیت یکی از مهمترین و اساسیترین وجه تمایز و برتری انسان از دیگر موجودات است. و قابلیتی است که میتواند در تمام ابعاد زندگی انسان مشاهده شود. و انسان به وسیله آن میتواند توانمندیهای خود را افزایش دهد، و مسائل و مشکلاتاش را حل کند و به سوی کمال و ترقی پیش رود. چرا که خلاقیت ترکیبی از قدرت ابتکار، انعطاف پذیری و حساسیت است. از این رو هدف این پژوهش بررسی اثر بخشی آموزش نمایش خلاق بر میزان خلاقیت در دختران و پسران می باشد.
روش اجرا
تحقیق شبه تجربی با طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه ی دختران و پسران کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شهر نورآباد ممسنی در سال تحصیلی92-93 بود که تعداد آنها 223 نفر گزارش شد. از این تعداد، 36 نفر به صورت در دسترس به عنوان نمونه جهت مطالعه و سنجش انتخاب شدند که 18 نفر در گروه آزمایش و 18 نفر در گروه کنترل قرار گرفتند. سپس پرسشنامه ها برای هر دو گروه اجرا شد. گروه آزمایش تحت آموزش نمایش خلاق قرار گرفتند اما گروه کنترل آموزشی دریافت نکرد و در پایان مجددا پرسشنامه ها بین دو گروه توزیع گردید. تجزیه و تحلیل داده ها توسط آزمون کوواریانس انجام گرفت.
در این پژوهش از پرسشنامه زیر استفاده شد: پرسشنامه سنجش خلاقیت: برای سنجش خلاقیت، از آزمون خلاقیت تورنس استفاده شد. پرسشنامه حاوی 60 سؤال است که به صورت استاندارد طراحی شده و پایایی و روایی آن بارها مورد آزمایش قرار گرفته است. در این پرسشنامه هر سؤال مشتمل بر سه گزینه میباشد. سلطانی و کیوانلو روایی و پایایی این آزمون را در مورد خلاقیت کودکان تایید کردند. این پرسشنامه شامل چهار خرده مقیاس سیاسی، بسط با جزئیات می باشد.
