بخشی از مقاله
B8چکیده
B9کمبود آب یکی از مشکلات عمده اکثر کشورهای دارای جمعیت رو به رشد بهشمار میآید. تنها را ه حل این بحران نیز، استفاده بهینه و افزایش بهرهوری منابع آب در بخشهای مختلف بهویژه بخش کشاورزی است. در این مطالعه الگوی کشت بهینه و برآورد ارزش اقتصادی آب در شهرستان ارزوئیه با استفاده از مدل برنامهریزی ریاضی پویا در سال 90- 91 مورد بررسی قرار گرفتهاست. طبق نتایج بهدست آمده محصول گندم بیشترین سطح کشت را به خود اختصاص دادهاست و سطح زیر کشت محصول پنبه طی دوره پنج ساله برنامهریزی افزایش یافتهاست، همچنین ارزش اقتصادی آب منطقه 960 ریال برآورد گردید.
B11 مقدمه
B24محدودیت منابع آب، رشد سریع جمعیت و نیاز به تولید بیشتر، سبب شدهاست که در بخش کشاورزی، نسبت به سایر بخشهای مصرفکنندهی آب، تقاضای بیشتری برای مصرف داشتهباشد. بنابراین، مهمترین چالش بخش کشاورزی این مناطق در شرایط کنونی چگونگی تولید بیشتر غذا از آب کمتر است .[6] طرحهای توسعهی منابع آب به منظور افزایش سطح زیرکشت آبی از جمله برنامههای زیربنایی است که در کشورهایی با شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک مانند ایران، همواره مورد توجه بوده‌است. به کارگیری مدلهای بهینه ضمن افزایش سودآوری، مقداری از زمینهای زراعی را بدون استفاده میگذارد که بیانگر آن است که الگوی هبهینی کشت میتواند سود بیشتری را با مقدار زمین کمتری ارائه دهد .[2] با تغییرات در الگوی کشت با وجود کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی، سود خالص حاصل، روند افزایشی داشته است .[6]
B25 یکی از راهکارهای مناسب برای افزایش بهرهوری در بخش کشاورزی، اصلاح الگوی کشت محصولات با توجه به معیارهای اقتصادی در مناطق مختلف و همچنین در نظر گرفتن محدودیتهای فنی و عوامل تولید است. پیشرفتهای امروزی به بشر توانایی داده تا از این راهکارها به گونه مطلوبتری استفاده کند. مزیت روشهای نوین به روشهای سنتی، اختصاص بهینه عوامل تولید برای حداکثر بهرهوری استفاده از آنها است .[7]
B26یکی از مهمترین تصمیمات رویروی کشاورزان تعیین الگوی بهینه کشت است. با استفاده از این الگو میتوان بیشترین درآمد حاصل از مصرف میزان معینی از نهادهها و یا دست کم هزینهی ایجاد ترکیب خاصی از محصولات را تعیین کرد. B27بخش کشاورزی از اهمیت ویژهای در استان کرمان برخوردار است و عمدهترین منبع تأمین کننده آب بخش کشاورزی در منطقه مورد مطالعه آبهای زیر زمینی است. بهدلیل بهرهبرداری بیش از حد آبهای زیر زمینی میزان افت سالانه سطح آب زیر زمینی قابل توجه است.
B28شهرستان ارزوئیه در فاصله 250 کیلومتری جنوب غربی کرمان واقع شده است. این شهرستان دارای شرایط آب و هوایی گرمسیری بوده و از نظر اقلیمی جز مناسبترین مناطق برای بهرهبرداران کشاورزی محسوب میگردد به طوریکه در تمام سال امکان کاشت و برداشت در آن وجود دارد و میتوان متنوعترین زراعتها و درختان نیمهگرمسیری را پرورش داد. سطح زیر کشت محصولات زراعی منطقه ارزوئیه حدود 55000 هکتار و محصولات باغی 4500 هکتار بوده مهمترین محصولات زراعی این منطقه شامل گندم، جو، سیب زمینی، هندوانه، ذرت، پنبه و یونجه بوده است. به دلیل حاصلخیزی منطقه ارزوئیه، این شهر یکی از قطبهای کشاورزی استان کرمان محسوب میشود ] .[3 الگوی غالب منطقه، سطح زیر کشت و عملکرد محصولات مختلف منطقه در جدول [1] آمدهاست.
B55با توجه به اهمیت بخش کشاورزی به عنوان یکی از بخشهای عمدهی اقتصادی کشور و آب به عنوان کمیابترین نهادهی بخش کشاورزی و همچنین وجود مشکل کم آبی در دشت ارزوئیه، در این مطالعه الگوی بهینه کشت با استفاده از روش برنامهریزی ریاضی پویا تعیین میگردد و سپس ارزش اقتصادی آب کشاورزی شهرستان ارزوئیه کرمان برآورد میشود.
B16تئوری و پیشینه تحقیق
B56محققین متعددی در مقاطع زمانی مختلف و با استفاده از تکنیکهای اقتصاد سنجی و برنامهریزی ریاضی مسائل مربوط به آب، بهویژه قیمتگذاری آب در بخش کشاورزی در ایران و سایر کشورها را مورد مطالعه قرار دادهاند. در مطالعهای که در بخش کشاورزی گجرات هند با هدف ارائه ابزاری برای بهبود کارایی استفاده از آب صورت گرفت، بیان شد که
شکاف بزرگی بین قیمت و ارزش اقتصادی آب آبیاری وجود دارد. این بدان معنی است که برای افزایش قیمت آب نیاز است تا عرضه و تقاضای آن با هم متعادل شوند که خود کاهش رفاه زارعین را در پی دارد .[11]
B57روشهای گوناگون قیمتگذاری موجب تشویق کشاورزان به انتخاب و کشت محصولاتی با سازگاری بیشتر با کم آبی میشود ولی سیاست قیمتگذاری به تنهایی ابزار معتبری برای اصلاح بازده آبیاری نمیباشد .[12 ] در مطالعهای که در شمال مکزیک به بررسی اثر تجمیع در برآورد ارزش آب کشاورزی و پاسخگویی به چهار سناریو تغییرات تکنولوژیکی، آب و هوایی، تغییرات در قیمت کالاهای کشاورزی و هزینههای آب کشاورزی انجام شد، متوسط ارزش اقتصادی آب از طریق حداکثر سازی سود معادل./413 دلار برای هر مترمکعب برآورد گردید .[10]
B58با استفاده از تکنیک برنامهریزی ریاضی چند دورهای، الگوی بهینه کشت محصولات زراعی در یک افق برنامهریزی ده ساله در دشت قزوین تعیین شد .[1] در تدوین این الگو به طول دوره رشد و نیاز آبی محصولات زراعی منطقه، میزان جریانات سطحی در دسترس و حجم آب زیرزمینی قابل استحصال دشت توجه شد و در نهایت الگوی کشت بهینه ارائه شد. بر اساس این مطالعه پیشنهاد شد که با توجه به محدودیت برداشت از منابع آب زیر زمینی دو محصول خیار و چغندر قند از الگوی کشت منطقه حذف شده و در مقابل سطح زیر کشت ذرت دانهای و جو نسبت به میانگین منطقه افزایش یابد .[1] در الگوی بهینه، محصولات دارای مصرف بالای آب و بازده برنامهای کمتر مانند چغندرقند، حبوبات و آفتابگردان از الگوی کشت حذف می شوند .[7]
B59با تلفیق دو روش برنامهریزی ریاضی تحت ریسک و روش ارزش مانده، الگوی بهینه کشت منطفه ارزوئیه در سال زراعی 1388-89 تعیین شد .[5] طبق نتایج بهدست آمده الگوی کشت بهینه را به صورت دو تناوب که تناوب اول شامل محصولات گندم، سیب زمینی، پنبه، هندوانه، آفتابگردان و تناوب دوم شامل محصولات جو، هندوانه، ذرت، پنبه و آفتابگردان میباشد، تعیین شد همچنین قیمت سایهای آب به ازای هر متر مکعب، 944 ریال برآورد گردید. B60با توجه به بحران کم آبی در استان کرمان و عدم توجه کافی به موضوع استفاده بهینه از منابع آب، در این مطالعه به تعیین الگوی کشت بهینه در شهرستان ارزوئیه واقع در استان کرمان و برآورد ارزش اقتصادی آب با استفاده از یک مدل برنامهریزی ریاضی چند دورهای پرداخته شد.
B12روش تحقیق
B61برنامهریزی خطی یکی از روشهای غیر پارامتری است که با استفاده از آن میتوان قیمت سایهای نهادههای تولید را مشخص نمود، در این روش با توجه به محدودیت بعضی از نهادههای تولید در مقابل سایر نهادهها میتوان قیمت سایهای نهاده محدودتر را مشخص کرد و همچنین الگوی بهینه کشت مشخص میشود.
