بخشی از مقاله
چکیده
نهاده آب مهمترین عامل محدود کننده کشاورزی در استان یزد می باشد . بر اساس آمار موجود بیش از 90درصد از آب استخراج شده از منابع آبهای زیر زمینی در بخش کشاورزی استان مصرف می شود واین میزان مصرف در حالی است که در سال1386 بیش از 220میلون متر مکعب بیلان منفی سفره های آبهای زیر زمینی استان بوده است. مهمترین محصول زراعی استان با سطح زیر کشت حدود27000هکتار گندم می باشد.مناطق هرات و مروست با سطح زیرکشت 7350هکتارگندم کاری ازمناطق مهم در تولید این محصول می باشند .
با توجه به اهمیت مقدار آب مصرفی در تولید گندم دراستان و خصوصا درمناطق فوق هرگونه افزایش بهره وری در مصرف آب منجربه کاهش بیلان منفی سفره های آبهای زیرزمینی می شود با توجه به اهمیت موضوع طرح تحقیقاتی تحت عنوان بررسی اقتصادی عوامل موثر بر تولید گندم در مناطق هرات ومروست به مورد اجرا در آمده است یکی از اهداف انجام این تحقیق ارزش گذاری آبهای زیر زمینی وتعیین استفاده کارا از نهاده آب به منظور افزایش بهره وری مصرف آن می باشد.
اطلاعات آماری این تحقیق بصورت مقطعی و از طریق تکمیل پرسشنامه تولید کنندگان گندم بوده است.با استفاده از داده های بدست آمده تابع تولید وهزینه تخمین زده شده و ارزش اقتصادی آبهای زیر زمینی - قیمت سایه ای - وبهره وری نهاده آب در امر تولید تعیین و هزینه کرانه ای استخراج آبهای زیر زمینی محاسبه گردیده است.بر اساس نتایج بدست آمده نهاده آب در مناطق فوق بیشتر از حد بهینه اقتصادی مصرف می شود. با توجه به هزینه کرانه ای استخراج آبهای زیر زمینی ورابطه منفی آن با رفاه اجتماعی کشاورزان ،در این شهرستان برداشت آبهای زیرزمینی شدید بوده است و در شرایطی که سایر عوامل ثابت فرض شوند هزینه بالای استخراج آب در این شهرستان از یک طرف نشان دهنده افت سطح آبهای زیر زمینی واز طرف دیگر کاهش رفاه تولید کنندگان گندم بوده است.
مقدمه
مواد و روشها:
در این مطالعه به منظور دستیابی به اهداف ذکر شده ،از برآورد توابع تولید و هزینه و در نهایت تابع رفاه اجتماعی استفاده شده است . اگر نشان دهنده تابع رفاه اجتماعی باشد ،می توان آنرا با استفاده از سطح زیر منحنی تقاضای معکوس نهاده و بالای هزینه نهاده - سطح زیر منحنی تقاضا پس از کسر هزینه نهاده - به صورت زیر محاسبه نمود . در این تابع ، p - y - ننشان دهنده تابع تقاضای معکوسr قیمت نهاده های مصرفی و xنشان دهنده نهاده های مصرفی در تولید می باشد . در واقع در این تابع ،مازاد تولید کنندگان به عنوان شاخصی از سود و یا رفاه اجتماعی به دست می آید .اگر شرط اول حداکثر سازی سود را تشکیل دهیم ،،می توان توابع تقاضای نهاده ها و مقادیر بهینه آنها را بدست آورد .
تابع - 5 - نشان می دهد که در صورتی که ارزش تولید نهائی نهاده برابر با قیمت آن نهاده باشد ،کارائی اجتماعی برقرار خواهد بود - در واقع در این شرائط رفاه اجتماعی حداکثر می شود - . این رابطه زمانی برقرار خواهد بود که کشاورزان گیرنده قیمت بوده و نقشی در تعیین قیمتها نداشته باشند - شرائط رقابت کامل - . از طرف دیگر ،با استفاده از تابع تولید برآورد شده می توان ارزش اقتصادی نهاده ها - ارزش تولید نهائی - را تعیین نمود .
علاوه بر اینها می توان با استفاده از رابطه ارزش بهره وری نهائی نهاده نسبت به قیمت نهاده ، به تجزیه و تحلیل مصرف نهاده در حد بهینه ،کمتر از حد بهینه و یا بیشتر از حد بهینه پرداخت داده های مورد نیاز این پژوهش از راه تکمیل پرسشنامه و مصاحبه با تولید کنندگان گندم بدست آمده است. به منظور انتخاب نمونه , با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای , ابتدا از هر یک از چاه های آب کشاورزی مناطق هرات و مروست تعدادی چاه انتخاب گردید , سپس با بهره گیری از روش نمونه گیری ساده تصادفی , 20 درصد زارعان هر چاه انتخاب گردید و با 70 بهره بردار منطقه هرات و 40 بهره بردار منطقه مروست مصاحبه به عمل آمد.لازم به ذکر است که باتوجه به کوچک بودن قطعات بهره برداران هر چاه و زیاد بودن تعداد بهره برداران در هر چاه و مالک بودن یک زارع در چندین چاه و با توجه به امکانات موجود تنها %20 از کشاورزان به عنوان نمونه انتخاب گردیدند.
نتایج :
اولین گام جهت برآورد ارزش اقتصادی آبهای زیر زمینی ،تخمین تابع تولید است .به این منظور ،ابتدا توابع مختلف مورد بررسی قرار گرفت - ازجمله کاب داگلاس ،ترانسلوگ ، متعالی یا ترانسندنتال ، درجه دوم تعمیم یافته و لئونتیف - که در نهایت با استفاده از معیارهای انتخاب مدل بهینه که به عقیده جاج عبارتند از :کم بودن متغیرهای توضیحی ،سازگاری با تئوری ،خوبی برازش،قدرت تعمیم دهی و پیشبینی ، - خلیلیان و مهرجردی - 1384 تابع تولید ترانسلوگ به عنوان بهترین تابعدانتخاب گردید .
