بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر, تحت عنوان تعیین اولویت عوامل مؤثر بر سرمایهگذاری در شهرکهای صنعتی استان زنجان با استفاده از رویکرد MADM به اجرا در آمدهاست. ابزار اندازهگیری نتایج در تحقیق حاضر, پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر مبانی نظری تحقیق و تست پرسشنامه از جهت اعتبار و روایی آن میباشد. در این تحقیق, 8 معیار اصلی و 57 عامل فرعی مؤثر بر سرمایهگذاری در شهرکهای صنعتی استان زنجان شناسایی شدند که با استفاده از چهار فن AHP ,TOPSIS ,ELECTRE وSAW - از فنون زیرمجموعه رویکرد - MADM و با تاثیر دادن نظرات جامعه آماری گستردهای متشکل از مسوولان, کارشناسان و سرمایهگذاران, اولویتبندی گردیدند.
نتایج حاصل نشان داد که از بین 57 عامل فرعی نیز 3 عامل: -1 ناکارایی و ناهماهنگی ساختاری دستگاههای برنامهریزی و اجرایی، -2 تعدد و تفرق مراکز تصمیمگیری و بروکراسی و تشریفات زائد اداری و -3 بیثباتی و تغییر مداوم قوانین و ضوابط از سوی سازمانها و دستگاههای مختلف, به عنوان موثرترین عوامل فرعی شناخته شدند که بر این اساس، فرضیه شماره یک تحقیق - که بیانگر موارد فوق بود - پذیرفته شد. اما فرضیه دوم و سوم تحقیق - که بهترتیب در آنها تاکید شده بود, اولویتگذاری عوامل موثر بر سرمایهگذاری در شهرکهای صنعتی استان زنجان با فنون AHP ,TOPSIS ,ELECTRE وSAW با هم متفاوتاند و فن AHP از توان - POWER - بیشتری نسبت به سایر فنون برخوردار است.
-1 مقدمه و بیان مساله
امروزه کشورهای در حال توسعه به منظور تقویت زیر بناهای اقتصادی خود و رهایی از وابستگی و رفع عدم تعادلهای موجودشان، بیش از هر زمان دیگر نیازمند برنامهریزی و شناسایی منابع کشورشان هستند. به طور یقین در برنامهریزی برای رشد و توسعه آینده کشور شناخت موقعیت و جایگاه مناطق از مهم ترین عو امل در جهت نیل به پیشرفت است، یکی از این زمینههای برنامهریزی سرمایه گذاری است. سرمایهگذاری از مقولههای مهم اقتصادی است که همواره مباحث عمدهای را - بویژه زمانی که موضوع سرمایهگذاری مربوط به صنعت باشد - به خود اختصاص دادهاست.
به جهت قابلیت و توانمندی فراوان بخش صنعت در تولید ناخالص داخلی - نسبت به سایر بخشهای اقتصادی - سرمایهگذاری در بخش صنعت از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد. به همین دلیل هم هست که اکثر کشورها سعی وافری در جذب سرمایههای داخلی و خارجی به بخش صنعت مینمایند. محدودیت منابع مالی جهت سرمایه گذاری و بالا بودن ریسک سرمایه گذاری درفعالیتهای تولیدی و صنعتی نیاز به برنامه ریزی و تعیین اولویت های سرمایه گذاری را اجتناب ناپذیر می سازد .لازمه برنامه ریزی نیز، شناخت امکانات و قابلیت های محیطی و بخشی است . به طوری که در برنامه ریزی رشد و توسعه کشور شناخت موقعیت و جایگاه مناطق از مهم ترین عوامل در جهت نیل به پیشرفت میباشد
از سوی دیگر, این واقعیت وجود دارد که ایران علیرغم قرار گرفتن در یکی از بهترین موقعیت های جغرافیایی در سطح دنیا و در بر داشتن نیروهای تحصیل کرده و مواد اولیه فراوان و مناسب, در آخرین ردههای جذب سرمایهگذار در سطح دنیا قرار دارد. به گونهای که ایران, حتی گاهی اوقات با افغانستان و عراق مقایسه میشود. این روند در بین استانهای کشور نیز به عینه صادق است و ناهمگونی خاصی در این مورد وجود دارد.
به طوری که برخی استانها از لحاظ جذب سرمایهگذار در موقعیت مناسب و برخی دیگر در موقعیت نامطلوبی قرار دارند. به عبارت دیگر موضوع قابل تامل این است که برخی استانها علیرغم قرار گرفتن در موقعیت مناسب جغرافیایی و... دچار این عدم توفیق بودهاند یا لااقل آنطور که انتظار میرفته, نتوانستهاند انتظارات را برآورده سازند. استان زنجان, یکی از این استانها میباشد که در طی سال های گذشته, علیرغم قرار گرفتن در شاهراه ارتباطی غرب کشور و داشتن موقعیت جغرافیایی مناسب و مواد اولیه کافی, اغلب در جذب سرمایهگذاران داخلی و خارجی - نسبت به سایر استانهای همجوار - عقب بوده و نتوانستهاست خود را از قید محرومیت رها سازد. حال با توضیحات فوق, این سوالات پیش میآید که :
-1 عوامل بینالمللی، ملی و منطقهای مؤثر بر سرمایهگذاری در صنعت و بویژه شهرکهای صنعتی استان زنجان کدامها هستند؟
-2 کدامیک از عوامل بینالمللی، ملی و منطقهای مؤثر بر سرمایهگذاری، پس از تلفیق نظرات کلیه اعضای جامعه آماری، تأثیر بیشتری بر روی سرمایهگذاری در شهرکهای صنعتی استان زنجان دارند؟
-3 نتایج اولویتگذاری عوامل مؤثر بر سرمایهگذاری در شهرکهای صنعتی استان زنجان با فنونELECTRE,TOPSIS, AHP وSAW چیست و کدام یک از فنون MADM در اولویتگذاری این عوامل از توان - POWER - بیشتری برخوردار است؟
-4 راهکارهای جذب سرمایهگذاران صنعتی به شهرکهای صنعتی استان زنجان، با توجه به جمیع عوامل موثر بر سرمایهگذاری صنعتی در داخل و خارج استان کدامند؟
-2 ضرورت و اهمیت پژوهش
شاید در وهله اول اهمیت بررسی صنعت1 و شهرکهای صنعتی2 بویژه لزوم توجه به عوامل مؤثر بر سرمایهگذاری در آنها چندان محسوس نباشد. اما در نظر گرفتن برخی عوامل تأثیرگذار در سطح بینالمللی، ملی و منطقهای و نگاه واقع بینانه به مسائل، ما را به این واقعیت رهنمون میسازد که نه تنها این موضوع از اهمیت بسزایی برخوردار میباشد، بلکه هیچ گونه تاخیری در این زمینه جایز نیست. چرا که بر طبق گزارش آقای دکتر نیلی - تیرماه - 1382 درباره نتایج تحقیق در زمینه توسعه صنعتی ایران، مساله اشتغال، تفاوت ترکیب نیروی انسانی که طی سالهای آینده به بازار کار عرضه خواهد شد و افزایش قابل توجه عرضه نیروی کار زنان در سالهای آینده، تنگناهای شدید مالی و عدم توازن در بودجه دولت و عدم رقابت پذیری اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی از جمله چالشها و مسائلی هستند که ایران در طی سالهای آینده به لحاظ اقتصادی با آنها مواجه خواهد بود - نیلی، 1383آ - و با در نظر داشتن این که محل درد لزوما محل درمان درد نیست، راه حل بسیاری از این مسائل و چالشها از دل پژوهشها و تحقیقاتی همانند تحقیق حاضر نمایان خواهد شد. با این حال به نظر میرسد، برای تبیین دقیق اهمیت و ضرورت موضوع، در این زمینه ارائه برخی دلایل و آمار مستند در مورد وضعیت موجود میتواند مؤثر باشد:
-1 در شرایط کنونی، با توجه به جوان بودن جمعیت کشور ضروری است که جهت مهار بحران بیکاری در آینده نزدیک، تغییرات عمدهای در تولید ناخالص داخلی روی دهد و قاعدتا این امر امکان پذیر نیست, جز از طریق افزایش فوقالعاده در جذب سرمایهگذاری در بخش های خصوصی و دولتی.
-2 واقعیت دیگر آن است که ایمان بیاوریم بخش صنعت، توان و تحمل بیشتری در تولید ناخالص داخلی دارد. مطالعات تجربی نشان میدهد که وقتی سهم صنعت در تولید ناخالص داخلی یک کشور به حدود 25 درصد میرسد، آن کشور یک کشور صنعتی تلقی میشود. فلذا ایران به عنوان کشوری که در آن بخش کشاورزی 23 درصد و بخش صنعت 15 درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده، یک کشور نیمه صنعتی تلقی میشود - نیلی، 1383ب - . با این حساب ایران چارهای جز صنعتی شدن چه در بخش تولید مصنوعات و چه در بخش کشاورزی و... ندارد، در حالیکه با شرایط کنونی روند صنعتی شدن در ایران, بسیار کند است.
-3 بر اساس مطالعات آیندهنگر، طی دو دهه آینده نسبت ارزش افزوده صنعت به تولید ناخالص داخلی باید چیزی حدود 25 درصد باشد. معنی این حرف آن است که میزان ارزش افزوده بخش صنعت از چیزی حدود 17 یا 18 میلیارد دلار در شرایط حاضر به بیش از 100 میلیارد دلار باید افزایش پیدا کند. بنابراین مقدار ارزش افزودهای که میخواهد در 20 سال آینده در بخش صنعت بوجود آید, باید بیش از 6 برابر شود. پس صادرات صنعتی باید بیش از 10 برابر و ارزش افزوده صنعتی باید بیش از 6 برابر شود.
-4 بر اساس سیاستهای دولت، توسعه صنعتی واقعی هنگامی در جامعه محقق میشود که مزایای حاصل از آن در پهنه سرزمین به صورتی عادلانه 3 توزیع شود. احداث شهرکهای صنعتی در کشور یکی از مکانیزمهای اجرای سیاست دولت جهت دستیابی به توسعه صنعتی بودهاست.
-5 یکی از مسائل مهم در توسعه شهرکهای صنعتی علاوه بر بررسی اهداف و ویژگیها و مزایای آنها، بررسی عوامل مؤثر بر سرمایهگذاری در این شهرکها میباشد. چرا که سرمایهگذاری رکن اصلی رشد تولید ناخالص داخلی و بهبود شرایط اقتصادی است و فرآیند سرمایهگذاری با به کارگیری منابع طبیعی، دانش فنی و نیروی انسانی، امکان افزایش تولید کالاها و خدمات و رفاه عمومی را فراهم میسازد
واقعیت آن است که توسعه مستلزم انباشت سرمایه است بنابراین نباید انتظار داشت که بدون تحلیل مناسب و برنامهریزی و استراتژی خاص، سرمایهگذاران برای سرمایهگذاری در شهرکهای صنعتی هجوم بیاورند.
-6 با توجه به اهتمام دولت برای تمرکززداییٌ احداث کارگاهها و کارخانجات صنعتی از پایتخت و متمرکز نمودن صنایع در داخل شهرکهای صنعتی؛ از آنجا که به دلیل عوامل محیطی، ژئوپولیتیکی و... در شهرکهای صنعتی استان زنجان، زمینههای بالقوه فراوانی جهت سرمایهگذاری وجود دارد، و نیز از آنجا که به نظر میرسد چه در صنعت کشور و استان و چه در شهرکهای صنعتی مطالعات بسیار محدودی در زمینه شناسایی و اولویتبندی عوامل موثر بر سرمایهگذاری صورت گرفته و در جذب سرمایهگذاران صنعتی در بخش صنعت و بویژه در شهرکهای صنعتی توجه بسیار ناچیزی به استفاده از شگردهای جذب از طریق این عوامل صورت میگیرد؛ لذا ضرورت انجام تحقیق در زمینه شناسایی عوامل قابل کنترل2 و غیرقابل کنترلَ موثر بر سرمایهگذاری در شهرکهای صنعتی استان زنجان و اولویتبندی آنها برای جذب هرچه بیشتر و آگاهانه سرمایهگذاران به این منطقه به خوبی احساس میشود.
-3 مبانی نظری
-1-3 سرمایهگذاری و نظریه های آن
سرمایهگذاری از متغیرهای مهم اقتصادی است که همواره مباحث عمدهای را به خود اختصاص دادهاست. مکاتب فکری مختلف، تعاریف متفاوتی از سرمایهگذاری ارائه دادهاند که در این بخش به برخی از آنها اشاره شدهاست:
الف - سرمایهگذاری فراگردی است که در آن کالاهای سرمایهای برای تولید کالا یا خدمات دیگر به کار رفته - تف، - 1366 و با تاثیرگذاری بر تولید ناخالص داخلی، رشد اقتصادی را فراهم میکند
ب - سرمایهگذاری عبارت است از هزینه داراییها و منابعی که در آینده درآمد ایجاد میکند. به عبارت دیگر، سرمایهگذاری چشمپوشی از ارزش فعلی مطمئن برای ارزش آینده همراه با ریسک میباشد.
- بررسیهای متعددی بر اهمیت هزینه کار به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار تاکید کردند - لنزبری و همکاران - 1996 - ؛ هتزوسُ - 1997 - ؛ مدامبی - 1995 - ؛ ویلر و مودی . - - 1992 - فریدمن و همکاران - 1992 - به این نتیجه رسیدند که اگر چه میزان بیکاری مهم است، ولی میزان مزد تأثیری ندارد. کوگلین و همکاران - 1991 - به نتایج مشابهی رسیدند
- لنزبوری و همکاران - 1996 - با استفاده از دادههای گروهی،ِ نتیجه گرفتند که هزینه کارگر پایین و ارتباط تجاری بین کشورهای مبدأ و مقصد از جمله عوامل مؤثر در جریان سرمایهاند. ارتباط تجاری بین کشورهای مبدأ و مقصد به عنوان عامل مؤثر در سرمایهگذاری خارجی اهمیت خاصی دارد. چون نشان میدهد که کل مقوله مشارکت در بازارهای خارجی در واقع از یک روند تکاملی تبعیت میکند.
- بررسیهای دیگر قابلیت انعطاف بازار کار را به عنوان عامل اصلی برای جلب سرمایه مورد تایید قرار دادند - التیس و هیگام . - - 1995 - 6 در عین حال بررسیهای دیگر نشان دادند که همین عامل میتواند به فرار سرمایه بیشتر منجر شود، چون هزینه تعطیل واحد تولید و اخراج کارگران در این جوامع کمتر است
