مقاله تعیین جایگاه استان همدان از لحاظ مولفه آموزش با استفاده از روش محاسبه دهک ها

بخشی از مقاله

.1 مقدمه

در سیاست گذاري ها و برنامه ریزي هاى کشور ما، جایگاه تحقیقات، مشخص نبوده و برنامه ها عمدتاً بدون ارتباط با پژوهش ها شکل گرفته یا تغییر می کنند. حتی در معدود مواردى نیز که از پژوهش ها در مطالعات ابتدایی در برنامه ریزي ها استفاده می شود، نحوه گزینش، روش سنجش و قابلیت تعمیم تحلیلها و نتایجشان مشخص نبوده و یا سلیقه اى است.

از این روى، ضرورى است تا با بهره گیري از پژوهش در برنامه ریزي ها، شکل سلیقه اى، به الگویی مشخص و ضابطه اى کلی و ضرورى بدل شود و روش هاى به کار رفته و قابلیت هاى تعمیم نتایج به شکلی تلفیقی در برنامه ریزي ها و اصلاحات آن ها اعمال گردد. از این رو در این مقاله سعی شده است با توصیفی کلی از مشخصات جمعیتی استان همدان، جایگاه این استان را نسبت به سایر استانها از لحاظ چهار شاخص سرانه استاد به دانشجوي دانشگاه آزاد، سرانه استاد به دانشجوي دانشگاه دولتی، نرخ ترکیبی ثبت نام دانش آموزان ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان، استثنایی و سرانه دانش آموز به کلاس تعیین نماید.

.2 بیان مساله برنامهریزى در سطح کلان کشور، مستلزم نگاهی ژرف و جامع به مسایل مختلف کشور است. براي برنامهریزيهاى بلندمدت باید علاوه بر توسعه کمی، توسعه کیفی را مدنظر داشت و با استفاده از زیرساختهاى ایجاد شده به ترکیبات جدیدى از بخشهاى مختلف دست یافت. این مقاله بهدنبال پاسخگویی به آن است که وضعیت استان همدان از لحاظ شاخصهاي آموزش را تعیین نماید و با استفاده از روشهاي آماري استانهاي کشور را رتبهبندي نماید. در این مقاله به سوالات زیر پاسخ داده شده است.

1.    استان همدان در مؤلفههاي آموزش چه جایگاهی در مقایسه با سایر استانهاي کشور دارد؟

2.    روند تغییرات استان در هر یک از شاخصهاي آموزش طی سالهاي 1375-85 چگونه بوده است؟

3.    طی دوره زمانی 1375-85 این استان در کدام شاخصها پیشرفت داشته و در کدام زمینهها دچار افت شده

است؟

4.    وضعیت استان از نظر محرومیت و یا برخورداري در شاخصهاي آموزش چگونه است؟

روش تحقیق مورد استفاده، روش توصیفی بوده و در آن از اطلاعات واقعی و روشهاي آماري براي توصیف وضعیت موجود شاخصهاي منتخب آموزش استان استفاده شده است. از نظر هدف، تحقیق حاضر یک تحقیق کاربردي و از نظر مدت زمان انجام، یک مطالعه طولی محسوب میشود. محدوده زمانی تحقیق از ابتداي سال 1375 - به عنوان سال پایه براي جمع آوري داده هاي پایگاه اطلاعاتی - تا پایان سال 1385 میباشد که دادههاي مورد نیاز تحقیق در این فاصله زمانی بر اساس گزارشات سالیانه مرکز آمار ایران، به عنوان نهاد رسمی و متولی آمار و اطلاعات در کل کشور گردآوري شده است. محدوده مکانی تحقیق شامل استان همدان بر اساس آخرین تقسیمات کشوري می باشد. براي توصیف داده ها از روش هاي معمول در آمار توصیفی نظیر محاسبه شاخص هاي آماري و رسم نمودارهاي مختلف و براي تحلیل داده ها از روش هاي آمار استنباطی شامل آزمون ناپارامتري فریدمن استفاده شده است.

.3 متغیرهاي مورد بررسی در اجراي این طرح از کل 67 شاخص مرتبط با آموزش عمومی 2 شاخص شامل سرانه دانشآموز به کلاس

- دبستان، راهنمایی، دبیرستان، استثنایی - و نرخ ترکیبی ثبت نام و از کل 27 شاخص مرتبط با آموزشعالی، دو شاخص شامل سرانه استاد به دانشجوي دانشگاه آزاد و سرانه استاد به دانشجوي دانشگاه دولتی به عنوان شاخصهاي اصلی مرتبط با آموزش انتخاب شدند. بر این اساس متغیرهاي فوق به صورت زیر تعریف میشوند.

•    نرخ ترکیبی ثبت نام: تعداد کل دانشآموزان ثبتنام کرده - در مقاطع ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان و استثنایی - و دانشجویان ثبتنام کرده به کل جمعیت 6 تا 23 ساله استان ضرب در 100؛

•    سرانه دانشآموز به کلاس: تعداد کل دانشآموزان استان به تعداد کلاسها؛

•    سرانه استاد به دانشجوي دانشگاه آزاد: تعداد اعضاي هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان به ازاي هر

1    نفر دانشجوي در حال تحصیل دانشگاه آزاد اسلامی؛

•    سرانه استاد به دانشجوي دانشگاه دولتی: تعداد اعضاي هیأتعلمی دانشگاه دولتی استان به ازاي هر

1    نفر دانشجوي در حال تحصیل دانشگاه دولتی؛

در فرآیند پردازش داده هاي مربوط به هر شاخص با توجه به تنوع شاخص ها از یک طرف و متفاوت بودن معیار  سنجش آن ها از سوي دیگر، به تفکیک هر شاخص در هر سال، ن سبت نمره هر استان به نمرا ت کل کشور محاسبه و در عدد 10 0 ضرب شد. بر این اساس نمرات کلیه استان ها بر حس ب درصد یکسان سازي شده و تحت عنوان نسبت نامگذاري شد و سپس رتبه استان همدان در مقایسه با سایر استانها بدست آمد.

بررسی روند رتبه شاخصهاي آموزش استان در نمودار زیر طی سالها ي مو رد بررسی، ن شان میدهد ک ه:

رتبه استان در شاخ سرانه استاد به دانشجوي دانشگاه آزاد، روند نامنظمی داشته است. پایین ترین رتبه طی سالهاي مورد بررسی رتبه ششم در س ال 1381 و بالاترین رتبه، رتبه بیستو هفتم در سال 13 84 بوده است.

رتبه استان در شاخ ص سرانه استاد به دانشجوي دانشگاه دولتی روند نامنظمی را نشان می دهد. همان گونه که مشاهده م ی شود، بالاتری ن رتبه، رتبه بیست و یکم در سال 1378 و پایینترین رتبه طی سال هاي مورد بررسی، رتبه پنجم در س ال 1381 بوده است. بیش ترین نوسانات رتبه استان در این شاخص بین رتبه 14 و رتبه 21، حاکی از این است که این استان در اکثر سالها جزء استانهاي گروه نسبتاً بالا بهشمار میرود.

نمودار :1 مقایسه روند رتبه استان همدان در شاخص هاي آموزش طی سالهاي 13 75-85

بررسی روند رتبه استان در شاخص سرانه دانشآموز به ک لاس روند صعودي داشته است. همانگونه که مشاهده م ی شود، بالاتری ن رتبه، رتبه هفدهم در سال 1385 و پایین ترین رتبه، رتبه هشتم در سال 1377 بو ده است.
بررسی وض ع نوسانات رتبه استان نشان میدهد که بیشترین نوسانات رتبه استان در این شاخص بین رتبه 7 و رتبه 14 بوده و این امر حاکی از این است که این استان در اکثر سالها جزء استانهاي گروه نسبتاً پایین بهشمار میرود. رتبه استان در شاخ ص نرخ ترکیبی ثبت نام روند صعودي را نش ان می دهد. همان گونه که مشاهده میشود، ربالاترین رتبه، رتبه بیست و هشتم در سال هاي 1383-85 و پایینترین رتبه طی سال هاي مورد بررسی، رتبه هجدهم در سال 137 6 بوده است