بخشی از مقاله
چکیده
به دلیل محدود بودن عوامل تولید راهی جز ارتقای کارایی و بهره وری وجود ندارد و گام نخست برای انجام این کار اندازه گیری دقیق این شاخصها برای هر کدام از استانهای کشور به طور مجزا است، چرا که با مقایسه استانها با هم میتوان نقاط قوت و ضعف یک استان را شناسایی نمود, در این مطالعه به اندازه گیری کارایی فنی بخش صنعت استانهای کشور برای بازه زمانی 1380 تا 1390 بر اساس آخرین اطلاعات موجود از مرکز آمار ایران پرداخته شده است. محاسبات کارایی فنی با روش "ناپارامتریک تحلیل پوششی داده - DEA - ٌ" و رویکرد خروجی محور استفاده شده است.نتایج حاصل از مطالعه نشان میهد که استانهای استانهای »ایلام« ، »بوشهر« ، »تهران«،»ایلام« ، »خوزستان« و »اکهکیلویه و بویر احمد«، در رتبههای بالاتر از نظر میانگین کارایی فنی قرار دارند؛ یعنی استانهای فوق از مزیتهای نسبی و همچنین بیش-ترین ظرفیت سرمایهگذاری، قدرت تولید و ایجاد ارزش افزوده در مقایسه با دیگر استانها برخوردار بودهاند.از دیگر نتایج مطالعه این است که اکثر استانهای کشور دارای بازده به مقیاس کاهشاند و نکته ی قابل توجه در این است که استانهای محروم کشور در مقایسه با استانهای برخوردار دارای بازده به مقیاس افزایشیاند
کلمات کلیدی:کارایی فنی، تحلیل پوششی داده، بخش صنعت، بازده به مقیاس
-1 مقدمه
امروزه با کمرنگ شدن مرزهای اقتصادی و شدت یافتن رقابت در صحنه جهانی اندازه گیری کارایی برای نهادهای مختلف از جمله صنایع جهت شناسایی عامل موثر بر آن به خصوص برای کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران امری ضروری و در راستای فرآیند توسعه صنعتی آنهاست. - امامی میبدی, - 1384کوشش های اقتصادی انسان همواره معطوف به آن بوده است که با کمترین امکانات حداکثر استفاده و نتیجه را بدست آورد.چنین تمایلی به معنای دستیابی به کاراییٌ و بهره وریٍ بالاتر نامیده میشود. بهرهوری مفهومی جامع و دربرگیرنده کارایی است که افزایش آن به معنای ارتقا سطح زندگی رفاه آرامش و آسایش انسان ها همواره مدنظردست اندرکان سیاست و اقتصاد بوده است. - امامی میبدی, - 1384برای افزایش رشد اقتصادی به دلیل محدود بودن عوامل تولید راهی جز ارتقای کارایی و بهرهوری وجود ندارد و گام نخست برای انجام این کار، اندازه گیری دقیق این شاخص ها می باشد.
برای سیاست گذاری های دقیق و برنامه ریزی های کاربردی نیازمند محاسبه ی این شاخص ها به تفکیک برای استانهای کشور به طور مجزا هستیم چرا که با مقایسه استانها با هم میتوان نقاط قوت و ضعف یک استان را شناسایی کرده و برای سیاست گذاری های کاربردی آتی از استانهای کارا و بهره ورتر یاری جست.جهت بررسی و سنجش کارایی دو گروه مدل های پارامتریک و ناپارامتریک وجود دارد. عمده ترین روش ناپارامتریک روش تحلیل پوششی داده هاست و عمده ترین روش پارامتریک نیز روش های مرز قطعی و تصادفیَ میباشد. در این پژوهش کارایی کلیه استانهای کشور از لحاظ ورودی و خروجی های بخش صنعتشان - کدهای دو رقمی - ISIC اندازه گیری شده و در نهایت استانهای کشور از لحاظ کارایی فنی بدست آمده رتیه بندی شدهاند.در ادامه خلاصه هایی از پیشینه های تحقیقات انجام شده و سپس در بخش مبانی نظری مدل به معرفی و تبیین DEA پرداخته و در بخش سوم داده های مورد بررسی معرفی شده و در نهایت نتایج حاصل از تحلیل مورد بحث قرار میگیرد.
-2 مبانی نظری و پیشینه تحقیق
1-2 تعریف بهره وری
مفهوم بهرهوری در کلیه نظام های اقتصادی و اجتماعی مطرح بوده و به شیوههای مختلفی مورد استفاده قرار گرفته و به طور رسمی بهرهوری را بدین شرح تعریف کرده اند که "بهرهوری حاصل کسری است از تقسیم مقدار یا ارزش محصول بر مقدار یا ارزش یکی از عوامل تولید است" - مهرگان.محمدرضا, - 1391 .و بر این اساس است که میتوان از بهره وری سرمایه، نیروی کار و یا انرژی صحبت کرد.تعاریف اولیه بهره وری عمدتا دربرگیرنده ی بهره وری جزئی از نهاده های تولید بود، لیکن موضوع مذبور را با استفاده از اینکه بهره وری عبارتست از نسبت مجموع خروجی های یک سیستم به مجموع ورودی گسترش دادند.پس بهره وری میزان تولید نیست بلکه شاخصی است که نحوه ترکیب و به کارگیری عوامل تولید در راستای اهداف بنگاه را ارائه میدهد. - امامی میبدی, - 1384 پس بهره وری در رابطه با تک تک عوامل تولید محاسبه میشود.
2-2روش تحلیل پوششی داده هاٌ
ابداع روش تخمین ناپارامتریک تحلیل پوششی دادهها مرتبط به مطالعه فارلٍ در سال 1975 میباشد که برای اندازه گیری کارایی یک بنگاه عملکرد آن را با عملکرد بهترین بنگاههای موجود مقایسه می کرد.این روش در سال 1978 با مطالعه چارنزَ و همکاران و افزودن امکان دربرگیری چند نهاده و چند ستانده توسعه داده شد. در سال 1993 نیز اندرسون و پترسونُ روشی جدید برای رتبه بندی واحدهای کارا ارائه دادند. از زمان ارائه مدل اولیه تا کنون روش DEA گسترش پیدا کرده و محققین زیادی به این موضوع روی آورده اند. - مهرگان.محمدرضا, - 1391
روش تحلیل فراگیر داده ها با استفاده از حل برنامه ریزی خطیِ و برخی از مسایل بهینه سازیّ، منحنی مرز کارا را تعیین میکند. در واقع پس از حل مساله برنامه ریزی خطی مشخص میشود که ایا بنگاه مورد نظر روی منحنی مرز کارا قرار دارد یانه؟ بنابراین به تعداد بنگاه های موجود در صنعت مساله برنامه ریزی خطی حل ودر نهایت بنگاههای کارا و ناکارا از یکدیگر تفکیک میشوند. نکته قابل ذکر این است که در روش مذکور بنگاههایی که کارا شناخته میشوند ممکن است در عمل دارای کارایی صد درصد نباشند، اما در بین بنگاه های موجود صنعت بهترین عملکرد را دارند.لذا در روش DEAاین بنگاه ها به عنوان بنگاههای کاملا کارا معرفی و بنام مجموعه مرجعْنامیده میشوند. به این معنا که در صنعت مورد نظر تولیدکنندگان این بنگاهها قادرند که با
