بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثرات تراکم کاشت و تقسیط نیتروژن در محصول اصلی بر صفات رتونینگ برنج رقم طارم لنگرودی، آزمایشی به صورت کرتهاییکبار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی1387 در شهرستان آمل اجرا شد. تقسیط نیتروژن بصورت در 33/33 =T1 - درصد در مرحله 5 روز بعد از نشاءکاری33/33 + درصد در ابتدای پنجهدهی33/33 + درصد در مرحله ظهور خوشه آغازین، 33/33 =T2 درصد در مرحله 5 روز بعد از نشاءکاری33/33 + درصد در ابتدای پنجهدهی33/33 + درصد در مرحله خوشهدهی کامل،33/33 =T3 درصد در مرحله 5 روز بعد از نشاءکاری33/33 + درصد در ابتدای پنجهدهی33/33 + درصد در مرحله خوشهدهی کامل و 25 =T4 درصد در مرحله 5 روز بعد از نشاءکاری25 + درصد در ابتدای پنجهدهی25 + درصد در مرحله خوشهدهی کامل - به عنوان عامل اصلی و سه تراکم کاشت 40، 120 و 200 بوته در متر مربع به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد ارتفاع بوته در سطح احتمال یک در صد و تعداد خوشه در متر مربع و وزن هزار دانه در سطح احتمال 5 درصد تحت تأثیر تیمار تقسیط نیتروژن قرار گرفتند. صفات ارتفاع بوته و تعداد پنجه بارور در بوته در سطح احتمال یک در صد و تعداد خوشه در متر مربع در سطح احتمال 5 در صد تحت تأثیر تیمار تراکم کاشت قرار گرفتند. به طوری که بیشترین ارتفاع بوته و تعداد خوشه در متر مربع بترتیب تحت تقسیط
نیتروژن T4 و T3 حاصل شدند. بیشترین تعداد خوشه در متر مربع تحت تراکم 200 بوته در متر مربع حاصل شد. از بین صفات مورد بررسی تنها ارتفاع بوته تحت تأثیر اثر متقابل تراکم تقسیط نیتروژن قرار گرفت به طوری که بلندترین بوته تحت تیمار T1D3 و کوتاهترین بوته تحت تیمار T3D2 حاصل گردید.
واژه های کلیدی: رتون برنج، تقسیط نیتروژن، تراکم کاشت، اجزاء عملکرد و عملکرد دانه.
مقدمه
برنج یکی از مهمترین محصولات کشاورزی دنیاست و بعد از گندم جایگاه دوم را از نظر تولید سالانه به خود اختصاص داده و غذای اصلی نیمی از مردم دنیا را تشکیل میدهد، مبدأ اولیه برنج از قاره آسیا و از کشور هندوستان بوده و همچنین کشت برنج دیم از حدود پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح رایج بوده است - چابرا و همکاران، . - 2006 رتونینگ را به عنوان زراعت حاصل از رشد مجدد گیاه پس از برداشت تعریف که این اصطلاح لزوماً در مورد دانه به کار نمیرود، منشا رشد مجدد جوانهها در پایه ساقه یا طوقه است که با قطع گیاه از ارتفاع معین، آبیاری و کود نیتروژنی تحریک به رشد میشود - هاشمی ذرفولی و همکاران، . - 1374 نیتروژن مهمترین عنصر محدود کننده رشد برنج میباشد و عدم جذب این عنصر در هر مرحله از رشد باعث کاهش عملکرد خواهد شد - هافل و همکاران،. - 2006 برونسون و همکاران - 2000 -
گزارش کردند که هیچ اختلافی در بازده مصرف کود نیتروژن در بین تقسیط کود در زمان های مختلف مصرف مشاهده نشده است. تقسیط مصرف کود نیتروژن باعث افزایش عملکرد دانه برنج خواهد شد که در این بین ژنوتیپهای اصلاح شده واکنش بهتری نسبت به ژنوتیپهای محلی دارند، محققان نشان دادند که استفاده از 25-50 درصد کود نیتروژن در مرحله ساقه رفتن باعث افزایش بازدهی مصرف نیتروژن خواهد شد و مصرف 25 درصد کود نیتروژن در مرحله انتقال نشاء ضروری است و بر عملکرد نهائی دانه موثر است - فتحی سیادت، . - 1377 بلدر و همکاران - - 2005 در چین و فیلیپین، سطوح مختلف مصرف کود ازته را در مزرعه برنج مورد بررسی و مقایسه قرار دادند و نتیجه تحقیق آنها نشان داد که میزان تولید دانه برنج با افزایش مقدار نیتروژن افزایش یافت. نیتروژن کل گیاه و جذب کود نیتروژن در طول فصل رشد در 60 و 80 روز بعد از کاشت در دو سال در مراحل پنجهزنی کامل و ظهور خوشه آغازین به حداکثر رسید و این تفاوت ممکن است به خاطر اختلاف در قابلیت دسترسی به نیتروژن خاک در فصل رشد باشد - ایگل و همکاران، . - 2001
به کار بردن کود نیتروژن بیشتر در اواسط مراحل رشد، بازده مصرف نیتروژن را بهبود میبخشد و جذب نیتروژن و عملکرد دانه را افزایش میدهد - زنگ شانون، . - 2000 سینگ و همکاران - - 2002 با تقسیط 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به نسبت مساوی در سه مرحله ابتدای نشاءکاری، اواسط پنجهزنی و مرحله ظهور خوشه آغازین نشان دادند که جذب نیتروژن برای دو ژنوتیپ در طی دو سال با تقسیط کود نیتروژن افزایش یافت و کمترین جذب نیتروژن در تیمار بدون مصرف نیتروژن بود. با افزایش مصرف نیتروژن تعداد خوشه در متر مربع، تعداد خوشهچه، درصد خوشهچههای پر شده و وزن هزاردانه افزایش یافت - دوبرمن و همکاران، . - 2002 وانگ و همکاران - - 2001 نشان دادند که قابلیت پنجهزنی بالا در برنجهای هیبرید تاثیر معنیداری بر عملکرد دانه نداشته است. همچنین تولید کل پنجه و پنجه بارور در برنج ارتباط بسیار نزدیکی با کود نیتروژن مصرف شده و درصد نیتروژن برگ پرچم دارد - میتسوئی و همکاران، . - 1980 درآزمایشی با عنوان تعیین مناسبترین تراکم برای عملکرد بالای برنج در آرایش کاشتهای20×20 ، 22/5×22/5 و 25×25 سانتیمتر مربع گزارش شد که بیشترین عملکرد دانه در آرایش کاشت 5×25 سانتیمتر مربع حاصل گردید و علت آن نیز افزایش تعداد خوشه در متر مربع بود - بلوچ و همکاران، . - 2002
در بررسی اثرات مقادیر کودی و تراکم کاشتهای10×15، 12×20، 20×20 و 15×25 سانتیمتر مربع بر عملکرد دو رقم برنج گزارش کردند که بالاترین عملکرد دانه و بیولوژیکی در تراکم 12×20 سانتیمتر مربع حاصل شد - حمیدالسلام و الطاف حسین، . - 2002 مبصر و همکاران - - 2007 با بررسی تراکمهای مختلف کاشت دریافتند که با افزایش تراکم در واریته پر محصول ندا از 11 بوته به 44 بوته در متر مربع - از آرایش 30×30 به 15×15 سانتیمتر مربع - ، تعداد کل پنجه و پنجه موثر در بوته کاهش یافت ولی به علت افزایش تعداد خوشه در واحد سطح عملکرد دانه افزایش یافت، همچنین در تراکمهای بالا به علت رقابت بین بوته، تعداد خوشهچه در خوشه کاهش یافت و بیشترین تعداد خوشهچه در خوشه برای تراکم 11 بوته در متر مربع - آرایش کاشت 30×30 سانتیمتر مربع - به دست آمد و اثر تراکم کاشت بر درصد خوشهچههای پرشده و وزن هزار دانه معنیدار نبود. با افزایش تراکم کاشت از 20 به 80 بوته در متر مربع، ارتفاع گیاه کاهش یافت - ماناجان خانام و همکاران، . - 2002 بنابر اظهار نظر محققان با افزایش تراکم از 400 به 720 بوته در متر مربع، تعداد خوشه در متر مربع و تعداد گیاه استقرار یافته در متر مربع به طور معنی داری افزایش مییابد ولی تاثیری روی عملکرد دانه ندارد، همچنین با افزایش تراکم کاشت شاخص برداشت، درصد خوشهچههایبارور و وزن هزاردانه به طور معنیداری کاهش یافته، کمترین عملکرد دانه و تعداد خوشه در متر مربع برای تراکم 400 بوته در متر مربه حاصل شد - زنگ و شانون، . - 2000 مائدا - - 2000عملکرد دانه بین تراکم 25 و 17 کپه در متر مربع اختلاف معنیداری ندارد، وقتی مقداری کود به کار برده شد عملکرد دانه در تراکم 25 بوته در متر مربع کاهش یافت زیرا گلهای تولیدی و دانههای بارور کاهش یافت ولی تعداد دانه افزایش یافت. لذا هدف اساسی از این تحقیق بررسی اثرات تراکم کاشت و تقسیط نیتروژن در محصول اصلی بر صفات رتونینگ برنج رقم طارم لنگرودی می باشد.
مواد و روشها به منظور بررسی اثرات تراکم کاشت و تقسیط نیتروژن در محصول اصلی بر صفات رتونینگ برنج رقم طارم لنگرودی، آزمایشی در سال زراعی1387 در شهرستان آمل با عرض جغرافیائی36 درجه و 28 دقیقه شمالی و طول جغرافیائی52 درجه و 23 درجه شرقی و با ارتفاع 23 متر از سطح دریا اجرا شد. خاک محل آزمایش لومی رسی بود و نمونه برداری از خاک قبل از کاشت از عمق صفر تا 30 سانتیمتر انجام شد که به ترتیب دارایpH=7/3، هدایت الکتریکی./84 میلی موس، ماده آلی برابر 1/6 درصد و غلظت فسفر و پتاس قابل جذب به ترتیب برابر با 13/3 و 212 میلیگرم در کیلوگرم و نیتروژن کل آن برابر 0/13 درصد بود. آزمایش به صورت کرتهاییکبار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. به طوری که تقسیط نیتروژن بصورت در 33/33 =T1 - درصد در مرحله 5 روز بعد از نشاءکاری33/33 + درصد در ابتدای پنجهدهی+ 33/33 درصد در مرحله ظهور خوشه آغازین، 33/33 = T2 در صد در مرحله 5 روز بعد از ن شاءکاری33/33 + در صد در ابتدای پنجهدهی33/33 + در صد در مرحله خوشهدهی کامل، 33/33 =T3 درصد در مرحله 5 روز بعد از نشاءکاری33/33 + درصد در ابتدای پنجهدهی33/33 + درصد در مرحله خوشهدهی کامل و 25 =T4 درصد در مرحله 5 روز بعد از نشاءکاری25 + درصد در ابتدای پنجهدهی25 + درصد در مرحله خوشهدهی کامل - به عنوان عامل اصلی و 3 تراکم کاشت 40، 120 و 200 بوته در متر مربع به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند.
جهت اجرای طرح، ابتدا زمین خزانه آماده و عمل تسطیح، مالهکشی و کودپاشی انجام شد و سپس بذرها توسط محلول 5 در هزار ویتاواکس تیرام ضدعفونی شدند و در محیط مناسب جوانهدار گردیده، گوشهای از مزرعه به خزانه اختصاص یافت و 60 کیلوگرم بذر براییک هکتار در خزانه مصرف شد و بعد از آن زمین را به سه بلوک که هر بلوک دارای12 کرت با طول و عرض 2×5 متر مربع بوده تقسیم گردید. در زمان کاشت کود فسفر خالص به مقدار 111 کیلوگرم در هکتار به فرم سوپر فسفات تریپل و پتاس خالص به مقدار 46 کیلوگرم در هکتار به فرم سولفات پتاسیم مصرف گردید. زمانی که ارتفاع نشاء به 25
