بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش، بهمنظور تعیین سن و وزن مناسب پروار، خصوصیات پرواری و ویژگیهای لاشه برههای بهمئی مورد بررسی قرار گرفت. 36 بره نر در سه گروه وزنی 20 تا 25 - گروه اول - ، 25 تا 30 - گروه دوم - و 30 تا 35 - گروه سوم - کیلوگرم، به ترتیب با سنین 4، 6 و 8 ماهه، در 3 گروه آزمایشی 12 رأسی همسن قرار داده شدند. جیره غذایی حاوی 2/4 مگاکالری انرژی قابلمتابولیسم و 9/8 درصد پروتئین خام بود. مدت آزمایش 132روز، که 20 روز اول مرحله عادتپذیری بود. برهها هر 28 روز یکبار بهصورت انفرادی وزن شدند. در پایان آزمایش، از هر گروه، 3 بره بهتصادف کشتار شد. میانگین افزایش وزن روزانه برای بره های گروههای اول، دوم و سوم بهترتیب 161، 176 و 188 گرم - P<0/05 - ، و ضریب تبدیل غذایی برای این گروهها بهترتیب 7/2، 8/24 و 9/2 بود.
درصد وزن لاشه سرد به وزن زنده هنگام کشتار برای این گروهها بهترتیب 48/27، 47/23 و 51/84 درصد - P<0/05 - ، درصد وزن گوشت لاشه به وزن لاشه سرد بهترتیب 55/73، 55/84 و 55/11 درصد - P>0/05 - ، درصد وزن چربی لاشه - دنبه + چربی فیزیکی - بهترتیب 27/9، 27/75 و 31/35 درصد - P<0/05 - و درصد وزن استخوان لاشه بهترتیب 14/9، 14/7 و 12/25 درصد بود . - P<0/05 - در پروار برههای با سن و وزن بالاتر ، ضریب تبدیل غذایی و درصد چربی لاشه افزایش یافت. با توجه به خصوصیات پرواری و ویژگیهای لاشه مورد بررسی، پروار برههای گروه اول - برههای 4 ماهه با وزن 20 تا 25 کیلوگرم - ، به دلیل بازده غذایی بهتر و درصد چربی لاشه کمتر، مناسبتر از دو گروه دیگر بود و برای این توده گوسفند پیشنهاد میشود.
مقدمه
در حدود 1/2 میلیون رأس گوسفند در استان کهگیلویه و بویراحمد پرورش داده میشود. اقتصاد مردم روستایی این استان عمدتاً وابسته به پرورش دام است و از طرفی تعداد دام موجود بیش از ظرفیت مراتع میباشد. بنابراین عدم تعادل دام و مرتع، موجب افزایش شدت چرا، فرسایش خاک و تخریب مراتع شده است. برای جلوگیری از این معضل، اقداماتی برای اسکان عشایر صورت گرفته است و دامداران موظف شدهاند که با تغییر در سیستم پرورش و نگهداری دام ، تعداد آن را کاهش داده و حتی نوع آن را نیز تغییر دهند. قریببه 880 هزار واحد دامی، اضافه بر ظرفیت منابع غذایی استان هستند. لذا یکی از راهحلهای کاهش فشار بر مراتع، پرواربندی بره می باشد که برای این تعادل نقش مؤثری را ایفاء مینماید. این درحالی است که قدرت پرواری دامهای منطقه بهطور علمی شناسایی نشده است.
اکثر دامداران منطقه، برهها را در وزن 20 تا 35 کیلوگرم و سن 4 تا 8 ماهه از گله جدا میکنند که آنها را، یا پروار میکنند و یا اینکه به بازار و پرواربندان عرضه می دارند. بطور کلی بیشتر برهها در این سن و وزن خریداری و پروار میشوند. اما اینکه در پرواربندی ، کدام وزن و سن مناسب تر است، اختلاف نظر وجود دارد. گزارشهایی در مورد وزن و سن پروار مناسب برای دیگر تودههای گوسفند کشور ارائه شده است 1 - ، 2، 3 و - 4 ولی در مورد گوسفند بهمئی اطلاعات علمی موجود نیست. در این پژوهش، خصوصیات پرواری و ویژگیهای لاشه سه گروه سنی و وزنی برههای نر این توده گوسفند بومی مورد بررسی قرار گرفت تا بتوان سن و وزن مناسب پروار را مشخص کرد.
مواد و روشها
در این آزمایش، 36 بره نر در سه گروه وزنی 20 تا 25 - اول - ، 25 تا 30 - دوم - و 30 تا 35 - سوم - کیلوگرم - بهترتیب با سن 4، 6 و 8 ماهه و برههای هر گروه همسن بودند - ، در سه آغل گروهی - هر گروه 12 بره - قرار داده شدند. برای هر گروه آزمایشی، آخور و آبخوری به حد کافی منظور شد تا دامها به سهولت به مواد خوراکی و آب دسترسی داشته باشند. مدت آزمایش 132 روز بود که مدت 20 روز اول به مرحله عادت پذیری تخصیص یافت و در این مدت واکسیناسیون علیه بیماریهای شایع دامی و همچنین مصرف داروهای ضد انگل انجام شد. گوسفندان در روز ابتدای آزمایش و هر 28 روز یک بار بهصورت انفرادی وزن شدند.
جیرههای غذایی بر اساس جداول استاندارد غذایی تنظیم شد. جیره غذایی حاوی 2/4 مگاکالری انرژی قابلمتابولیسم و 9/8 درصد پروتئین خام بود. در پایان آزمایش، از هر گروه سه بره بهتصادف کشتار شد. کشتار دام و قطعهبندی لاشه بر اساس روش متداول در ایران - 8 - انجام گرفت. نمونه های گوشت چرخ شده حاصله از نیم لاشه مورد تجزیه شیمیایی قرار گرفتند. مدل آماری این طرح به صورت طرحکاملاً تصادفی با 3 تیمار و 12 تکرار بود. که بهترتیب از چپ به راست برابر با اثر متغیر وابسته، میانگین کل، اثر متغیر ثابت و اثر خطا میباشد. دادههای انفرادی حاصل از آزمایش پرواربندی و اطلاعات کشتار و قطعه بندی هر گروه آزمایشی ثبت شد. داده ها با با نرمافزار MSTATC مورد تجزیه آماری قرار گرفت. میانگینها با آزمون دانکن مقایسه شد. مقدار خوراک مصرفی و ضریب تبدیل غذایی به صورت گروهی برای کل دوره محاسبه شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه آماری خصوصیات پرواری و ویژگیهای لاشه سه گروه آزمایشی مورد بررسی - گروههای وزنی 20 تا 25، 25 تا 30 و 30 تا 35 کیلوگرمی، بهترتیب با سن 4، 6 و 8 ماهه - در جدول 1 نشان داده شده است. میانگین وزن زنده در ابتدای آزمایش برای سه گروه آزمایشی اول، دوم و سوم بهترتیب 22/47، 27/66 و 32/87 کیلوگرم - P<0/01 - ، میانگین وزن زنده در پایان آزمایش بهترتیب 40/54، 47/37 و 53/92 کیلوگرم - P<0/01 - و میانگین افزایش وزن روزانه بهترتیب 161، 176 و 188 گرم بود . - P<0/05 - به دلیل تغذیه گروهی در این آزمایش، داده های به دست آمده در مورد خوراک مصرفی و ضریب تبدیل غذایی مورد تجزیه آماری قرار نگرفت.
میانگین خوراک مصرفی روزانه برای سه گروه آزمایشی بهترتیب 1/16، 1/45 و 1/73 کیلوگرم و میانگین ضریب تبدیل غذایی بهترتیب 7/2، 8/24 و 9/2 بود. معمولاً با افزایش سن و وزن بدن برهها در ابتدای پروار، اضافه وزن روزانه میباید کمتر شود که در تحقیقهای دیگر 2 - ، 3 و - 4 نیز گزارش شده است ولی در این آزمایش با افزایش سن و وزن برهها در ابتدای پروار، اضافه وزن روزانه افزایش یافت. با افزایش وزن بدن در ابتدای آزمایش، مقدار خوراک مصرفی روزانه و ضریب تبدیل غذایی افزایش نشان داد و تفاوت ضریب تبدیل در گروه اول و سوم در حدود 2 واحد بود که با گزارشهای دیگر 2 - ، 3 و - 4 نیز هماهنگی دارد. در مطالعه دیگر - 3 - در مورد بره های لریبختیاری پروار شده با سن کمتر - بعد از شیرگیری - ، نسبت به برههای پروار شده با سن بیشتر 3 - ماه بعد از شیرگیری - ، افزایش وزن روزانه 212 - در مقابل 197 گرم - ، و ضریب تبدیل غذایی 7/7 - در مقابل - 10/1 بهطور معنیداری بهتر بود.
هزینه غذایی هر کیلوگرم افزایش وزن زنده برای برای سه گروه وزنی محاسبه شد. هزینه تولید برای هر کیلوگرم افزایش وزن زنده در بره های گروه اول 20 - تا 25 کیلویی - ، نسبت به دو گروه دیگر بهترتیب 12/7 و 21/8 درصد ارزانتر بود. در مطالعه دیگر - 3 - نیز، در پروار بره های لریبختیاری با سن کمتر، نسبت به بره های پروار شده با سن بیشتر، هزینه تولید برای هر کیلوگرم افزایش وزن زنده، 17 درصد کمتر بود.
میانگین وزن زنده هنگام کشتار برای سه گروه آزمایشی بهترتیب 41/8، 47/3 و 53/8 کیلوگرم - P<0/01 - و درصد وزن لاشه سرد به وزن زنده برای این سه گروه بهترتیب 48/3، 47/3 و 51/8 درصد بود . - P<0/05 - در یک تحقیق - 1 - در پروار بره های ترکی قشقایی، با افزایش وزن زنده هنگام کشتار از 29 به 42 کیلوگرم، درصد لاشه سرد از 49/6 به 56/5 درصد افزایش داشت. در مطالعههای دیگر نیز 3 - و - 4 با افزایش وزن زنده هنگام کشتار، درصد لاشه افزایش یافت.
درصد وزن گوشت لاشه به وزن لاشه سرد برای این سه گروه بهترتیب 53/7، 54/8 و 55/1 درصد - P>0/05 - ، درصد وزن چربی لاشه - چربی فیزیکی + دنبه - بهترتیب 27/9، 27/7 و 31/3 درصد - P<0/05 - و درصد وزن استخوان لاشه بهترتیب 14/9، 14/7 و 12/25 درصد بود . - P<0/05 - با افزایش وزن در گروههای آزمایشی، درصد لاشه سرد و درصد چربی لاشه افزایش یافت و درصد استخوان لاشه کاهش یافت. با افزایش درصد چربی لاشه، از کیفیت لاشه کاسته شد.
در مطالعه دیگر - 1 - نیز، در پروار برههای ترکیقشقایی، با افزایش وزن زنده هنگام کشتار از 29 به 42 کیلوگرم، درصد گوشت لاشه کاهش 50/4 - درمقابل 45/8 درصد - ، درصد چربی لاشه - چربی فیزیکی + دنبه - افزایش 30/5 - در مقابل 39/1 درصد - و درصد استخوان لاشه کاهش 18 - در مقابل 13/9 درصد - یافت. همچنین در یک تحقیق بر روی پروار برههای لری بختیاری - 2 - ، با افزایش وزن کشتار از 45 به 60 کیلوگرم، وزن کل گوشت، دنبه، چربی زیرجلدی، و چربی بینعضلانی بهطور معنی داری افزایش یافت، درحالیکه درصد کل گوشت و استخوان کاهش یافت. در گزارشهای دیگر 3 - و - 4 نیز با افزایش وزن یا سن در ابتدای پروار، درصد لاشه سرد و درصد چربی لاشه افزایش نشان داد ولی درصد گوشت و استخوان کاهش یافت. نتایج حاصله از این تحقیق در مورد خصوصیات پرواری و ویزگیهای لاشه، با نتایج حاصله از دیگر نژادهای گوسفند 5 - ، 6، 7 و - 9
هماهنگی دارد.
بهطور کلی با توجه به خصوصیات پرواری - اضافه وزن روزانه و ضریب تبدیل غذایی - و ویزگیهای لاشه - درصد لاشه سرد، درصد گوشت، چربی و استخوان لاشه - مورد بررسی، پروار برههای گروه اول 20 - تا 25 کیلوگرمی - بهدلیل بازده غذایی بهتر، ارزانتر تمامشدن یک کیلوگرم افزایش وزن زنده و درصد چربی لاشه کمتر، نسبت به دو گروه دوم و سوم - با وزن 25 تا 30 و 30 تا 35 کیلوگرم - ، مناسبتر بود و برای پرواربندی این توده گوسفند پیشنهاد میشود.
