بخشی از مقاله
چکیده
جهت بررسیهروابط بین عملکرد دانه و برخی از صفات مهم زراعی در گندم نان،هشانزدههژنوتیپهگندمهنانهدر شرایط آبیاري مطلوب و تنش خشکی، مورد آزمایش قرار گرفتندههروش آماري تجزیهي مسیر جهت بررسیه میزان اثر بخشی مستقیم و غیر مستقیم هر یک از صفات فوق بر عملکرد دانه مورد استفاده قرار گرفتههنتایج نشان داد کههدر شرایط آبیاري مطلوب، عملکرد زیستتوده داراي بیشترین تاثیر مستقیم بر عملکرد دانه بود و سایر صفات زتعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلک در سنبله و تعداد گلچه در سنبلکطهنیز از طریق آن باعث افزایش عملکرد دانه شدهانده هپس از آن شاخص برداشت با بیشترین تاثیر مستقیم بر عملکرد دانه، قرار گرفته هدر شرایط تنش خشکی، شاخص برداشت به عنوان مناسبترین صفت تاثیر گذار بر عملکرد دانه انتخاب شدههزیرا، این صفت داراي بیشترین تاثیر مستقیم بر عملکرد دانه بوده وهوزن هزار دانه و تعداد روز تا رسیدگی از طریق آن عملکرد دانه را به ترتیب افزایش و کاهش دادندههدر مرحلهي دوم، عملکرد زیستتوده دومین صفتی بود که تاثیر مستقیم و مثبت بالایی بر عملکرد دانه داشت و شاخص برداشت نیز از طریق آن عملکرد دانه را کاستههدر نهایت، تعدادهروز تا رسیدگی فیزیولوژیک با تاثیر گذاري مستقیم و منفی بالا بر عملکردهدانههبه عنوان سومین صفت در شرایط تنش خشکی معرفی شده
واژه هاي کلیدي : ثهگندم،هتنش خشکی، تجزیه مسیرگه ه
.1 مقدمه
عملکرد دانه گندم تلفیقی از صفاتهبسیاري در دورهي زندگی گیاه استههبرخی از پژوهشگران ]ک[همعتقدند کههاگر صفات مرتبط با عملکرد بهعنوان معیار انتخاب در نظر گرفته شوند، انتخاب ژنوتیپهایی با عملکرد بالاتر و سازش یافتهتر به شرایط محدودیت آب،هموثرترهاستههبه احتمال زیاد، همبستگی سادهيهعملکرد دانه وهعوامل موثرهبر آن، تصویر روشنی از اهمیت هرهعامل در تعیین عملکرد را فراهم نمیکنده]خ[ههاز این رو،هروشهاي آماري متفاوتی از جمله تجزیهي مسیرهبراي تعیین چگونگی تاثیر هر صفت بر عملکرد گیاهان زراعی مورد استفاده قرار میگیردهههه این پژوهش با هدف تعیین چگونگی تاثیر زمستقیم یا غیر مستقیمطهصفاتهتعداد روز تاهرسیدگی فیزیولوژیک، عملکرد زیست توده،ههشاخص برداشت، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلک در سنبله، تعداد گلچه در سنبلک، تعداد پنجه در واحد سطح و ارتفاع بوتههبر عملکرد دانه باهروشهآماري تجزیه مسیر در شرایط مطلوب رطوبتی و تنش خشکی پس از گلدهیهانجام شدهههه
.2 مواد و روشها
پژوهشهحاضر در منطقهي بختاجرد واقع در چهکیلومتري شهرستان داراب در استان فارسهزطول جغرافیایی للهدرجه و چله دقیقه و عرض جغرافیایی سخهدرجه و شخهدقیقه و ارتفاع هسه1همتر از سطح دریاطهبه مدت دو سال زراعی زخشب1شک1هو کشبه خشک1طهانجام شدههمنطقهي دارابهداراي آب و هوايهنیمه خشک بوده و میانگین بارندگی سالیانهي آن که اکثرا درهپاییز وه زمستان رخ میدهد، هلخهمیلیمتر میباشدههبر اساس نمونه برداري تاهعمقهکهسانتیمتريهخاك، بافت خاك محل آزمایش لومی طهبودهههه آزمایش در هر دو سالهبه صورت کرتهاي خرد شده در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار انجام شدههرژیم آبیاري و ژنوتیپهبه ترتیب به عنوان عامل اصلیهوهعامل فرعی در نظر گرفته شده هرژیم آبیاري شامل دوهسطحگه1هه آبیاري کامل خه هقطع آبیاري پس از مرحلهي گلدهی زZGS69ط ه]ل[ هبوده هژنوتیپهاي مورد استفاده شامل پانزده لاین امیدبخش هب علاوهي رقم شاهد منطقه هزچمرانطهبودهزجدول 1طههتیمارهاي آبیاري مطلوب و تنش خشکی تا مرحلهي گلدهی به طور همزمان آبیاري شدنده هاز این مرحله به بعد آبیاري تیمار تنش قطع شدههاما، تیمارهاي آبیاري مطلوب تا مرحلهي رسیدگی فیزیولوژیک طه]ل[هآبیاري شدندههبذر ژنوتیپها برروي خطوط چهمتري کشت شدندههتراکم کاشت هلخهبوته در متر مربع و کاشت به صورت دستی انجام شدههتاریخ کاشت ل1هو لخهآذر ماه به ترتیب در سال اول و دوم آزمایش بوده روابط بین عملکرد دانه باهاجزاء عملکردهزوزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچههدر سنبله، تعداد گلچه در سنبلچههو تعداد پنجه در واحد سطحط، ارتفاع بوته و تاریخ رسیدگی فیزیولوژیکهدر شرایط آبیاري مطلوب و تنش خشکی با بکارگیريهمیانگین صفات در دو سال زراعیهمورد ارزیابی قرار گرفتههبراي این منظور، از روشهآماري تجزیهي مسیرهاستفاده شدههنرم افزارهاي Minitabهو SPSSهبراي تجزیه و تحلیل دادههاهمورد استفاده قرار گرفتنده
.3 نتایج و بحث
به منظور تبیین روابط علی بینهصفات موثر بر عملکرد دانه در شرایطهمطلوب و تنش،هضرایب همبستگی بههوسیلهي روش تجزیهي مسیر به اثرات مستقیم و غیرمستقیم تخصیص یافته هنتایج تجزیهي مسیر نشان داد که عملکرد زیستتوده و شاخص برداشت به ترتیب داراي بالاترین اثر مثبت زخ1سفه هو چخکفهطهبر عملکرد دانه در شرایط مطلوب رطوبتی بودنده زجدول خطهههمچنین، در شرایط تنشهنیزهبه ترتیب شاخص برداشت و عملکرد زیست توده بالاترین اثر مثبت زکسهف1هو چکچفهطهرا بر عملکرد دانه نشان دادند زجدولهخطههاین روش آماري نقش شاخص برداشت در عملکرد دانه را برجستهتر از عملکرد زیستتوده در شرایط تنش در مقایسه با شرایط مطلوب، نشان میدهدههیا به عبارتی ژنوتیپهایی که درهاین شرایط بوسیلهي مکانیسمهایی مانند انتقال مجدد یا زودرسی درصد بیشتري از مواد فتوسنتزي را به سنبل ها اختصاص میدهنده زشاخص برداشت بالاترط، عملکرد دانهي بیشتري خواهند داشتههمحمدي و همکاران [1]هنیز نقش بیشتر شاخص برداشت نسبت به عملکرد زیستتودههراهدر عملکرد دانههدر شرایط تنشهخشکیهگزارش کردندههدر شرایط تنش خشکی،هتعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک نیز داراي اثر قابل توجه منفی مستقیم زلچچ فهبطهبر عملکرد دانه بودهزجدول خطههون جینکل و همکاران ]چ[هنیز ارتباط بین عملکرد دانه و تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیکهرا در شرایط تنش منفی گزارش کردندهههه
در شرایط مطلوب رطوبتی،ههبالاترین اثر غیر مستقیم در صفاتهتعداد دانه در سنبلههزهکچفهط، تعداد سنبلکهدر سنبلهه زچکچفهط، تعداد گلچه در سنبلکهزهسچفهط، ارتفاع بوتههزخکلفهطهو تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیکهزهچکفهطهبدست آمد، که همگی از طریق تاثیر مثبت بر عملکرد زیستتوده،هباعث افزایش عملکرد دانه شدندهزجدول خطههدر شرایط تنش خشکی،ه بیشترین اثر غیر مستقیم در صفات عملکرد زیست توده زلسکفهبط، شاخص برداشت زلکچفهبط، وزن هزار دانه زکککفهط،ه تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک زسککفهبطهو ارتفاع بوته زه1چفهبطهمشاهده شدههعملکرد زیستتوده،هتعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیکهو ارتفاع بوتههاز طریق شاخص برداشتهعملکرد دانه را کاهش دادندهههمچنین، شاخص برداشت نیز از طریق عملکرد زیستتوده بر عملکرد دانه تاثیر منفی داشتههاما، وزن هزار دانه از طریق افزایش شاخص برداشت عملکرد دانه را افزایش دادههه
هه هبا توجه به نتایج بدست آمده از تجزیهي مسیر، به نظر میرسد که در شرایط آبیاري مطلوب، عملکرد زیستتوده که داراي بیشترین تاثیر مستقیم بر عملکرد دانه بوده و سایر صفات زتعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلکهدر سنبلههو تعداد گلچه در سنبلکطهنیز از طریق آن باعث افزایش عملکرد دانه شدهاند، به عنوان مهمترین صفت معرفی میشود و پس از آن شاخص برداشت با بیشترین تاثیر مستقیم بر عملکرد دانه،هقرار دارد زجدول خطههدر شرایط تنش خشکی، شاخص برداشت به عنوان مناسبترین صفت تاثیر گذار برهعملکرد دانه انتخاب میشودههزیرا، این صفت داراي بیشترین تاثیر مستقیم بر عملکرد دانه بوده و وزن هزار دانه و تعداد روز تا رسیدگی از طریق آن عملکرد دانه را به ترتیب افزایش و کاهش دادندهههمچنین، عملکرد زیستتوده از طریق آن عملکرد دانه را کاهش دادههدر مرحلهي بعد، عملکرد زیستتوده دومین صفتی بود که تاثیر مستقیم و مثبت بالایی بر عملکرد دانه داشت و شاخص برداشت نیز از طریق آن عملکرد دانه را کاستههدر نهایت، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک با تاثیر گذاري مستقیم و منفی بالا بر عملکرد به عنوان سومین صفت معرفی میشود زجدول خطههه
