بخشی از مقاله
چکیده
این آزمایش به منظور بررسی مراحل فنولوژیکی جو در سال زراعی 1392-91در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه زنجان در قالب طرح آماري بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق27 توده بومی حاصل از ژرم پلاسم جهانی جو به همراه پنج رقم شاهد ایرانی استفاده گردید. در این آزمایش صفات فنولوژیک مشتمل بر روز تا سبز شدن، روز تا ساقهروي، روز تا بوتینگ، روز تا سنبلهدهی، روز تا گلدهی و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک یادداشتبرداري شدند.
نتایج حاصل از تجزیه واریانس هر یک از صفات مورد ارزیابی از لحاظ تمامی صفات فنولوژیک معنیدار بود. تودههاي بومی 1042، 1515، 1506،1377،1518،1792 و همچنین رقم شاهد جو21 به عنوان ژنوتیپهاي زودرس شناخته شدند و در بین این تودهها تودههاي بومی 1515و 1506 به دلیل عملکرد بالا که نوعی توانایی فنولوژیکی جهت اشتفاده حداکثري از فصل رشدي بهخصوص در دوره مهمی همچون دوره پرشدن دانه را دارند براي استفاده در بهنژادي براي ایجاد مقاومت به خشکی براي شرایط خشکی انتهاي فصل در جو معرفی گردیدند.
مقدمه
کمبود آب از مهمترین تنشهاي محیطی و عامل اصلی کاهش در تولیدات گیاهی است. کاهش عملکرد گیاه در نتیجه تنش کمبود آب احتمالا بیشتر از مجموعه تمام عوامل غیر از آن میباشد - . - Sharma, and Dubey, 2005 تنشهاي محیطی بخصوص تنش خشکی، مهمترین عوامل کاهنده عملکرد گیاهان زراعی در سراسر جهان بوده و به همین دلیل پتانسیل ژنتیکی عملکرد گیاهان زراعی تحقق نمییابد . - Kamali et al.,2009 - در کشاورزي، خشکی به وضعیتی اطلاق میشود که میزان بارندگی در طی فصل رشد به اندازهاي ناچیز باشد که موجب کاهش عملکرد گیاه زراعی شود
ایران با متوسط نزولات آسمانی 240 میلیمتر در سال طبق تعریف آمبروژه در زمره مناطق خشک و نیمهخشک، قرار می-گیرد - کردوانی، . - 1367 بر همین اساس زنجان نیز با این میزان بارندگی با مشکل کمبود آب و بروز تنش خشکی مواجه است. دراکثر مناطق کشت غلات مخصوصا در مناطق مدیترانهاي، مرحله پرشدن دانه، عموما با چندین نوع تنشزنده و غیر زنده مواجه میشود. پرشدن دانه معمولا در این مناطق زمانی صورت میگیرد که دماي هوا و تنش خشکی در حال افزایش است
جو - Hordum Vulgar - یکی از پنج غله زراعی مهم در جهان است که به طور گسترده براي تهیه غذاي بشر و حیوانات استفاده میشود . - Desimir et al., 2004 - سطح زیر کشت این گیاه در ایران در سال زراعی 1389-90 حدود 1/6 میلیون هکتار برآورد شده که 41/1 درصد آن آبی و 58/9 درصد دیم بوده است. میزان تولید جو در کشور حدود 2/9 میلیون تن برآورد شده که 66/1 درصد آن از اراضی آبی و 33/9 درصد از کشت دیم حاصل شده است
جو دامنه وسیعی از سازگاري به محیطهاي مختلف را از خود نشان میدهد و بیشتر در نواحی مستعد تنش خشکی کشت میگردد. با وجود این، عملکرد جو نیز مانند سایر محصولات زراعی تحت تاثیر تنش خشکی قرار میگیرد. در بسیاري از کشورها، جو تنها محصول دیم است که کشاورزان قادر به کشت آن بوده و اغلب در معرض کمبود شدید آب در انتهاي فصل رشد بر اثر تنش خشکی قرار دارد
با توجه به کاهش بارندگیهاي سالانه و افزایش خشکی و دماي هوا در سالهاي اخیر، تولید ارقام متحمل و داراي پتانسیل عملکرد بالا براي اصلاحگران اهمیت زیادي دارد . - Blum et al.,1989 - فرار از خشکی از طریق گلدهی زودرس و یا از طریق کوتاه شدن طول براي دوره رشد در مناطقی که دچار تنش خشکی انتهاي فصل میباشند، بهعنوان سازوکار فرار یا اجتناب از خشکی در نظر گرفته میشود . - Blum,1988 - این مطالعه با هدف بررسی و مطالعه تغییرات فنولوژیکی تودههاي بومی جو در شرایط مزرعه و شناسایی ژنوتیپهاي زودرس جهت کارهاي اصلاحی براي شرایط تنش خشکی انتهاي فصل اجرا گردید.
مواد و روشها
این آزمایش در سال زراعی 1392-91در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه زنجان با مختصات جغرافیایی 36 درجه و 40 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 24 دقیقه طول شرقی و ارتفاع 1662 متر از سطح دریا و خاك از نوع بافت لومشنی در قالب طرح آماري بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق27 توده بومی حاصل از ژرم پلاسم جهانی جو - جدول - 1 به همراه پنج رقم شاهد ایرانی - جدول - 2 استفاده گردید. کشت به صورت آبی در اوایل آبان ماه در هر پلات به ابعاد 1×1 به فواصل 20 سانتیمتر بین ردیف و سه سانتیمتر فواصل روي ردیف صورت گرفت.
بعد از اتمام کشت آبیاري هر دو طرح به صورت نرمال به فواصل 7روز تا زمان گلدهی صورت گرفت و سپس در شرایط تنش، آبیاري در مرحله گلدهی متوقف شده و قطع آبیاري تا انتهاي فصل رشد ادامه یافت. در این آزمایش صفات فنولوژیک مشتمل بر روز تا سبز شدن، روز تا ساقهروي، روز تا بوتینگ، روز تا سنبلهدهی، روز تا گلدهی و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک یادداشتبرداري شدند. پس از رسیدگی کامل از هر کرت پنج بوته برداشت شد و عملکرد مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه واریانس طرح و همچنین مقایسه میانگینها با نرم افزار SAS و نسخه 9/1 انجام پذیرفت. همبستگیها نیز با نرم افزار SPSS، نسخه 19 صورت پذیرفت.
