بخشی از مقاله
چکیده
توجه به جنبه های اقتصادی تولید در بخش کشاورزی با توجه به عوامل فنی و تولیدی، می تواند مدیریت صحیح بخش کشاورزی در چرخه اقتصادی کشورا تضمین نماید. در میان نهاده های تولید دراین بخش اقتصادی کشور، آب از اهمیت ویژه ای بر خوردار است. درکشوری مانند ایران کشت آبی یکی از اصلی ترین فاکتورهای تولید غذا به شمار می آید به ویژه که استقرار ایران در مدار 30 درجه نیم کره شمالی به علت قرار گرفتن در کمربند خشک کره زمین، خشکی و خشک سالی را از جمله ویژگی های طبیعی کشورما قرار داده است. .
اگر چه مسایل مربوط به قیمت گذاری برای آب در بخش کشاورزی از جمله موضوعاتی است که سالیان زیادی مباحث مربوط به آن مطرح می باشد، ولی در حال حاضر قیمت پرداختی از سوی کشاورزان برای این نهاده کم یاب مطابق ارزش واقعی آن نمی باشد .
در مطالعه حاضر که در سال 1395 انجام شده با استفاده روش باقیمانده - غیرپارامتری - برای محصولات عمده در اراضی تحت پوشش شبکه آبیاری مارون، ارزش واقعی آب در تولید محصول گندم به عنوان ابزاری مناسب جهت مدیریت بهتر منابع آب مورد محاسبه قرار گرفته است؛ و در ادامه با استفاده از روش تابع تولید به تابع ترانسلوگ برای توضیح قیمت واقعی نهاده آب در منطقه مارون بهبهان - جایزان استفاده گردیده و ارزش اقتصادی آب حاصل از تابع ترانسلوگ با تاثیر تغییر قیمت نهاده ها بدست آمده و با ارزش اقتصادی آب حاصل از روش باقیمانده ، مقایسه گردید که نتایج نزدیک می باشد. سرانجام پیشنهادات و راه کارهایی مناسب در جهت بهبود مصرف آب ارایه گردیده است .
مقدمه
نگاهی به گذشته ایران نشان می دهد که برای تعدیل مشکلات ناشی از محدودیت منابع آب، ابتکارها و ابداع های متنوعی در زمینه بهره برداری از منابع آب سطحی و زیرزمینی در ابعاد سازه ای و مدیریتی مورد توجه بوده است
احداث قنوات، سدهای مخزنی و انحرافی در بعد سازه ای و نظام های حق آبری در بعد مدیریتی از جمله این راه کارها می باشد . یکی از مهم ترین مشکلات اقتصادی و اجتماعی آب که بهره برداری و توسعه منابع آبی را با مشکل مواجه کرده است، قیمت غیر واقعی آب در بخش کشاورزی است. در مدیریت تقاضا برای آب نرخ گذاری مناسب، محور برنامه ها و سیاست ها می باشد. گرچه از قدیم خرید و فروش آب بین اشخاص معمول بوده است و بر اساس عرف و سنت هرمنطقه نرخ آن تعیین می شده است. اما در بخش دیگر که عرضه آب از سوی دولت و تقاضا از سوی افراد بوده، همواره قیمت گذاری آب با مشکل مواجه شده است. بنابراین به نظر می رسد قیمت پرداختی کشاورزها در شرایط کنونی با ارزش اقتصادی آب در تولید محصول های مختلف کشاورزی فاصله دارد.
اسمیت و شور در سال 1379 در مطالعه ای به طور موردی به نحوه قیمت گذاری آب در مواقعی که آب آبیاری قابل اندازه گیری نیست پرداختند. این مقاله یک مکانیزم نظری برای قیمت گذاری آب آبیاری بر اساس محصول تولید شده در مواردی که تکنولوژی تولید مورد استفاده کشاورزها نا همگن باشد ارایه می کند. در این تحقیق از تابع سود استفاده شده که در آن خود سود تابعی از عملکرد محصول در نظر گرفته شده است. با حداکثر سازی رابطه سود تبیین شده نسبت به مقدار آب مصرفی مقدار تعرفه آب که تابعی از مقدار محصول تولید شده است به دست می آید. با توجه به شکست بازار در تخصیص منابع آب در این مقاله به ضرورت دخالت بخش عمومی به صورت قوانین و مقررات تاکید شده است.
در مطالعه حاضر اهداف زیر دنبال می شود:
-1 تعیین ارزش واقعی آب کشاورزی در مزارع کشاورزی منطقه مارون بهبهان برای کشت محصول گندم از روش باقی مانده و روش تابع تولید.
-2 تعیین ارزش واقعی آب کشاورزی در مزارع کشاورزی منطقه مارون بهبهان برای کشت محصول گندم از روش پارامتری و ناپارامتری.
-3 مقایسه قیمت های حاصل از دو روش فوق - روش های ناپارامتری و پارامتری - -4 تحلیل قیمت پرداختی فعلی از سوی کشاورزها و بررسی شکاف بین قیمت پرداختی و ارزش واقعی آب
چارچوب نظری
روش های برآورد ارزش اقتصادی آب از دیدتقاضا کننده به دو ره یافت کلی پارامتری وغیرپارامتری تقسیم می شوند . با توجه به هدف مطالعه، روش های باقی مانده - ره یافت غیرپارامتری - و روش تابع تولید - ره یافت پارامتر ی - در برآورد ارزش اقتصادی آب از دید مصرف کننده در بیان مطلب آورده شده و روش ناپارامتری مورد بررسی قرار میگیرد. در روش ناپارامتری یا همان روش باقیمانده : اگر فرض شود که بازار محصول ها و نهاده ها یک kمقدار مصرف آب و w بازار رقابت کامل باشد و بردار سایر نهاده های مورد استفاده در تولید باشد، می توان نوشت
که در آن ارزش کل محصول تولیدی،ارزش تولید نهایی نهاده ام ، مقدار نهاده ام ، ارزش تولید نهایی نهاده آب می باشد. بر اساس رابطه - - 1 می توان نوشت :
در روش پارامتری یا همان روش تابع تولید برای محصولات منتخب در منطقه تابع تولید تخیمن زده خواهد شد. فرض می کنیم کیلوگرم محصول را با به کارگیری یک مجموعه از یک واحد تولیدی مقدار و از جمله نهاده ها - i = 1 2,L, n - xi و از جمله نهاده آب تولید می کند و برای تولید این محصول از یک نهاده از یک تکنولوژی ثابت در قالب یک تابع تولید به صورت زیر استفاده می شود:
به علاوه فرض می شود این واحد تولیدی بتواند نهاده ها را از بازار رقابت آزاد و با قیمت ri تهیه نماید و محصول را با قیمت P در بازار به فروش برساند . لذا تابع زیر بیانگر تابع سود حاصل از فروش محصول برای کشاورز خواهد بود:
- 5 - حال اگر واحد بخواهد سود خود را حداکثر کند باید هر یک از نهاده ها را تا جایی مصرف کندکه مصرف هر واحد نهاده حداقل به اندازه قیمت هر واحد از نهاده ها به ارزش تولید اضافه کند به عبارت دیگر اگر از رابطه بالا نسبت به هر یک از نهاده ها مشتق گرفته و مساوی صفر قرار دهیم خواهیم داشت
