بخشی از مقاله
چکیده
پایش کیفی آب ارزشیابی مهمی در بحث کیفی آب بوده و در فرایند تولید آب سالم ارزش اقتصادی دارد ، هزینه های تولید و تصفیه را کاهش میدهد.نبود شبکه های جمع آوری فاضلاب و تخلیه فاضلاب های خانگی و صنعتی به منابع آب زیرزمینی و استفاده از کودهای شیمیایی جهت کشاورزی کیفیت فیزیکوشیمیایی آب را تغییر داده و تغییر کیفیت آب را ایجاد میکنند.برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی علاوه بر تغییر کیفیت آنها باعث کاهش سطح آبخوان و فرونشست زمین شده است. لذا بررسی کیفیت آب های زیرزمینی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
شهرستان ورامین در 35 کیلومتری جنوب شرق تهران واقع است . جمعیت این شهرستان بالغ بر 468349 نفراست و با داشتن زمین های زراعی فراوان به قطب کشاورزی استان تبدیل شده است که با 195 روستا از شهرستان های مهم استان تهران محسوب میگردد. هدف اصلی این مطالعه تعیین کیفیت آب زیرزمینی شهرستان ورامین ، بررسی نتایج حاصل از آزمایشات فیزیکوشیمیایی آن طی دوره های ترسالی و خشکسالی سال های 90 و 91 بوده است.روش تحقیق این پژوهش براساس نمونه برداری 10 چاه و مراتب پژوهش به صورت تعیین 20 پارامتر فیزیکوشیمیایی به ازای هر چاه در آزمایشگاه مرجع شرکت آب و فاضلاب استان تهران انجام پذیرفت .
با بررسی فراوانی آنیون ها ، بیکربنات 51 ، سولفات 27 و کلراید با 18 بیشترین فراوانی را داشته و با بررسی فراوانی کاتیون ها در آب زیرزمینی منطقه ،سدیم 45 ،کلسیم 35 و منیزیم 19 بیشترین فراوانی را دارا بوده اند. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که غلظت نیترات در برخی روستاها بیش از حداکثر مجاز بوده است. غلظت سولفات ، بیکربنات ، کلرور ، نیترات در اکثر چاه های مورد مطالعه زیر حد استاندارد بوده است . پارامترهای شیمیایی از جمله قلیائیت ، PH ، کلسیم ، پتاسیم ،کلرور ، سدیم در اکثر چاه ها در حد مجاز میباشند. در مورد غلظت فلوئور در نطقهم ورامین مشخص گردید که تقریباً در بیشتر روستاها کمتر از حد مجاز میباشد .
-1 مقدمه
آلودگی آب های زیرزمینی تهران یکی از بزرگ ترین معضلات زیست محیطی این شهر است. تهران از نظر سیستم فاضلاب درمقایسه با شهرهای جهان در بین 10 شهر آخر قرار دارد. نبود سامانه ی دفع فاضلاب در شهر تهران جزء اصلی ترین مشکلات زیستمحیطی این شهر قلمداد میشود - . - 1 حدود 56 از جمعیت شهرستان ورامین شهرنشین و 44 آن در مناطق روستایی ساکن هستند . در روستاهای شهرستان ورامین منابع آب زیرزمینی - چاه - تنها منابع تامین آب شرب ساکنین منطقه می باشد . نظر به پراکندگی موقعیت روستاها و منابع تامین آب ، بررسی کیفیت آب امری ضروری قلمداد میگردد .
این شهرستان به عنوان یکی از شهرستان های استان تهران به دلیل واقع شدن در مجاور پایتخت طی دهه های اخیر رشد جمعیت چشمگیری داشته است که نتیجه آن آلودگی آبهای زیرزمینی منطقه بوده است.در روستاهای شهرستان ورامین هیچ گونه تاسیسات جمع آوری ، تصفیه و دفع بهداشتی فاضلاب وجود ندارد . بخشی از فاضلاب خانه ها در چاه های جذبی رفته و بخشی دیگر در کوچه و خیابان رها میشود - . - 3
در برنامه ریزی پروژه های توسعه منابع آب همواره بایستی جنبه های زیست محیطی و بهداشتی آب و لزوم پیشگیری از بروز حوادث تلخ و ناگوار را مدنظر قرارداد . به عبارت دیگر اعمال مدیریت و کنترل بر کیفیت آب ، موضوعات زیست محیطی ذی ربط و همچنین جنبه های بهداشتی و تندرستی را بایستی جزء لاینفک از برنامه ریزی های منابع آب به شمار آورد - . - 2 در اکثر موارد جاییکه آب زیرزمینی تنها منبع تامین آب شهری می باشد و چاه های برداشت عمدتاً در داخل محدوده شهر هستند اساساً ،کل میزان برداشت آب زیرزمینی در طولانی مدت بیشتر از میزان تغذیه آب زیرزمینی خواهد شد که یکسری پیامدهای منفی اقتصادی و اثرات زیست محیطی را دیر یا زود به دنبال خواهد داشت .
بحث کیفیت آب زیرزمینی را هرگز نمی توان از بهره برداری منبع آنها جدا کرد . این امر بطور گسترده باعث آلودگی شدید و پراکنده آب زیرزمینی به وسیله ترکیبات نیتروژن - نیترات یا آمونیاک - ، بالا بردن سطح شوری - به ویژه سدیم و کلراید - و غلظتهای بالای کربن آلی محلول و بطور غیر مستقیم باعث افزایش حلالیت آهن و دیگرفلزات می شود - . - 2 در محلی که برداشت آب زیرزمینی زیاد و متمرکز باشد چون که بیشتر از میزان های متوسط تغذیه محلی می باشد ، کاهش سطح آب سفره در طول دهه ها ادامه می یابد و باعث یک چرخه کم بازده و پرهزینه به علت عمیق کردن چاه و یا حتی افت زودرس بهره برداری به واسطه رهاسازی چاه ها می شود . - 4 -
بنابراین باید با دوراندیشی به بررسی پیامدهایی پرداخت که بر اثر اجرای پروژِه های برنامه ریزی شده ممکن است ایجاد شود و در مجموع باید اطمینان یافت که نتایج مثبت پروژه تحت تاثیرعوارض نامطلوب و پیامد های منفی آن در محیط زیست یا سایر پروژه های عمرانی دیگری که در بلند مدت مطرح میباشند قرار نمیگیرد . - 4 - گسترش روز افزون جمعیت همراه با رشد صنعتی و اقتصادی مشکلات زیادی را برای زندگی انسان به ارمغان آورده است. از جمله این مشکلات مسئله فاضلاب حاصل از اماکن مسکونی و پسآب های ناشی از فعالیت های صنعتی و دفع غیر صحیح آن می باشد.
در گذشته دفع این آلودگی ها به طبیعت واگذار می گردید اما به تدریج با توجه به کمیت و کیفیت این آلودگی ها لزوم تامین راه حل هایی جهت سالم سازی آب به منظور کاهش آلودگی های محیط زیست و جلوگیری از انتشار بیماریها و همچینین استفاده مجدد از فاضلاب های صنعتی و خانگی که از حجم زیادی برخوردار هستند در جهت تامین آب مورد نیاز مصارف مختلف ضروری تشخیص داده شده است . - 5 -
همزمان با افزایش جمعیت از سویی و توسعه اقتصادی و تغییر در نحوه زندگی از سوی دیگر نیاز به آب جهت مصارف مختلف کشاورزی، صنعتی ، آشامیدنی و بهداشتی بیشتر شده که در نتیجه استفاده گسترده تر از منابع آب را به دنبال داشته است.این بهره برداری حتی در مناطقی که دارای پتانسیل بالایی از نظر ذخایر قابل بهره بردار میباشند مشکلاتی را بوجود آورده که شاید مهمترین آنها را بتوان آلودگی آبها ذکر نمود . ضمن اینکه در مناطق دارای ظرفیت محدود علاوه بر مشکل آلودگی آب کاهش شدید ذخایر نیز دیده میشود - . - 5
در حال حاضر مواد سمی که توسط آب منتقل می شوند مهمترین عوامل زیان بار موجود در آبهای آشامیدنی به حساب می آیند. در جوامع صنعتی مدرن سرچشمه هایی گوناگون برای وارد شدن آلودگی های شیمیایی به درون منابع آب وجود دارد،از آن جمله فضولات حاصل از صنایع شیمیایی ، ضایعات صنایع آبکاری فلزات ، آبهایی که از درون زمین های کشاورزی عبور نموده اند و به موادآفت کش شیمیایی آلوده شده اند و نقاط دفع فضولات شیمیایی ، منابع جدی آلودگی آب هستند - . - 5
با مصرف روزافزون سموم دفع آفات نباتی وعلف کشها و نیز کودهای شیمیایی علاوه بر آلودگی خاک آبهای زیرزمینی نیز در نتیجه انتقال این مواد توسط آب آبیاری یا بارندگی به آبهای زیرزمینی بیشتر و گسترده تر آلوده می شود. آلودگی آب زیرزمینی بر اثر عملیات کشاورزی یک پدیده جدید نیست. مصرف زیاد کودهای شیمیایی به منظور دستیابی به حداکثر تولید در محصولات کشاورزی موجب افزایش نیترات در آبهای زیرزمینی گردیده که سلامت انسان را به خطر انداخته است - . - 2
بنابراین در مورد قابلیت شرب یک آب چنین بیان می شود. آبی که عوامل فیزیکی شیمیایی، بیولوژیکی در حدی باشد که مصرف آن جهت آشامیدن عارضه سویی در کوتاه مدت و دراز مدت در انسان ایجاد نکند.زیرا وجود این عوامل در آب اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان گذارده و یا مانع مصرف بهینه آن می گردد - . - 4 جهت مدیریت منابع آب ، شناخت وضعیت موجود منابع از اهمیت زیادی برخوردار است .از این رو مطالعه در زمینه کیفیت آب شرب مناطق روستایی که اکثراً فاقد سیستم های جمع آوری بهداشتی فاضلاب هستند حائز اهمیت است. بررسی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی ، مقایسه آنها با استانداردهای ملی و جهانی کمک شایانی به کیفیت آب منطقه کرده و توجه مسئولین را در رسیدگی به آب شرب بهداشتی ساکنین در صورت وجود آلودگی در آب جلب مینماید.
پارامترهای فیزیکی ، آن دسته از خصوصیات آب است که به وسیله حواس بینایی،چشایی و یا بویایی قابل تشخیص است.مواد جامد معلق ،کدورت ، رنگ ،طعم ، بو و درجه حرارت در این گروه قرار میگیرند - . - 6 در مدیریت سیستم های تامین آب در هر اجتماعی باید به تعیین پارامترهای فیزیکی نظیر کدورت ، رنگ و بو مزه توجه کافی مبذول شود،چرا که مصرف کنندگان آب در زمینه کیفیت آب براساس حواس خود قضاوت مینمایند - . - 5
کدورت : کدورت زیاد آب میتواند میکروارگانیسم ها را از تاثیر گندزدایی مصون داشته و باعث رشد باکتری ها و افزایش کلر مورد نیاز گردد .بنابراین در هر مرحله ای که گندزدایی صورت می گیرد ،کدورت باید پایین باشد و برای گندزدایی موثر بهتر است کدورت کمتر از 1NTU باشد .کدورت بیش از 5NTU ممکن است قابل تشخیص بوده و منجر به اعتراض مصرف کنندگان گردد - . - 5کدورت آب به وسیله حضور مواد معلقی مانند رس، مواد آلی و غیر آلی بسیار ریز و میکروارگانیسم ایجاد میشود.
