بخشی از مقاله
خلاصه
پروژهها در هر نوع و حجمی، عملیات و فرآیندی و با در نظر گرفتن رویه های انجام کار در آنها، همواره نیازمند روشهای تصمیم گیری سریع، دقیق و در عین حال کاربردی بوده که مدیران را در امر تصمیم گیری بهینه یاری رسانند. علاوه بر اطلاعات دقیق و روا، تصمیم گیری نیازمند تکنیکهایکمّی - کیفی سریع میباشد که بتوان از درون آنها، راه حلهای علمی و عملی را استخراج کرد. بر همین اساس و با هدف تسهیل فرآیند تصمیم گیری برای مدیران، به ویژه مدیران عملیاتی، که همواره با تصمیم گیری سریع و روزمره مرتبط هستند، تکنیک وزن دهی آنتروپی شانون - ت.و.آ.ش - به عنوان یک تکنیک تصمیم گیری بهینه، مطرح میشود.
اصول، مبانی و مفاهیم علمی و عملی این تکنیک و همچنین کاربردهای متصور از آن برای تحلیل گران پروژهها اساس این کار خواهد بود. این کار در پی آن است که بتواند یک تکنیک تصمیم گیری سریع وزن دهی که بر اساس آن وزن معیارهای هدف معین میشود را مورد بحث قرار دهد. این کار از نظر محتوایی میتواند برای تحلیل گران پروژهها بسیار کاربردی واقع شود و فرایند تصمیم گیری روزمره، که بخشی از فعالیتهای لاینفک این دسته از مدیران در پروژهها است را تسهیل بخشد. یافته های مطالعه موردی و شواهدی عینی، دال بر کارا و کاربردی بودن این تکنیک کمی وزن دهی در علم مدیریت پروژه است، چرا که سرعت عمل تصمیم گیری و نتایج روا و ساده، ولی در عین حال کاربردی مهمترین ویژگی های این تکنیک است.
.1 مقدمه
پژوهش علمی، نوعی تحقیق میباشد که در آن از ابزار، تکنیکاهو رویکردهای کمّی و کیفی استفاده میگردد. مهمترین مشخصه پژوهشهای علمی، استفاده از رویکردهای کاربردی-پیمایشی و به کارگیری تکنیکایه کمّی-آماری برای تجزیه و تحلیلهای دقیق میباشد . از نظر پژوهشگران، پژوهش علمی یک فرآیند سیتماتیک باهدف مشخص ساختن یک موقعیت غیرشاخص - نامعین - است. بر اساس مباحث ارائه شده، پژوهشهای علمی - کابردی با هدف ارائه راه حلهایی کاربردی و فوری برای مسائل پیش آمده میباشند که مهمترین ویژگی این راه حلها، قابلیت اجرایی آنها است. هر یک از مراحل فوق فعالیتهای خاصی را میطلبد به طوری که میتوان هر یک از آنها را به طور خاصی بررسی نمود.
تحلیلهای کمّی، مجموعه ایی از فنون، تکنیکها، محاسبات و رویکردهای عددی که کاربرد گسترده ای در علوم انسانی در شاخه مدیریت، تحقیقات بازار و کسبوکار، بازاریابی و ... دارند. در واقع یکی از نیازمندیهای مدیران در شرایط متحول امروزی علاوه بر دسترسی به اطلاعات دقیق و مفید درباره محیط کسب و کار، آشنایی ودر عین حال تسلط بر فنون تجزیه و تحلیل کمّی است. به عبارتی، اساس فعالیتهای یک سازمان مبنی بر تصمیمها و استراتژیهایی است که توسط مدیران اتخاذ میشوند. بنابراین مدیران نیاز به رویکردها و تکنیکایه کمّی دارند که نقشه راه آنها در تصمیم گیریهای دقیق باشد. تحلیلهای کمّی بدون تفکر استنباطی بر نتایج عددی، ارزش معناداری ندارد، زیرا تصمیمها بر مبنای تجزیه و تحلیل ذهنی مبتنی بر اطلاعات دقیق صورت میگیرند. تکنیکها و روشهای مختلفی در حوزه تحلیلهای کمّی وجود دارند که کاربرد هر یک از آنها معنی و مفهوم خاص، و متفاوتی را به فرآیند تصیم گیری، اضافه مینماید
تکنیک وزن دهی آنتروپی شانون یکی از مهمترین تکنیکهای تصمیمگیری کمّی است که میتواند در بسیاری از موارد تصمیمگیری گروهی و غیرگروهی به کار گرفته شود. رویکرد آسان، دقیق و عملی آن باعث شده که تحلیلگران بتوانند نتایج دقیق، سریع و گویا را فراهم سازند. از آنجائی که تحلیلگران پروژهها تصمیمهای مرتبط را بر مبنای تجربه و دانش مرتبط با آن زمینه را اتخاذ مینمایند، این تکنیک میتواند بستر بسیار مناسبی برای آنها فراهم سازد. این تکنیک کمّی، به وسیله ی تحقیقات صورت گرفته توسط شانون و ویوور* در سال 1949، معرفی گردید که در پی آن، دانشمندان زیادی به بسط مفهوم و گستردگی آن در تحقیقات پرداختند. ریشهی این تکنیک را میتوان در تئوری احتمال جست و جو کرد به طوری که خروجیهای آن را میتوان بر مبنای احتمالات فرض شده بر اساس اطلاعات وارد شده، بیان کرد. خروجی هایی که این تکنیک فراهم میسازد، وزن هایی هستند که به شکل توزیع احتمالات بیان میشوند. این تکنیک بخشی از علم تصمیمگیری چند معیاره است که هدف از آن تبیین وزن معیارهای متغیر هدف است
روشهای مختلفی جهت جمع آوری اطلاعات برای این تکنیک تصمیم گیری کمّی وجود دارد که، روشهای مرتبط با علوم اجتماعی از قبیل طیفهای 5 گزینهای، 7 گزینهای و 9 گزینهای یا درجههای مقیاس بندی فاصله ای میتوانند گزینهی مناسبی باشند. در مواردی که میتوان از دادههای عینی - تجربی - زمانی - استفاده کرد، روشهای جمع آوری اطلاعات مذکور کارایی خود را از دست خواهند داد چرا که داده ها از قبل کدگذاری شده اند. لذا در مجموع، هدف این پژوهش بررسی نقش تکنیک وزن دهی آنتروپی شانون به عنوان ابزار وزن دهی - تصمیم گیری برای تحلیلگران پروژهها میباشد که میتواند بینشهای روشن تر و منعطف تری را به مدیران و تصمیمگیران در امر تصمیمگیری ارائه نماید.
.2 ادبیات تحقیق
همانگونه که قبلا اشاره گردید، تکنیک وزن دهی آنتروپی شانون؛ بخشی از تصمیمگیری چند معیاره؛ بعنوان ابزاری هدفمند برای تحلیلگران پروژهها، خواه پروژه های تولیدی یا صنعتی و یا در مواردی دیگر ساخت و ساز، با درجات مختلفی از ریسک و عدم اطمینان - ابهام - همراه است. دلیل وجود این عدم اطمینان در پروژهها، عدم آگاهی از رخدادهای آتی و یا ضعف در پیش بینی آنها است. این عدم اطمینان یا ریسک، با درجات مختلفی در پروژهها ظاهر می شود که به نوع پروژه، حجم تعاملات و عملیات مرتبط با آنها ارتباطکاملاً مستقیمی دارد به گونهای که پروژههایی از قبیل؛ ساخت راکتورهای هستهای، سیستم های حمل ونقل پیشرفته همچون بندر شانگهای یا دبی، و سایر پروژههای نفت و گاز از درجهی بالایی از عدم اطمینان و ریسک برخوردار هستند.
عدم اطمینان و ریسک موجود در پروژهها که؛ پروفسور جان شویلر در کتاب خود* بسیار زیبا، روان و مفهومی آنها به تصویر میکشد[7]، از خیلی آسان مانند نوشتن یک نامه ساده شروع میشود و تا خیلی سخت مانند معرفی یک تکنولوژی پیشرفته ادامه مییابد. برای هر چه بهتر شدن نتایج یک کار - تصمیم گیری - تمامی ابعاد یک پروژه بایستی در نظر گرفته شود که تکنیک تصمیم گیری چند معیاره ابزار بسیار مناسبی برای این کار است
تصمیم گیری چند معیاره به عنوان بخشی از علم تصمیم گیری، کارایی خود را در عمل - در همه ی زمینه ها - اثبات نموده است9]؛ [.10معمولاً، مزیت اصلی این روش، تعامل با معیارهای تصمیم متعارض و متفاوت بوده که تکنیکایه کیفی و کمّی متفاوتی را برای اجرای تحلیل به کار می گیرد. از آنجایی که در این نوع علم تصمیم گیری، تمامی معیارهای هدف از وزن یکسانی برخوردار نیستند، معیاری که بیشترین وزن به آن تعلق میگیرد به عنوان راه حل برتر انتخاب میشود
بنابراین یافتن معیاری که بیشترین وزن را به خود اختصاص داده ، هدف نهایی تکنیکهای تصمیم گیری چند معیاره است.[12] این روش نقش بسیار مهمی در تصمیمگیریهای صورت گرفته در تمامی زمینه ها؛ مهندسی، مدیریتی و عملیاتی داشته که با گذشت زمان تبدیل به یکی از مهمترین تکنیکهای تصمیمگیری کمّی شده است. انتخاب صحیح هر یک از مثال های کاربردی در پروژههایکی از مشخصه های کاربردی این تکنیک کمّی است. کاربرد این علم تصمیم گیری برای تحلیلگران پروژهها درقالب فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ، فرایند تحلیل شبکهای، تاپسیس و غیرقابل ترجمه است این تحقیق در حال حاضر اولین در نوع خود بوده که به کاربرد مستقیم تکنیک وزن دهی آنتروپی شانون برای تصمیم گیریهای عملیاتی برای تحلیل گران پروژهها میپردازد
تحیقیقات زیادی به کاربرد تکنیک وزن دهی آنتروپی شانون در پروژههای خود پرداخته اند. این کاربرد در قالبهای متفاوتی قابل رویت بوده و گاهی نیز آمیخته ای از چند تکنیک میباشد. در حالی که وو و همکاران - 2011 - تکنیک وزن دهی آنتروپی شانون را برای رتبه بندی دی.ام.یو ها حاصل از تکنیک تحلیل پوششی داده ها مورد استفاده قرار داده اند[16]، اصل و همکارانش - 2012 - آمیخته ای از تکنیک وزن دهی آنتروپی شانون و روش دلفی را برای شناسایی و رتبه بندی سیستم های برنامه ریزی منابع سازمانی به کار بردند.
طی تحقیقی تازه انتشار یافته، دینگ و همکاران** - 2016 - آمیخته ای از آنتروپی و مبحث فازی را برای انتخاب بهترین تامین کنندهی قطعات هواپیما در یک پروژه کلان هواپیمایی مورد استفاده قرار دادند.[17] آنتروپی حضور درخشانی در مبحث "عدم اطمینان" دارد به گونه ای که اصلانی و اتکین - 2007 - از آنتروپی برای توسعه و بسط سه شاخص متفاوت در عدم اطمینان استفاده کرده است
تا قبل از این، بسط مفهوم آنتروپی توسط بوشویف و ساشونف - 1999 - با هدف ارائه مدلی جهت برآورد و مدیریت احتمال پروژهها صورت گرفته بود.[19] مهندسی آب نیز از این مبحث بی نصیب نبوده به طوری که تحقیقات بسیار کلانی در این زمینه صورت پذیرفته شده است20]؛.[21 موارد بیان شده، تا آنجایی که اطلاع داریم، مواردی مهم از کاربردهای تکنیک وزن دهی آنتروپی شانون در پروژهها بوده، که در قالب های مختلفی کاربرد و صورت پذیرفته است.
