بخشی از مقاله
چکیده
برآورد احجام و هزینه پروژه یکی از ابزارهای مدیریت پروژه است که به مدیران پروژهها امکان تصمیم گیری با دقت بالاتر در مراحل مختلف را میدهد. برآورد احجام و هزینههای پروژه در مراحل اولیه و پیش از طراحی با استفاده از پارامترهای ابتدایی پروژه این امکان را برای مدیران پروژه فراهم می آورد که در صورتی که منابع مورد نیاز برآورد شده با محدودیتها آنها سازگار نباشد اقدام به تغییر و اصلاح حدود طرح نمایند و از ضرر و زیانهای ناشی از کمبود منابع در حین اجرای پروژه جلوگیری نمایند.
در این مطالعه پارامترهای موثر بر برآورد احجام و هزینه ساخت ساختمانهای مسکونی در مراحل پیش از طراحی شناسایی و اهمیت آنها در برآورد پروژه با روش ساخت یافته مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی - AHP - ارزیابی شده است. با وجود اینکه در گذشته پروژه های تحقیقاتی مختلفی در زمینه برآورد پروژه های ساختمانی در مراحل پیش از طراحی بر اساس پارامترهای ابتدایی انجام شده ا ست، اما در تمامی این مطالعات پارامترهای انتخاب شده بدون طی روشی ساخت یافته و بر اساس دانش و تجربه قبلی مجریان طرح پژوهشی انجام شده است. به منظور افزایش دقت برآوردها در مراحل پیش از طراحی در این تحقیق برای اولین بار پارامترهای اولیه مورد استفاده بر اساس روشی ساخت یافته اولویتبندی شدهاند و پارامترهایی که بیشترین تاثیر را در برآورد پروژههای ساختمانی دارند معرفی شدهاند.
-1 مقدمه
برآورد احجام و هزینههای ساخت بنا در مراحل مختلف طراحی و اجرا برای مدیران پروژه های عمرانی حائز اهمیت است؛ اما داشتن برآوردی با دقت قابل قبول از پروژهها در مراحل اولیه و پیش از طراحی میتواند یکی از معیارهای مهم در تصمیمگیری مدیران جهت انجام سرمایهگذاری و انتخاب روش ساخت در مراحل ابتدائی پروژه باشد. هزینه اجرای یک ساختمان به طور قابل توجهی تحت تاثیر تصمیمات اتخاذ شده از مراحل اولیه خواهد بود. برای نمونه، انتخاب نوع سازه ساختمان به خودی خود تاثیر به سزایی در هزینههای ساخت بنا خواهد داشت.
مطالعات زیادی در زمینه برآورد پروژه های ساخت با استفاده از پارامترهای اولیه صورت گرفته است اما استفاده از روش های مدلسازی برای این منظور بحثی چالش برانگیز است و توضیح روابط پیچیده میان پارامترها و هزینههای پروژه که معمولا با داده های پراکنده همراه هستند مسالهای دشواری خواهد بود. [1] نکته ای که می بایست به خصوص در استفاده از پارامترهای اولیه تعریف کننده محدوده ساخت ساختمانها برای انجام برآورد ساختمان در نظر گرفته اینست که از میان پارامترهای اولیه تعریف کننده محدوده پروژه، پارامترهایی که بیشترین تاثیر را در محدوده تعریف پروژه ساختمانی دارند می بایست در ساخت مدل برآورد مد نظر قرار گیرند و از استفاده از پارامترهایی که تاثیر چندانی در تعیین محدوده پروژه ندارند پرهیز نمود.
به همین دلیل برای نیل به این مهم در این مطالعه اقدام به شناسایی و اولویت بندی پارامترهای تعریف کننده محدوده پروژه های ساختمانی با تکیه بر روشی ساختیافته بر مبنای تحلیل سلسله مراتبی - AHP - کردهایم. نتایج بدست آمده در این مطالعه به عنوان ورودی اصلی مطالعه آتی ما که منظور توسعه مدلی برای برآورد پروژههای ساختمانی در مراحل پیش از طراحی می باشد استفاده خواهد شد.
در ادامه ابتدا به معرفی انواع دستهبندی مختلف روش های برآورد هزینه ساخت در مطالعات مختلف پرداخته و بعد از ارائه یک دستهبندی مناسب از انواع روشها، با بررسی معایب، مزایا، محدودیت ها و فرصتهای ایجاد شده در صورت استفاده از هر یک از روشها، روشهای مناسب برآورد هزینههای ساخت شناخته میشود. در ادامه پژوهش های انجام شده در حوزه برآورد هزینههای ساخت ساختمان بررسی شده و الگویی برای تعیین و مقایسه کمی و کیفی متغیرهای تصمیم در مدلسازی هزینههای ساخت اسکلت ساختمان در مراحل ابتدائی - مرحله پیش از طراحی - معرفی میشود.
-2 معرفی انواع روشهای برآورد
الحاق و بوسابیین هم در مطالعه خود در سال 1998 میلادی، روشهای متعددی برای پیشبینی هزینهها در صنعت ساخت معرفی کرده که در مراحل مختلفی از فرآیند توسعه و ساخت پروژه یا حتی بین مراحل مختلف بکار برده می شوند و جذابیت آنها را به کاربرد، سهولت استفاده، سرعت نتیجهگیری و سطح دقت و اطمینان قابل قبول آنها بستگی دارد. نقاط ضعف احتمالی آنها را نیز علاوه بر کم بودن دقت، در نظر گرفتن عدم قطعیت در پارامترهای تصمیم بر شمردهاند. آنها به نقل از [2-4]، روشهای زیر برای مدلسازی، پیش بینی یا برآورد هزینهها اشاره کرده اند :[4]
. روش واحد عملکردی . روش برآورد حجمی یا مکعبی . روش برآورد مساحت سطحی
. برآورد از طریق رابطه بین سطح و محیط . تحلیل جزئی . برآورد مقادیر تقریبی
. برآورد بر اساس تعداد طبقات و مساحت داخلی . درونیابی . تحلیل منابع
. مهندسی هزینه . برنامهریزی خطی و دینامیکی . تحلیل رگرسیون
. شبیهسازی و آنالیز ریسک . سیستمهای خبره
کاملترین معرفی و دستهبندی روشهای مختلف برآوردهزینه مربوط به مطالعه عدنان نیازی و همکارانش در سال 2006 میلادی است که طی آن یک طبقه بندی سلسله مراتبی جامع از روشهای برآورد هزینه بر اساس دستهبندی ویژگی های مشابه ارائه کرده و برای هر دسته، متدولوژی این انتخاب را که بیانگر ماهیت روشهای آن دسته بوده شرح دادهاند. در این مطالعه روشهای برآورد هزینه به دو دسته کلی کمی و کیفی تقسیم میشود:
· روشهای کیفی برآورد هزینه: در این دستهبندی، اساس روشهای کیفی برآورد هزینه عمدتا تحلیل مقایسهای یک محصول جدید با محصولات قبلی برای شناسایی شباهتهای آنهاست. به طور کلی، برآورد ارائه شده با روشهای کیفی در طول مراحل طراحی مفهومی، برآوردی بر پایه حدس و گمان - - rough estimate خواهد بود.
· روشهای کمی برآورد هزینه: اساس روشهای کمی برآورد هزینه، تحلیل دقیق طراحی محصول، ویژگیهای آن و فرآیندهای مرتبط با تولید آن است. در این روش، هزینهها یا با استفاده از توابع تحلیلی با متغیرهایی که نماینده پارامترهای مختلف محصول هستند محاسبه میشود. هر چند این روشها نتایج دقیقتری ارائه میدهند ولی استفاده از آنها محدود به مراحل پایانی چرخه طراحی محصول است.
روشهای تحلیلی برآورد هزینه مدلهای هزینهای بر اساس خطای مجاز برآورد هزینه بر اساس ویژگی سیستم هزینهیابی فعالیتمحور سریعتر، سازگارتر و نتایج دقیقتر نیازمند برنامهنویسی پیچیده روش سادهتر محدود به حل مسائل خطی امکان مواجه با عدمقطعیت و مسائل کاملا وابسته به داده، بهکارگیری پرهزینهتر غیرخطی بهکارگیری موثر اجزای اصلی هزینه ناکارآمدی در شرایط عدم امکان تشخیص اجزای اصلی هزینه امکان ارزیابی طرحهای فرآیند جایگزین وقتگیر، نیازمند طراحی دقیق و دادههای فرآیند برای بهینهسازی نتایج برنامهریزی روش آسانتر نیازمند اطلاعات هزینهای دقیق از منابع صرف هزینه امکان شناسایی خطای مجاز طراحی نیازمند اطلاعات دقیق طراحی مقرون به صرفهتر امکان تشخیص ویژگیهای پرهزینهتر تشخیص مشکل هزینه ویژگیهای کوچک و پیچیده روش ساده و موثر با استفاده از واحد نیازمند زمان تقدم در مراحل ابتدائی طراحی هزینه فعالیتها
گوداین و دوگان در مطالعه خود در سال 2004 میلادی برای مقایسه روشها مختلف برآورد هزینه معتقدند روشهای سنتی برآورد هزینه از مقادیر برداشت شده استفاده میکنند، در حالی که روشهای برآورد نسبی هزینهها متکی بر پارامترهایی مانند نوع، اندازه و ظرفیت ساختمان هستند. روشهای سنتی برآورد هزینه از طراحیها و مشخصات ساختمان استفاده می کنند و این در حالی که روشهای برآورد نسبی هزینهها یک رابطه خطی بین هزینه نهایی و متغیرهای طراحی اولیه پروژه فرض میکنند.
با این حال فرض وجود این یک رابطه خطی تا حدی محل سوال ابهام بوده است. آنها همچنین اشاره کردند پیشرفتهای اخیر صنعت کامپیوتر، نرم افزار و فناوری اطلاعات رویکردهای جدیدی در برآورد هزینهها ایجاد کرده که از آن جمله ظهور هوش مصنوعی - به عنوان مثال، شبکههای عصبی مصنوعی - است که امکان بررسی و لحاظ روابط غیر خطی و چندگانه بین متغیرها را تسهیل مینماید. آنها معتقندند روشهایی که از تکنولوژیهای جدید استفاده می کنند منجر به تولید نتایج دقیقتر و واقعبینانهتری میشوند .[7]
در نهایت کیم و همکارانش در سال 2013 میلادی، مطالعهای با هدف مقایسه نکات مثبت و منفی استفاده از روشهای مختلف برآورد هزینه ساخت از جمله؛ تحلیل رگرسیون، شبکه عصبی و ماشین بردار پشتیبانی، در برآورد هزینه ساخت ساختمان مدارس انجام داده و نتیجه گرفتند مدل شبکههای عصبی نتایج برآورد دقیقتری نسبت به مدلهای تحلیل رگرسیون و ماشین بردار پشتیبانی ایجاد کرده و نتیجه مدل برآورد تحلیل رگرسیون نیز مناسبتر از مدل برآورد ماشین بردار پشتیبانی بوده است .[8]
-3 مطالعات انجام شده در حوزه برآورد هزینههای ساخت
در جدول 2 روشهای به کار رفته در گذشته به همراه نام محققانی که از آن روشها برای برآورد هزینههای ساخت ساختمان استفاده کردهاند آورده شد. این جدول مهمترین مطالعات روی روشهای مختلف برآورد هزینه ساخت ساختمان را در بر گرفته ولی همه موارد به این جدول محدود نمیشوند:
