بخشی از مقاله
چکیده
استرس شوك سرمایی حاد در ماهی متعاقب کاهش شدید و ناگهانی دماي آب رخ می دهد. این پدیده منجر به بروز پاره اي از پاسخهاي فیزیولوژیک و رفتاري و حتی در مواردي وقوع مرگ و میر می گردد. در مطالعه حاضر، پاسخهاي استرسی ماهی پنگوسی - Pangasianodon hypophthalmus - با اندازه گیري سطوح کورتیزول و گلوکز خون متعاقب اعمال یک شوك سرمایی 24 ساعته - کاهش ناگهانی دماي آب از 28 به 15 درجه سانتیگراد - به ترتیب در زمانهاي قبل از استرس، یک ساعت، 12 ساعت و 24 ساعت بعد از آغاز استرس مورد مطالعه قرار گرفت.
در پایان این مطالعه، علیرغم وقوع درصدي از مرگ و میر - حدودا - 65% هیچگونه تغییري در میزان فراسنجه هاي فوق مشاهده نگردید. نتایج بدست آمده نشان داد با وجود اهمیت غیر قابل انکار کورتیزول و گلوکز به عنوان دو شاخص مهم ارزیابیوقوع استرس در ماهی، بدلیل ماهیت متغییر این فراسنجه ها در گونه هاي مختلف، تغییرات این شاخص ها به تنهایی نباید ملاك ارزیابی وقوع و یا عدم وقوع استرس در ماهی قلمداد گردد.
بنابراین در مطالعات آینده، در نظر گرفتن تغییرات سایر شاخص هاي هورمونی استرس و همچنین بعضی از فراسنجه هاي خونی همراه با بررسی تغییرات پروتئین هاي شوك حرارتی پیشنهاد می گردد.
مقدمه
یکی از انواع استرسهاي طبیعی که ماهی در طول زندگی خود با آن مواجه می شود، تغییرات و نوسانات دمایی آب است. مطالعات پیشین نشان داده است که این نوسانات چه به صورت روزانه و چه بصورت فصلی موجب بیماري و وقوع مرگ و میر در ماهیان شده است.
استرس شوك سرمایی زمانی اتفاق می افتد که یک ماهی که قبلا به یک محدوده دمایی خاص عادت داشته، بطور ناگهانی در معرض کاهش شدید دماي آب قرار گیرد که این منجر به بروز پاسخهاي فیزیولوژیک رفتاري و در مواردي
نیزمنجر به بروز مرگ و میر خواهد شد.
شوك حرارتی تاثیرات منفی متعددي بر ماهی بر جاي می گذارد که از آن جمله می توان به کاهش فعالیتهاي متابولیکی، اختلال در شنا، مختل شدن فعالیتهاي سیستم ایمنی و بالطبع افزایش بیماري و مرگ و میر، ناتوانی در صید و یافتن غذا و نهایتا اختلال در تنظیم تعادل فیزیولوژیک بدن را نام برد.
اگرچه اثرات تغییرات تدریجی درجه حرارت آب بر پاسخ هاي استرسی ماهی قبلآ مورد بررسی قرار گرفته است اما دانش ما در مورد اثرات کاهش ناگهانی دماي آب بر این پاسخ ها بسیار محدود است.
در مطالعات متعددي کورتیزول و گلوکز خون به عنوان دو شاخص مهم وقوع استرس در ماهی در نظر گرفته شده اند.
در مطالعه حاضر پاسخ هاي استرسی در یک گونه از ماهیان گرمسیري متعاقب اعمال یک شوك سرمایی حاد - 13 درجه کاهش ناگهانی دماي آب - مورد بررسی قرار گرفت. میزان کورتیزول و گلوکز سرم همراه با درصد مرگ و میر طی یک، دوازده و بیست و چهار ساعت شوك دهی مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفت.
مواد و روش ها:
طرح آزمایش
بچه ماهیان پنگوسی - با میانگین وزن 1/27 ± 0/24 گرم و میانگین اندازه طولی فcmفولعق±ووعو - از فروشگاه ماهیان آکواریومی تهیه شدند. قبل از شروع آزمایش و به منظور عادت دهی به شرایط آزمایشگاهی ماهیان در آکواریوم هاي 1000 لیتري به مدت 3 هفته نگهداري شدند. همچنین 24 ساعت قبل از انجام آزمایش اصلی، غذادهی متوقف شد و ماهیان مورد نظر توزین شدند. .ماهیانی با اندازه هاي مشابه به صورت کاملآ تصادفی در 6 آکواریوم 150 لیتري توزیع شدندبه طوي که هر آکواریوم حاوي 35 قطعه ماهی بود - 3 تکرار در هر تیمار - . ماهیان مورد مطالعه با یک جیره غذایی تجاري - محصول کمپانی CP مالزي - مخصوص تغذیه ماهی پنگوسی، روزانه به میزان 3- 2 درصد وزن بدنشان تغذیه شدند
جدول شماره :1 میزان تقریبی ترکیبات شیمیایی در جیره غذایی مورد تغذیه ماهیان پنگوسی
تستهاي استرس و نمونه برداري:
در پایان آزمایش - روز - 63، 25 قطعه از ماهیان از هر آکواریوم به صورت تصادفی و با استفاده از ساچوك به آکواریوم هاي 150 لیتري دیگري که دماي آب آنها با استفاده از یخ 15 درجه کمتر از آکواریوم هاي اولیه بود منتقل شدند. یک دستگاه اکسیژن متر YSI مدل 55 براي تعیین دماي آب و همچنین سنجش اکسیژن محلول مورد استفاده قرار گرفت.
براي ارزیابی استرس جابجایی به تنهایی، ماهیان به آکواریوم هایی با دماي یکسان با دماي آب آکواریوم هاي اولیه منتقل شدند. پس از طی یک ساعت، 12 ساعت و 24 ساعت از شروع شوك سرمایی، ماهیان مورد آزمایش بتدا با یوجینول تmg/lفقوف بیهوش گردیده و سپس با قطع ساقه دمی خونگیري شدند. لوله هاي حاوي خون براي لخته شدن به مدت یک ساعت در دماي اتاق و سپس به مدت 5 ساعت در دماي 4 درجه قرار داده شدند. سپس این لوله ها با دور gقققظ به مدت 10 دقیقه در دماي 4 درجه سانتیگراد، سانتریفیوژ شدند و سرم جدا شده تا زمان استفاده در قکو درجه سانتی گراد قرار داده شد.
اندازه گیري شاخص هاي استرس:
میزان کورتیزول سرم با استفاده از روش ایمنی رادیواکتیو تRadioimmunoassayف مطابق با متد Rottland و
همکاران تزققکف مورد سنجش قرار گرفت.فسنجش میزان گلوکز سرم با استفاده از کیت هاي تجاري شرکت پارس آزمون در طول موج 564 نانومتر و دماي أظ درجه سانتی گراد بر اساس روش اکسیداز گلوکز تTrinderو همکاران - انجام شد.
