بخشی از مقاله
چکیده
کورتیزول هورمونی است که توسط قشر غده آدرنال - غده فوق کلیوی - در غده آدرنال ترشح می شود و چند مسئولیت بر عهده دارد: عملکرد اصلی این هورمون افزایش ذخیره آمینواسیدها در کبد در مواقعی است که مقدار این هورمون در آن کم باشد. اما این عملکرد در جهت کاتابولیسم پروتئین نیز عمل می کند یکی از بزرگترین فاکتورهای موثر در ترشح کورتیزول در بدن، استرس است.
وقتی تحت استرس و فشار عصبی باشید، این استرس چه از کار ناشی شده باشد، چه از مشکلات خانوادگی یا مالی، زمانیکه این استرس به حد بالایی برسد، بدن شروع به ترشح مقدار بیشتری کورتیزول می کند کورتیزول همچنین به بالا بردن فشار خون و قند خون نیز کمک می کند و تاثیر بازدارنده ایمنی بر بدن دارد - جلوگیری از تشکیل پادتن ها و حضور آنتی ژن - و درنتیجه، وقتی مقدار زیادی از آن در طول زمان دیده شود، احتمال بیمار شدن فرد نیز وجود دارد چون در این حالت عملکرد سیستم دفاعی بدن پایین می آید به همین منظور از بین مردان جوان 24 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند و سپس بر اساس روش تصادفی ساده در دو گروه 12 نفری تقسیم شدند.
از آزمودنیها در دو مرحله پیش آزمون 10 میلی لیتر خون از سیاهرگ بازویی گرفته شد. برنامه تمرینی شامل 18 جلسه تمرین استقامتی در باشگاه بدنسازی بر روی گروه تجربی انجام شد.مجددا 10 میلی لیتر خون از آنها گرفته شد.
برای تشخیص همسانی و طبیعی بودن اطلاعات، از آزمون کولموگروف-اسمیرنف و برای بررسی اختلافات درون گروهی از آنالیز واریانس با اندازه گیری مکرر با آزمون تعقیبی LSD استفاده شد. همچنین از آزمون t مستقل برای بررسی اختلاف بین گروهی استفاده گردید. سطح معنی داری آماری α≥0/05 در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که تاثیر18 جلسه تمرین مقاومتی بر میزان هورمون کورتیزول مردان جوان باعث افزایش این هورمون میشود.
مقدمه
کورتیزول یا هیدروکورتیزون معروفترین گلوکوکورتیکوئید بدن است که از غده فوق کلیوی ترشح میشود. کورتیکواستروئیدها به استروئیدهایی گفته میشود که در بخش قشری غده فوق کلیوی ساخته میشوند. استروئیدها ترکیبات چربی با چهار حلقه کربنی هستند . - 1 - کورتیکواستروئیدها به دو گروه عمده مینرالوکورتیکوئیدها مانند آلدوسترون و گلوکوکورتیکوئیدها مانند کورتیزول 21 - کربنه - تقسیم بندی میشوند.
گلوکوکورتیکوئیدها مانند کورتیزول نقشهای مختلفی از جمله کاهش التهاب، تخفیف واکنشهای ایمنی، تاثیر بر متابولیسم و افزایش قند خون در بدن دارند. کورتیزول بوسیله هورمون آدرنوکورتیکوتروپی - ACTH - ، تولید شده توسط غده هیپوفیز در پاسخ به استرس، سنتز میشود
مکانیسم اصلی آن این است که باعث افزایش قند خون یا گلیسمی میگردد. این افزایش با تحریک گلوکونئوژنز کبدی، با پشتیبانی اسیدهای آمینه حاصل از کاتابولیسم پروتئین، به ویژه در سطح عضلات اسکلتی، و چربی، در سطح بافت چربی ایجاد میگردد. مطالعات و بررسی های انجام شده بیانگر آن است که فعالیت و تمرینات ورزشی روی سطوح خونی هورمون ها تاثیر می گذارند و به کاهش یا افزایش سطح برخی از هورمون ها نسبت به حالت استراحت منجر می شوند
در واقع این نوسانات هورمونی را می توان واکنش بدن در برابر فشارهای تمرینی قلمداد کرد، تا اما در این میان هورمون کوتیزول که یک گلوکوکورتیکوئید است
حالت هموستاز بدن برقرار شود . - 5 - و از بخش قشری غدد فوق کلیوی ترشح می شود، نقش بسزایی در برقراری این هموستاز دارد. در سال های اخیر به دلیل محدودیت های موجود در نمونه گیری های خونی و ادراری در اندازه گیری کورتیزول، توجه زیادی به سنجش کورتیزول از طریق بزاق شده است .نمونه گیری بزاقی مزایای زیادی دارد که شامل همبستگی زیاد غلظت کورتیزول در بزاق و سرم می شود .
توانایی نیاز به مقدار کم نمونه، اندازه گیری بخش آزاد هورمون بودن نمونه گیری بزاقی نداشتن استرس آزمودنی ها جمع آوری آسان نمونه گیری مکرر همچنین کورتیزول بزاقی نشان دهنده مقدار کورتیزول آزاد و فعال بیولوژیکی است پژوهش ها نشان داده اند که وزن و درصد چربی بدن بر ترشح کورتیزول تاثیر می گذارد، با توجه بهاینکه ایزوزوم نوع اول - 11 بتا هیدروکسی استروئید دهیدروژناز 1 به عنوان ردوکتاز در بدن عمل می کند و موجب افزایش تبدیل کورتیزون به کورتیزول می شود که این در بافت کبد و چربی انجام می شوداحتمالاً افزایش در بافت و تعداد سلول های چربی موجب افزایش ایزوزوم نوع اول بتا هیدروکسی و گارلاسکی و بجورنتورپ واستروئید دهیدروژناز می شود و غلظت کورتیزول را افزایش می دهد
همکارانش نیز گزارش کردند که سطح پایه کورتیزول در افراد چاق نسبت به افراد لاغر بالاتر است و بالا بودن با این حال در پژوهش های وونگ ، رناتو ، درصد چربی بدن موجب افزایش ترشح کورتیزول می شود و همکارانش تفاوت معنی داری در سطح پایه کورتیزول بین افراد چاق و لاغر مشاهده نشد، و آنها در گزارش پائول نیز ، کردند که درصد چربی بدن بر ترشح کورتیزول در حالت استراحت تاثیر چندانی ندارد گزارش کرد که غلظت کورتیزول گردش خون در افراد چاق طبیعی بود.
این هورمون در بدن پاسخ به استرس و التهاب یا کاهش سطح گلوکوکورتیکوئید خون ترشح میشود. تنظیم ترشح آن با هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین - CRH - است که از هیپوتالاموس ترشح و موجب افزایش ترشح هورمون آدرنوکورتیکوتروپین - ACTH - از هیپوفیز میشود این هورمون موجب افزایش ترشح کورتیزول میشود. در بیماریهای گوناگونی مانند سندرم کوشینگ و بیماری آدیسون ترشح گلوکوکورتیکوئیدها افزایش یا اختلال پیدا می کند - . - 7 کورتیزول یکی از هورمون هایی است که در شرایط استرس زا، بدن آن را آزاد می کند.
از اثرات مثبت آزاد شدن کورتیزول در مواقع استرس می توان به بالاتر بردن آستانه درد، افزایش انرژی بدن، افزایش ایمنی و بهبود حافظه اشاره کرد. با این حال، هنگامی که کورتیزول مدتی طولانی تر از مدت زمان لازم در بدن بماند، می تواند تأثیرات منفی بیشتری روی سلامتی داشته باشد
عملکرد هورمون کورتیزول عبارت است از تنظیم فشار خون، سوخت و ساز کامل قند، حفظ قند خون و حفظ سیستم ایمنی بدن. بدن ما در صبح ها بیشترین میزان کورتیزول را دارد اما این مقدار در شب کاهش می یابد - . - 9 تولید مداوم وغیر طبیعی هورمون کورتیزول می تواند تولید طبیعی این هورمون را مختل کند. یعنی به جای اینکه بدن در صبح ها بیشترین مقدار کورتیزول را داشته باشد و در شب کمترین، الگوی آن در بدن تغییر می کند.
این هورمون مسئول فراهم کردن انرژی بدن با تحریک متابولیسم - سوخت و ساز - بدن ازطریق کربوهیدرات ها و چربی است، همچنین کورتیزول در آزاد کردن انسولین در بدن کمک می کند. این فعالیت های داخلی هورمون کورتیزول به افزایش اشتها منجر می شود.
بنابراین هر چقدر که کورتیزول در بدن شما بیشتر مشغول به فعالیت باشد، احساس گرسنگی بیشتری می کنید. که کورتیزول بیش از حد نه تنها موجب ذخیره چربی بدن می شود بلکه حتی این هورمون محل ذخیره چربی را نیز می تواند تحت تأثیر قرار دهد
محققان بر این باورند افرادی که دچار افزایش وزن ناشی از کورتیزول هستند به احتمال بالا دارای چربی شکمی هستند. میزان کورتیزولی که بدن به منظور پاسخ به استرس تولید می کند برای وزن شما مضر نیست، بلکه افزایش وزن تنها با مقادیر بیش از حد کورتیزول بدست می آید
زمانی که در شرایط استرس هستید،.کورتیزول میزان قند خون را افزایش می دهد. وقتی که اتفاق استرس زا از بین برود ولی در بدن هنوز سطح بالایی از قند خون وجود داشته باشد، گلوکز زیادی به عنوان چربی در بدن ذخیره می شود - . - 12 برخی از مطالعات نشان داده است. برخی از مطالعات نشان داده است که استرس مزمن و کورتیزول بیش از حد می تواند به چاقی شکمی در زنان منجر شود
اگر در اطراف ناحیه میانی بدن چاق هستید و دارای یک سبک زندگی پر استرس می باشید، ممکن است لازم باشد برای کنترل سطح کورتیزول به دنبال راه چراه باشید! هر چند در حال حاضر بلاک کننده های کورتیزول در بازار وجود دارد ولی هیچ اثبات علمی وجود ندارد که این محصولات بتواند در کم کردن وزن به شما کمک کند. پس بهتر است با کاهش استرس، تغذیه سالم و پیدا کردن راه سالم برای مقابله با شرایط استرس زا به سلامت خودتان کمک کنید
بر مبنای تحقیقات انجام گرفته همچنین مشخص شد که درصد بالایی از این افراد دارای میزان بالای کورتیزول در ادرار خود بودند. اما در این تحقیق ارتباط مستقیمی میان میزان بالای کورتیزول در بدن و دیگر علل مرگ یافت نشد. کورتیزول به منظور کمک به بدن برای رفع استرس و بازیابی ثبات بدنی ترشح میشود، اما میزان بالای این هورمون با بروز عوارض قلبی عروقی نظیر سندروم متابولیک که از علل آن چاقی و فشار خون بالاست مرتبط است - . - 15 بنابراین با توضیحات عنوان شده و تاثیر هورمون ها بر فعالیت های بدنی مصمم شدیم تاثیر 6 هفته تمرین مقاومتی را برمیزان هورمون کورتیزول مردان جوان بررسی نماییم.
روششناسی تحقیق
روش پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون و پس آزمون و گروه کنترل انجام شد. نمونه پژوهش بر روی 26 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور اوز بود که در 2 گروه 13 نفری قرار گرفتند. که هر کدام پس از دوره های تمرین تحت بررسی قرار گرفت. نحوه انتخاب دانشجویان به این صورت بود که بر اساس روش نمونه گیری تصادفی، اسامی دانشجویان در کیسه مخصوص قرعه کشی قرار گرفتند و از بین آنها به صورت تصادفی نام افراد را بیرون کشیدیم و در گروه های دو گانه تجربی با میانگین - سن 30/05 ± 1/ 3 سال، وزن 74/10 ±4/42 کیلوگرم و قد 161/53 - 6/2 سانتی متر - و گروه کنترل - سن 30 / 92 - 1/7 سال و وزن 70/55 - 4/32 کیلوگرم و قد 161/53 - 5/7 سانتی متر - قرار گرفتند.
در ابتدا آزمودنیها نسبت به تکمیل پرسشنامه سلامت وپزشکی ورضایت نامه اقدام کردند. در ابتدا 10 سی سی خون از سیاهرگ بازویی آنها در یک پیش آزمون گرفته شد. سپس دانشجویان در یک پروتکل تمرین 6 هفته ای شرکت کردند و.مجددا بلافاصله پس از انجام تست 10 سی سی خون از آنها گرفته شد. ضربان قلب آزمودنیها برای تعیین شدت تمرین با استفاده از فرمول - -220 سن - HRmax= محاسبه و برای تمام آزمونیها به صورت جداگانه با استفاده از ضربان سنج POLAR ساخت کشور آلمان کنترل شد. نتایج بدست آمده با استفاده از نرم افزار Spss 19 تحلیل شد.
یافتهها
جدول .1 تغییرات میانگین و انحراف معیار متغیر کورتیزول در مراحل مختلف
