بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق، دستگاه های تولید مثلی غیر آبستن و سالم 42 رأس گاو دورگ 2 تا 3 سال کشتار شده در کشتارگاه اهواز جمع آوری و در کنار یخ به آزمایشگاه منتقل شدند.
براساس شکل و رنگ ظاهری جسم زرد در تخمدان های جدا شده،سیکل استروس به چهار مرحله مت استروس یا روزهای 1 تا 4 ، اوایل دی استروس یا روزهای 5 تا 10، اواخر دی استروس یا روزهای 11 تا 17 و پرواستروس بعلاوه استروس یا روزهای 18 تا 21 سیکل استروس تقسیم گردید. فولیکول های کوچک - کمتر از 5 میلی متر - ، متوسط 6 - تا 9 میلی متر - و بزرگ 10 - تا20 میلی متر - تخمدان های مربوط به مراحل مختلف سیکل استروس تعیین شدند.
مایع فولیکولی مربوط به فولیکول های با اندازه های مختلف به طور جداگانه توسط سرنگ انسولین کشیده شده و تازمان آنالیز هورمون های استروئیدی - استروژن و پروژسترون - در دمای -20 درجه سانتی گراد ذخیره شدند.
نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که با رشد و افزایش اندازه فولیکول، غلظت استروژن مایع فولیکولی بیشتر شده و رابطه مستقیمی بین افزایش غلظت استروژن و مقدار مایع فولیکول ها یافت شد. غلظت پروژسترون مایع فولیکولی اغلب با افزایش اندازه فولیکول ها کاهش یافت.
مقدمه
تولید مثل در گاو از نظر اقتصادی اهمیت فراوانی دارد. بر این اساس، درک صحیح فیزیولوژی تولید مثل می تواند فواید زیادی در جهت ارتقای بازده تولید مثلی این حیوان داشته باشد. هورمون های استروئیدی متعددی توسط تخمدان ترشح می شوند که مهمترین آنها استروژن و پروژسترون است. استرژون اصلی که از لحاظ بیولوژیکی فعال می باشد، 17 بتا استرادیول است. افزایش غلظت استرادیول با افزایش اندازه فولیکول غالب تخمدانی در ارتباط است.
به نظر می رسد منبع استروژنی که مسئول بروز نشانه های رفتار فحلی است نیز همین فولیکول غالب باشد. درست قبل از شروع استروس، افزایش ناگهانی در استروژن های پلاسما، بخصوص استرادیول دیده می شود. مقدار حداکثر آن در زمان شروع رفتارهای استروس ایجاد می شود و تا زمان تخمک ریزی به میزان پایه کاهش می یابد.
پروژسترون توسط سلول های جسم زرد ترشح می شود و تغییر میزان آن کاملا تابع حالت فیزیکی جسم زرد است. غلظت پلاسمایی پروژسترون در حدود روز 4 سیکل استروس شروع به افزایش می کند و در حدود روز 8 به حداکثر میزان خود می رسد و تا روز 17 سیکل در همین میزان ثابت می ماند. همزمان با آغاز تحلیل جسم زرد در روز های 3 یا 4 قبل از فحلی، غلظت پروژسترون کاهش و غلظت استروژن افزایش می یابد
مواد و روش برای انجام این طرح، از 42 دستگاه تناسلی سالم و غیر آبستن از گاوهای کشتار شده در کشتارگاه اهواز استفاده شد. در کشتارگاه، تخمدانهای چپ و راست هر کدام از دام ها با دقت قطع شده و در داخل فالکون های جداگانه گذاشته شدند. جفت تخمدانهای جمع آوری شده در کنار یخ به آزمایشگاه منتقل شدند. تخمدانها در آزمایشگاه شستشوی داده شده و بر اساس ویژگی های جسم زرد شامل، شکل، رنگ ظاهری و قطر ، سیکل استروس به 4 مرحله مت استروس یا روزهای 1 تا 4، اوایل دی استروس یا روزهای 5 تا 10، اواخر دی استروس یا روزهای 11 تا 17 و پرواستروس بعلاوه استروس یا روزهای 18 تا 21 به روشی که علی و همکاران - 2003 - بیان کردند، تقسیم شدند.
پس از انجام تشخیص مراحل مختلف سیکل استروس، اندازه فولیکول ها توسط کولیس تعیین شده و در 3 گروه کوچک - کمتر از 5 میلی متر - ، متوسط - بین 6 تا 9 میلی متر - و بزرگ 10 - تا 20 میلی متر - قرار داده شدند. مایع فولیکولی فولیکول های کوچک، متوسط و بزرگ جفت تخمدانهای دام به طور جداگانه در مراحل مختلف سیکل استروس توسط سرنگ های انسولین جداگانه، جمع آوری شده و در داخل میکروتیوپ ها ریخته و پس از شماره گذاری تا زمان ارسال به آزمایشگاه و ارزیابی های هورمون های استروژن و پروژسترون، در دمای - 20 درجه سانتی گراد نگهداری شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آنالیز واریانس یک طرفه - ANOVA - و آزمون مقایسه چند دامنه ای دانکن توسط نرم افزار SPSS - ویرایش - 16 استفاده شد.
نتایج و بحث همانطوریکه در جدول 1 مشاهده می شود، در اغلب مراحل سیکل استروس، غلظت استرادیول مایع فولیکولی در فولیکول های بزرگتر به طور معنی داری - p<0/05 - بیشتر از فولیکول های کوچکتر می باشد که این یافته موافق با نتایج 11 - ،10، 5، 13، - 14 در گاوهای شیری و در گاومیش بود که غلظت استروژن مایع فولیکولی با رشد فولیکول ها بیشتر شده و رابطه مستقیمی بین افزایش غلظت استروژن و مقدار مایع فولیکول ها یافت شد درتحقیق دیگری - 8 - نیز بالاترین غلظت استروژن را در فولیکول های با قطر حدود 15 میلی متر گزارش شد. در مطالعه ای دیگر، افزایش ناگهانی استروژن در فولیکول های بزرگتر از 8 میلی متر گزارش شد که این افزایش با بزرگتر شدن اندازه فولیکول همراه بود .
مشابه با این نتایج در تحقیق دیگری - 2 - نیز تفاوت معنی داری را بین میانگین غلظت استروژن در اندازه های مختلف دیده شده است. این محققین دریافتند با افزایش اندازه فولیکول بر میانگین غلظت استروژن افزوده می شود. به نظر می رسد که سلولهای گرانولوزا به طور عمده محل فعالیت آروماتازی آندروژن داخل فولیکولی باشد که هورمون FSH این فعالیت آروماتازی سلولهای گرانولوزا را تحریک کرده و در نتیجه باعث افزایش تولید استروژن می شود
با توجه به جدول 1، در مرحله پرواستروس بعلاوه استروس سیکل جنسی، رابطه معکوس معنی داری بین غلظت پروژسترون مایع فولیکولی و اندازه فولیکول ها دیده شد. به طوریکه در این مرحله غلظت پروژسترون مایع فولیکولی با افزایش اندازه فولیکول به طور معنی داری - p<0/05 - کاهش یافت.
در این خصوص نتایج این مطالعه با گزارش محققی دیگر - 9 - مطابقت داشت، این محققین غلظت های متفاوتی از پروژسترون را در اندازه های مختلف فولیکولی گزارش کردند ولی غلظت پروژسترون با افزایش اندازه فولیکول کاهش یافته بود.
درمطالعه ای دیگر، - 10 - سطح پروژسترون بالاتری را در فولیکول های کوچکتر مشاهده کردند. همچنین همسو با نتایج این مطالعه، کاهش معنی داری در غلظت پروژسترون فولیکول های بزرگ تر گزارش شده است بنابراین تفاوت غلظت استروئیدهای مایع فولیکولی در مراحل مختلف رشد فولیکولی نشان می دهد که سلولهای فولیکولی توانایی زیادی برای تغییر در میزان تولید هورمون ها دارند
جدول :1 تفاوت غلظت استرادیول - پیکوگرم در میلی لیتر - و پروژستژن - نانوگرم در میلی لیتر - مایع فولیکولی بین فولیکول
