بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق تلاش دارد که مناسبات اسلام و جاهلیت را روشن سازد و مدعی است که اسلام و جاهلیت در تقابل بنیادین و مستمر قرار دارد و این تقابل را در محورهای چهارگانه ظن جاهلیت/ ایمان اسلامیت - اعتقادی - ، حمیت جاهلیت/ فضیلت اسلامیت - ارزشی و اخلاقی - ، تبرج جاهلیت/ عفت اسلامیت - رفتاری در حوزه عفاف خانوادگی - ، و حکم جاهلیت/ عدالت اسلامیت - رفتاری در حوزه اجتماعی و داوری انسانی - نشان می دهد.
اهمیت بحث از آن رو است که تعیین مرزهای عقیدتی و ترسیم خط سیر عملی عادلانه و صالحانه، بخصوص پس از بروز فتنه های اخیر و جریان های انحرافی و تکفیری در جهان امروز، ضرور میباشد. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق غالبا کتابخانهای و روش بحث و تحلیل اطلاعات، اکتشافی و توصیفی و تحلیلی می باشد.
مقدمه
در مقدمه ی بحث، چند نکته اجمالا طرح می گردد:
الف - طرح مسأله و تبیین ساختار منطقی مباحث
این تحقیق تلاش دارد که مناسبات اسلام و جاهلیت را روشن سازد. فرضیه تحقیق بر این مطلب استوار است که اسلام و جاهلیت در تقابل بنیادین و مستمر قرار دارد؛ زیرا عنصر محوری و شاخصه اصلی اسلام، توحید و ولایت مداری حول خدای سبحان است، چرخ اسلام بر مدار ولایت حقه می چرخد، ولایت حقه، صراط مستقیم و طریق اصلی جریان هدایت الهی است؛ اما محور اصلی جاهلیت، نیز چرخش در مدار ولایت طاغوت است و ولایت حقه و ولایت طاغوت، تقابل آشکار و همیشگی دارد و هیچگاه قابل جمع نیست.
تقابل اسلام و جاهلیت در محورهای گوناگون خود را نشان میدهد. اما در این جستار مختصر، چهار محور عمده با تأکید و الهام از چهار آیه شریفه و تعبیر قرآنی که حاکی از چهار ویژگی برجسته جاهلیت است، مورد بحث قرار میگیرد. این چهار محور، به ترتیب چنین عنوان گذاری میشود:
حقیقت؛ ظن جاهلیت/ ایمان اسلامیت - اعتقادی - حمیت - رذیلت - جاهلیت/ فضیلت اسلامیت - ارزشی و اخلاقی - تبرج جاهلیت/ عفت اسلامیت - رفتاری در حوزه عفاف خانوادگی - حکم جاهلیت/ عدالت اسلامیت - رفتاری در حوزه اجتماعی و داوری انسانی -
این محورها به علاوه الهام از تعبیر قرآنی، از پیوند منطقی نیز برخوردار است؛ پیوند و نظم منطقی که این محورها را در یک رشتهی منظم، انتظام میبخشد. با این توضیح که با در نظر داشت ابعاد وجودی انسان و عنایت به تقسیم بندی دانشی، امور یا اعتقادیاند، یا ارزشی و اخلاقی هستند و یا رفتاری میباشند، رفتار انسانی نیز مشخصا یا در قلمرود محدودتری مثل خانواده بروز مییابد، یا در گسترهی وسیعتری بهنام اجتماع؛ از اینرو تقابل اسلام و جاهلیت نیز یا در حوزه اعتقادی رخ مینمایاند که بحثی راجع به »حقیقت« است و »ظن« و »ایمان« مشخصههای اسلام و جاهلیت در این حوزه به شمار میرود؛ یا در حوزه ارزشی و اخلاقی خود را نشان میدهد که بحث حول ارزشهای »معنوی« میچرخد و مفاهیمی همچون »حمیت - رذیلت - « و »فضیلت« شاخصههای جاهلیت و اسلامیت محسوب میگردد؛ و یا اینکه تقابل تقابل اسلام و جاهلیت در حوزه رفتار قابل ردیابی و نشانه گذاری میباشد، در حوزه رفتار نیز یا در ساحت خانواده با تقابل »تبرج« و »عفت« آشکار میشود و یا در ساحت اجتماع و سیاست، با »قضاوت جاهلی« و یا »عدالت اسلامی« پرده از رخ میکشد. براین اساس، محورهای چهار گانه فوق الذکر شکل مییابند.
ب - اهمیت و ضرورت
اهمیت بحث از آن رو است که تعیین مرزهای عقیدتی عالمانه و ترسیم خط سیر عملی عادلانه و صالحانه، بخصوص پس از بروز فتنه های اخیر و جریان های انحرافی و تکفیری در جهان، منوط به تبیین صحیح مناسبات و مرز اسلام و جاهلیت میباشد. بشر امروز از حیث علمی باید بداند که در کدام جبهه و در چه جریان فکری و اعتقادی موجود قرار دارد. مسیر علمی او با حقیقت چه نسبتی دارد؟ آیا اساسا حقگراست یا نسبت به آن موضع حاشیهای دارد و اصولا حقگرایی را غیر مفید تلقی میکند؟ اگر حق گراست، با چه معیاری اطمینان دارد که در مسیر حقانیت قرار دارد، نه باطل؟ اگر مدعی اسلامیت است، با چه معیار، چه قرائتی از اسلام را پذیرفته است؟ آیا باور مذهبی او با اعتقاد جریانهای انحرافی اسلامی و یا باور جاهلی چه فصل ممیزی دارد؟ آیا ادله قانع کننده و یقین آور برای صحت باور و توجیه اعتقادات خود دارد؟ در این تحقیق تلاش می شود که تعریفی روشنی از جاهلیت و اسلامیت ارائه گردد و شاخصه های هرکدام تبیین شود.
ج - روش تحقیق
روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق غالبا کتابخانهای است؛ اما روش بحث و تحلیل اطلاعات، اکتشافی و توصیفی و تحلیلی می باشد. آیات قرآن کریم که در باب جاهلیت مطرح شده است، محور مستندات و تحلیل اطلاعات قرار میگیرد و قرائت انقادی فلسفی نیز در فهم و تحلیل و برداشت از متون دینی مورد توجه واقع میشود.
