بخشی از مقاله
چکیده:
مقدمه: جاهلیت عرب نوعی جاهلیت ساده و بی پیرایه بیش نبود. عرب در این جاهلیت، یک رشته بت هاي محسوس، ساده و مخلوقدست خود را می پرستید. این سلوك گرچه از لحاظ تفکر و رفتار، منحرف بود ولی انحراف آن هم با سادگی توام بود و چندان پایه اي نداشت.
هدف: شناخت مفهوم جاهلیت و مقایسه جاهلیت اولی و مدرن.
روش: روش تحقیق در این پژوهش، تحلیلی می باشد.
نتایج: دقت در قرآن و متون تاریخی روشن می نماید که معناي اصلی جاهلیت نادانی نیست، بلکه یک نوع حالت نفسانی است که ازپیروي از هدایت الهی سرباز می زند و حکومت خدا را در امور زندگی نمی پذیرد. از مفاهیم آیات الهی می توان به این نکته رسید که جاهلیت یک مفهوم است نه یک زمان خاص، چرا که اگر جاهلیت یک زمان باشد، بدین معنی است آنهایی که درآینده خواهند آمد، پس می گویند دوره جاهلیت سپري شده، ولی اگر جاهلیت به عنوان یک مفهوم دانسته شود این معنی را در پی خواهد داشت که این پدیده در هر زمان و مکان دیگر امکان رشد و بروز دارد. جاهلیت مدرن بسیار عمیق تر و ریشه دارتر از جاهلیت تاریخی عربی است، زیرا جاهلیت امروز جاهلیت علم و تحقیق است. از جمله بزرگترین خصوصیات جاهلیت مدرن، گرایش به علم در جهت گریز از خدا،سقوط مقام زن و خانواده، اصالت خودمحوري، گسترش فساد اخلاقی و جنسی می باشد که مصادیق آن در دوران جاهلیت اولی دیده نشده است.
کلید واژه: جاهلیت، اولی، مدرن، قرآن، انسان.
مقدمه:
جاهلیت عرب نوع ویژه اي از جاهلیت ساده و بی پیرایه بیش نبود. عرب در این جاهلیت، یک رشته بت هاي محسوس، ساده و مخلوق دست خود را می پرستید. این سلوك گرچه از لحاظ تفکر و رفتار، منحرف بود ولی انحراف آن هم با سادگی توام بود و چندان پایه اي نداشت. هرچند قریش در حفظ منافع و نفوذ و سیادت خود و پایداري در برابر حق و عدل و خدا، لجبازي و سرسختی شدیدي از خود نشان می داد، اما جاهلیت مدرن را حسابی دیگر است؛ بسیار عمیق تر و ریشه دارتر و لجبازتر از جاهلیت تاریخی عربی است، زیرا جاهلیت امروز جاهلیت علم، بحث، بررسی و تحقیق است. خداوند متعالوقَالَدرباره الﱠذاینگروهینَمیلا فرماید:یعلَم»ونَ لَولا یکلّمنَا اللﱠهقَبلهِمأَومثْلَ قَولهِم تَشَابهت قُلُوبینﱠاهالآیاتمقَدلقَومٍ یوقنُونَ.« - بقره. - 118 /
حضرت علی - ع - صاحبان این جاهلیت را این گونه توصیف می کند: »گروهی به گذشته جاهلی خود بازگشتند و با پیمودن راه هاي گوناگون به گمراهی رسیدند و به دوستان منحرف خود پیوستند و از دوستی با مؤمنان که به آن امر شده بودند بریدند و بنیان اسلامی را تغییر داده و در جاي دیگري بنا نهادند. آنان کانون هر خطا و گناه، و پناه گاه هر فتنه جو شدند که سرانجام در سرگردانی فرو رفته و در غفلت و مستی به روش و آیین فرعونیان در آمدند، یا از هم بریده و دل به دنیا بستند، و یا پیوند خود را با دین گسستند.« - شریف رضی، 1414ق؛ خطبه. - 275 /150اگر چه همه جاهلیت ها در خاصیت اصلی و کیفیت ماهیت جاهلی با هم شریک و متحدند، اما با این اشتراك در خاصیت و با این اتحاد و همبستگی باز هم هر جاهلیتی در مدار تاریخ، قیافه و سیماي مخصوصی دارد که با آن شناخته می شود.
این سیماي مشخص نیز با شرایط آن محیطی ارتباط دارد که این جاهلیت در آن پرورش می یابد، و نیز هماهنگ و همگام با آن مرحله از تطور و اوضاع متحول اقتصادي، اجتماعی و سیاسی به پیش می رود که آن جاهلیت را در بر می گیرد. شاید این جمله در نظر اول خیلی گزاف به نظررسدب اما این باور وجود دارد که امروز، 1400 سال پس از بعثت آخرین پیامبر، بشر در همان وضعیت جاهلیت اول، فقط با کمی تفاوت ظاهري، قرار گرفته است.خداوند متعال در بخشی از آیه 33 سوره احزاب، خطاب به برخی از زنان پیامبر صلی االله علیه و آله و سلم می رﱠجنَ تَبفرمایدرﱡجلا»تَالْجاهلیهِ الْأُولی« و همچون جاهلیت نخستین در بین مردم ظاهر نشوید. طبق نقل برخیمفسرین عبارت »جاهلیت الاولی« اشاره به جاهلیت عصر قبل از پیامبر اسلام دارد.
کمتر کسی را می توان یافت که در مورد جاهلیت اعراب قبل از اسلام حرفی نشنیده باشد. مردم آن زمان، آداب و رسومی داشته اند که در این آیه، به یکی از آنها که عبارت از »تبرج« است اشاره شده است. تبرج به این معناست که زنان عصر جاهلیت، »حجاب درستی نداشتند و دنباله روسري هاي خود را به پشت سر می انداختند به طوري که گلو و قسمتی از سینه و گردنبند و گوشواره هاي آنان نمایان بود.« - مکارم شیرازي. 1381؛ - 290 /17 قران کریم در این آیه به زنها دستور می دهد که مانند زنهاي عصر جاهلیت رفتار نکنند. با استفاده از تعبیر »جاهلیه الاولی« برخی از مفسرین، این نکته را بیان کرده اند که این آیه یکی از پیشگویی هاي اعجاب آمیز قرآن می باشد. چرا که خبر از جاهلیت دیگري می دهد که در آینده رخ خواهد داد.
امام باقر - ع - در تفسیر این آیه شریفه می فرمایند:ستَکُونُ»جاهلیهٌ أُخْرَى« - مجلسی، 1403ق؛ - 189 / 22 جاهلیت دیگري نیر به زودي اتفاق خواهد افتاد.پیامبر گرامی اسلام - ص - نیز در بیانی نورانی می فرمایند: »بعثت بین جاهلیتین الأخراهما شر من أولاهما« - الکورانی العاملی، 1386؛ - 44 / 1من بین دو جاهلیت که دومین آن سختتر از اولی است، برانگیخته شدهام.«امروزه ما شاهد جاهلیت نوع دوم می باشیم که به جاهلیت »نوین و یا مدرن«معروف می باشد.به راستی جاهلیت مدرن چه نوع جاهلیتی می باشد؟ چه شاخصه هایی دارد؟ اداب و رسومش چه چیزهایی هستند؟ چه تفاوتی با جاهلیت اعراب قبل از اسلام دارد؟ چرا به جاهلیت نوین ویا مدرن معروف می باشد؟ و سوالات دیگري که ذهن هر خواننده اي را به خود مشغول می سازد.
مفهوم شناسی:
واژه الجاهلیه، مأخوذ از ریشه جهل، ترکیبی از اسم فاعل »الجاهل« و پسوندی» هاست« که ظاهراً بر اسم معنا یا اسم جمع دلالت می کند.واژه جاهلیت ریشه در قرآن دارد و مورخان براي آن معانی متعددي بیان نموده اند که با یکدیگر متفاوت است. دقت در قرآن و متون تاریخی روشن مینماید که معناي اصلی جاهلیت نادانی نیست، بلکه جاهلیتی که در قرآن و سنت و حتی بسیاري از متون تاریخی بیان شده یک نوع حالت نفسانی و کیفیت روانی است که از پیروي از هدایت الهی سرباز می زند و حکومت خدا را در امور زندگی نمی پذیرد.
