بخشی از مقاله
چکیده
آموزه ها و مفاهیم قرآنی از جمله جاهلیت به دلیل جامعیت و ختم نبوت، محدود به زمان یا مکان خاصی نیستند. بدین لحاظ، در هر شرایط مکانی و زمانی که معیارهای قرآنی در مورد جاهلیت صادق باشد، آن زمان جاهلی خواهد بود. با توجه به این نکته، در پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل وجود عناصر جاهلی در مبانی فلسفی-فکری مدرنیته پرداخته می شود. زیرا که از نظر قرآنی، انسان وابستگی و نیاز وجودی به خداوند دارد لذا استقلال وجودی دانستن او، مستلزم جاهلیت است. هم چنین، به دلیل تداوم سنت های الهی در عالم، مأموریت انبیاء - ع - جهت تشکیل حکومت الهی و منحصر نبودن علم و شناخت در نوع تجربی آن؛ انکار سنت، اعتقاد به سکولاریسم و پوزیتیویسم در بردارنده عناصر و خصوصیات جاهلی با توجه به مولفه ها و آموزه های قرآنی است.
مقدمه
قرآن کریم از سوی خداوند بر پیامبر اسلام - ص - وحی شده است و معجزه ایشان می باشد. یکی از وجوه اعجاز قرآن کهنه نشدن مفاهیم و آموزه های آن است به گونه ای که در همه زمانها و مکانها صادق می باشد یکی از مفاهیم قرآنی جاهلیت می باشد. شکی نیست که قرآن در زمان جاهلیت اعراب نازل شده و آنرا از بین برده است. از این جهت قرآن در آیات متعددی به مبارزه با آداب و رسوم جاهلی پرداخته، آنها را مذموم شمرده و در نتیجه آنها را نسخ و ابطال می نماید.
ولی سئوال این است که آیا این مفهوم قرآنی منحصر به همان زمان بوده و با گذر از آن و از بین رفتن آداب، رسوم و عقائد جاهلیت اعراب، چنین مفهومی مصداق ندارد؟ با توجه به اینکه قرآن برای همه اعصار و زمانها نازل شده است و بعد از آن کتاب آسمانی دیگر نخواهد آمد؛ آموزه ها و مفاهیم آن نیز چنین هستند. بدین لحاظ، در هر شرایط مکانی و زمانی که معیارهای قرآنی در مورد جاهلیت صادق باشد، آن زمان جاهلی خواهد بود.
به بیان دیگر قرآن منبع الهام بخش و هدایتگر انسانهاست که آنها را از نادانی و جهالت خارج می نماید. از این جهت هر عقیده ای که مخالف آن باشد، جاهلی است. به عنوان نمونه اعراب جاهلی مشرک بوده و به خدای واحد اعتقاد نداشتند. در مقابل توحید مهم ترین آموزه قرآنی است. از این رو اعتقاد به شرک،کفر و الحاد جاهلی است و چنین امری اختصاص به زمان یا مکانی خاص نیز ندارد. با نظر به این مطلب، در پژوهش حاضر برآنیم که با توجه به آیات مختلف قرآن کریم به بررسی نقادانه عناصر و ویژگی های تفکر مدرنیته پرداخته شود تا اینکه با معیار قرآنی خصائص جاهلی در آن کشف گردد.
انسان گرائی
یکی از اساسی ترین ویژگی های مدرنیته، انسان گرائی یا اومانیسم2 است. از نظر لغوی اومانیسم به این معنی است: »نظام فکری مبتنی بر ارزشها، خصایص و اخلاقیاتی که بدون هر گونه قدرت ماوراء الطبیعی، درون انسان وجود دارند.. - Soukhanov, 1999 - « اومانیسم طرز تفکری است که مفاهیم بشری را در مرکز توجه و تنها هدف خود قرار میدهد. به عبارت دیگر، بشر را به رویگردانی از خالق خویش و اهمیت دادن به خود وجودی هویتی فرا میخواند - یحیی، 1385، ص. - 50 از این نظر، اومانیسم معتقد است که جهان از ماده و انرژی ساخته شده ماوراء الطبیعه وجود ندارد. در نتیجه، به دلیل وجود نداشتن هر امر غیر مادی یا مجرد، انسانها دارای روح غیرمادی و جاودان نیستند، خداوند علّت وجود بخش موجودات نیستند - . - Lamont, 1977, p. 116
بدین لحاظ، اومانیسم با الحاد برابر است و اومانیستها خود این حقیقت را پذیرفتهاند. اصولا انکار وجود خدا یا الحاد ویژگی جدائی ناپذیر مدرنیته است - . - Martin, 2007, 28-29 در اعلامیه اومانیست نیز به این مطلب و لوازم آن تصریح شده است: ایمان نداشتن به مبدأ آفرینش موجودات و وجود یافتن خود به خود آنها، تمدن و فرهنگ مذهبی بشر محصول تدریجی کنش و واکنشهای انسان با محیط طبیعی و میراث اجتماعی او بودهاند و انکار ارزش های ماوراء طبیعی - یحیی، 1385، ص3. - 58-50
