بخشی از مقاله
چکیده
یکی از ویژگیهای بارز جوامع جاهلی »تفرقه« و تشتت درونی است که به عنوان صفتی ناپسند مورد نکوهش اسلام واقع شده است. در مقابل ویژگی مذکور، اسلام مسلمانان را به اخوت اسلامی میان یکدیگر و تشکیلامّت» واحده« فرا میخواند. مقاله حاضر موضوع تفرقهافکنی در میان امت را در مراحل مختلف حیات سیاسی دولت سعودی مورد بررسی قرار میدهد و تغییر شکلیسیاستِ دولت سعودی را از مرحله نظامی به فرهنگی و رسانهای و متعاقب آن بازگشت به رویکردهای جنگطلبانه، تشریح میکند تا نشان دهد که سیاستهای بینالمللی فرهنگی و آموزشی عربستان سعودی که در لسان شیخ ناصرالدین ألبانی به سیاست »تربیت و تصفیه« یعنی تربیت امت بر اساس متون تصفیه شده وهابیت تعبیر میشود، وجه دیگری از رویکردِ تکفیری - نظامی آن؛ بلکه بهمراتب خطرناکتر است. نهایت چنین سیاستی پایدارشدن تفرقه و تکفیر بیضابطه در سراسر جهان اسلام است که همواره مورد استقبال دشمنان اسلام بوده است.
مقدمه
تفرقه و تضاد یکی از مظاهرِ بارز جوامع جاهلی است. حضرت امام علی علیهالسلام در نامهای خطاب به مسلمانان که آن را پس از شهادت جناب محمد بن ابیبکر نگاشتهاند، یکی از ویژگیهایجوامعِ جاهلی را پراکندگی قلوب، تفرقه و رواج قتل و غارت در میان آنها میداند و در مقابل، هرکجا دعوت اسلام باشد، علّامه حاج میرزا خلیل کمرهای - متوفی 1405 ه.ق - گستره این روایت را تا شعاع قبله؛ یعنی سراسر جهان میداند؛ هرکجا قبله است، احقاق حق،امنیّت و حرمت کعبه و مسلمانان باید حفظ شود، گرچه قبح حرمتشکنی در حجاز بیشتر احساس میشود. - کمرهای، - 20 - 7 :1336 و پیامبر اکرم صلیاالله علیه وآله بارها در خطبههای حجهالوداع درباره وحدت مسلمانان و برقراری امنیتشان و محترم و مصون بودن جان و مال و ناموسشان توصیه فرمودند؛ آنچنانکه آن خطبهها را باید سند حقیقی »حقوق بشر« و »کلید امنیّت جهان« نامید. - کمرهای، - 78 - 75 :1394
بهرغم وجود چنین میراث ارزشمندی که مسلمانان را بهتشکیلِامّت واحده و اجتناب از تفرقه و تکفیر فرامیخواند، تاریخ معاصر جهان اسلام مملو از وقایعی است که حاصل ارتباط مستقیم میان سیطره استعمار بر جهان اسلام از طریقافزایش بَسامد تفرقه هستند. سیطره استعمارگراندر گروِپاشیدنِ بذر تفرقه میان مسلمانان است تا وضعیتی مشابهبا وضعیتِ متفرق جوامع جاهلی ایجاد کنند؛ برای مثال، برخی محققان مانند آیتاالله حاج شیخ محمد خالصی - متوفی 1383 ه.ق - معتقدند میان سلطه استعمار بریتانیا بر جامعه هند - حدود 1800م - با انتشار همزمان آثار تکفیری نظیرکتابِ »تحفه اثناعشریه« تألیف عبدالعزیز دهلوی - متوفی 1823م - ارتباط مستقیمی موجود است.
چنانکه بریتانیا بهواسطه آن کتاب، بیش از یکصد سال ملّت هند را چپاول کرد؛ و بعدها نیز حضور بریتانیا در عراق با انتشار خلاصه »تحفه اثناعشریه1300 - « قمری 1882 / م - به کوشش شیخ محمود آلوسی بغدادی - متوفی 1342 ق - مصادف شد که به باور آیتاالله خالصی همزمانی این وقایع اتفاقی نیست. - خالصی، بیتا: 28 و - 38 - 34هدف چُنین سیاستی آن بود که مسلمانان بهجای آنکه با سربازان اشغالگر بریتانیایی بجنگند، با خودشان نزاع کنند.
غصب سرزمین فلسطین نیز در چارچوب همین سیاسترُخ داد و این پرسش مهم که چرا عبدالعزیز آل سعود در حجاز با مسلمانان میجنگد، درحالیکه فلسطین بیکس و بیپناه رهاشده است، اذهان بسیاری از فلسطینیان را در دهه 1920 میلادی به خود مشغول کرده بود. - الشوری، 24 شعبان 1343، ص - 3 با عنایت به آنچه بیان شد، مقاله حاضر به بررسی جایگاه تفرقه و تکفیر بیضابطه بهمثابه یکی از ویژگیهای حیاتِ جوامع جاهلی، در مراحل مختلف حیات سیاسی دولت سعودی میپردازد. جهت نیل به این مقصود، ابتدا نمایی کلی از پنج مرحلهاز تاریخ سیاسی حیاتِ دولت سعودی ترسیمشده و در ذیل هر یک از آنها، موضوع تفرقه و تکفیر موردبررسی واقع میشود. مراحل موردنظر عبارتاند از:
1. دوران جنگهای خونین جهت اشغال حجاز.
2. دوران انعطاف و بازسازی وجهه بیرونی.
3. دوران تبلیغات فرهنگی و آموزشیوهابیّت - تغییر ویکردِ نظامی -
4. دوران فعالیتهای رسانهای شیوخ وهابی
5. دوران بازگشت به جنگ و تکفیر برای حفظ قدرت
مرحله اوّل - تکفیر بیضابطه و کشتار
دولت سعودی اولین تجربهتشکیلِ حکومت وهابیان - پیروان مکتب ابنتیمیه - در طول تاریخ اسلام است که در سومین دوره از دورانحیاتِ سیاسی آل سعود رُخ داد. مرحله مذکور از دوران فتح ریاض به دست ملک عبدالعزیز آل سعود - به سال 1319 ه.ق 1902 /م - آغاز میشود. در آن زمان دولت عثمانی در آستانه فروپاشی و تفرقه درونی بود1 و حاکمان محلی حجاز و سرزمینهای پیرامونی آن یا خود دستنشاندگان بریتانیا بودند و یا آنکه توان مقابله با استعمار را در خود نمیدیدنددر. چُنین شرایطی، سیاست استعماری 1.فروپاشی نهایی دولت عثمانی بعد از جنگ جهانی اوّل در سال 1343 ه.ق 1922 /م رخ داد و سرزمینهای اسلامی خلافت عثمانی عمدتاً میان بریتانیا و فرانسه تقسیم شد.
