بخشی از مقاله
خلاصه:
فضایسبز از لحاظ زیست محیطی به عنوان شریانهای حیاتی شهرها محسوب میشود. اما در سالهای اخیر در مناطق با اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی، شوری خاک و خشکی، از عوامل محدود کننده رشد گیاهان میباشد. بر همین اساس کوشش بسیاری انجام شده است که از گونههای مقاوم به شوری و خشکی بهرهبرداری شود. توتآمریکایی درختی است مقاوم و عجیب و غریب که دارای تاریخچه طولانی و جالب بوده که در بین مردم ارزش زیادی پیدا کرده است.
هنگامیکه اولین بار در اروپا توسط ساکنین اولیه آن کشت شد خیلی سریع کشت آن در سراسر قاره توسعه یافت، که دلیل این استقبال را میتوان به قابلیت کشت آن در هر نقطه و شرایطی ربط داد. امروزه میتوان این درخت را در اطراف خانههای قدیمی، استراحتگاهها و در امتداد جادهها یافت. این گیاه دارای تاریخچه جذاب و استفادههای اقتصادی زیادی است. تحقیقات و مطالعات زیادی روی متابولیت های ثانویه، مورفولوژی، آناتومی و آفات آن صورت گرفته است. هدف از این رساله ارائه یک گزارش و خلاصهای از دانسته ها و مطالعات جدید از تاریخچه، اکولوژی و تکثیر گونه اخیر میباشد.
مقدمه و هدف :
ایجاد فضایسبز به عنوان مهمترین تعدیل کننده زیست محیطی شهرها ضروری است. استفاده از گونههایی که آب قابل دسترس را با کارایی بیشتر مصرف کرده و قادر به تحمل خشکی و شوری باشند یک هدف عمده جهت بکار گیری در فضای سبز مناطق نیمه بیابانی میباشد. از آنجا که کشور ایران در منطقه گرم و نیمه خشک واقع شده است [1]، اگر چه گونههای گیاهی زیادی وجود دارد که مقاوم به خشکی و شوری هستند ولی توت آمریکایی با توجه به مقاومت در مقابل آفتابسوختگی میتواند راهگشای تنوع در فضای سبز مناطق خشک با آفتاب سوزان باشد ضمن اینکه توت آمریکایی مقاومت خوبی در مقابل انواع آفات و بیماریها دارد و دارای چوبی با ارزش اقتصادی نیز میباشد. در حال حاضر این درخت در فضای سبز شهری ایران جایگاهی ندارد. توتآمریکایی در حدود 40 سال قبل برای تامین اضطراری غذای کرم ابریشم به ایران وارد شده است .[9]
نام و وابستگی:
درخت Maclora pomifera - توتآمریکایی - با نام های زیادی شناخته میشود. بسیاری از نامها بیانگر استفاده خاص از این درخت میباشد .[12] معروفترین نام و یک نام عمومی و مورد پسند برای این گونه osage orange میباشد که پایه سرخ پوستی و بومی دارد و مشخص کننده شباهت میوههای آن به پرتقال میباشد .[9] نامهای دیگر این گونهbodark,hedge horse-aplle,Naranjo chino,hedge,bow wood yellow wood, wood aplle , میباشد.
این گیاه با نام اختصاری MAPO نیز شناخته میشود .[11] نام علمی آن Maclura pomifera میباشد که اصطلاح لاتین آن بیانگر مشخصات میوه بوده و به افتخار زمینشناس مشهور آمریکایی که در قدیم میزیسته، نامگذاری شدهاست. اولین بار در سال 1817 توتآمریکایی به نام Ioxylon pomifera نامگذاری شد بعد به Toxylon pomifera و سپس به Joxylon pomifera تغیر یافت تا اینکه توماس ناکول آنرا به افتخار زمین شناس مشهور آمریکایی Maclura pomifera نامید که نام پذیرفته شده آن در حال حاضر میباشد. هرچند که در جراید از نام Maclura aurantiaca هم زیاد استفاده میشود .[12]
توتآمریکایی جزء خانواده Moracea میباشد. خانواده توت 73 جنس و بیش از 155 گونه دارد که بیشتر آنها گرمسیری هستند، جنس نزدیک به آن Chlorophora است که مربوط به نواحی گرمسیری آمریکا و آفریقاست، نزدیکترین گونه به آن Maclura tinctoria میباشد که بومی پورتریکو و ایسلند است .[9] در مورد تعداد گونههای موجود در جنس Maclura اختلاف نظر وجود اما در بیشتر نظرات برای آن دو گونه در نظر میگیرند. یک هیبرید برای Osage orange وجود دارد با نام Macludrania hybrid که از طلاقی Cadrania tricaspidata و Maclora pomifera var inermis حاصل شده است، Cudrania بومی چین، کره و ژاپن است و با نام توت چینی، خوراکی میباشد .
[12] توتآمریکایی تتراپلوئید است و صفات بدون خار و میوه بودن آن در اصلاح، صفات مطلوب محسوب میشود. صفت بیخاری در گونه ناپایدار است. ارقام خاردار و بیخار آن به صورت تجاری وجود دارد. Maclora pomifera var inermis خاردار و ارقام White shield و Wichita از ارقام بدون خار هستند White shield .[9] یک انتخاب جدید و بی نظیر، دارای رشد قوی با برگ های سبز و براق میباشد. Wichita یک رقم نر، بدون خار، متراکم و از پرطرفدارترین ارقام میباشد که توسط John pair کارشناس باغبانی دانشگاه کانزاز انتخاب شد و بومی اکلاهاما میباشد. Double یکی رقم نر است که ساقههای جوان خاردار هستند .[10]
بوم شناسی و تاریخچه استفاده:
یکی از اسرار گیاه شناسی، محدوده بومی در حال رشد توتآمریکایی است، محدوده بومی و تاریخی این درخت به علت توسعه آن قبل از بررسی دقیق توسط گیاهشناسان مشخص نیست. محدوده بومی پذیرفته شده در سه نقطهی جنوب غربی ارکانزاس، جنوب اوکلاهاما و شمال شرق تگزاس در اطراف رودخانه سرخ میباشد .[9] امروزه میتوان توتآمریکایی را در سرتاسر رودخانه میسیسیپی یافت .[11] اولین استفاده از توتآمریکایی توسط بومیان آمریکا جهت ساخت کمان، دسته ابزار، چماق و رنگ زرد صورت گرفتهاست. چوب سخت و متراکم آن قابلیت استفاده از آن جهت مصارف بالا را میسر ساخته است، استفاده های قدیمی از این چوب در کشورهای اروپایی همچنان ادامه دارد.
شاید اولین استفاده از توتآمریکایی جهت اصطبلهای روباز حیوانات، باد شکن، دیوار زنده و نرده سبز بوده است. تراکم خوب درخت، رشد پرپشت، چوب سخت و کوتاه و خارهای تیز آن باعث استفاده از آن در قدیم به جای سیم خاردار برای کنترل حیوانات شده است. به علت خاردار بودن، مزه تلخ، شاخ و برگ سفت و محکم کمتر مورد استفاده حیوانات قرار میگیرد. چوب به شدت بادوام، انعطاف پذیر و مقاوم به پوسیدگی آن امکان استفاده از آن جهت ساخت رینگ چرخ، چوب حصار و اتصالات راه آهن در قدیم را میسر کرده است. چوب آن با تراکم بالا جهت سوزاندن مناسب نیست و خصوصیات سوخته آن در کوره نسبت به چوب های سبک، شبیه زغال سنگ میباشد.
از پوست ساقه جهت دباغی و از پوست ریشه جهت استخراج رنگ زرد برای رنگ آمیزی سبد و صنایع دستی استفاده میشد. توتآمریکایی به خاطر خار های زیگزاگی روی شاخه ها، مقاومت به خشکی، باد، تکثیر راحت، رشد سریع و تا حدی فرم پذیری و تولید حصار تنگ، درخت مناسبی جهت ایجاد حصار طبیعی برای نگهداری گوسفند، گاو و خوک در قدیم بودهاست. توتآمریکایی دارای چوب قوی و مقاوم به پوسیدگی میباشد، در نتیجه استفاده از آن جهت ساخت حصار و نرده از قدیم معمول بوده است، این مقاومت به پوسیدگی به علت وجود مواد قارچ کش در چوب آن میباشد. یکی از معمولیترین استفاده ها از آن در حال حاظر به عنوان باد شکن میباشد .
[12] اخیرا این گیاه به علت خواص شیمیایی آن که اقتصادی نیز میباشد معروف شده است. خصوصیات متیل استر استخراج شده از بذر توت جهت موتورهای دیزل تایید شده است .[11] یکی از مهمترین استفادههای توتآمریکایی وجود آنزیم proteolytic در میوه آن است. آنزیم پرتولایتیک پروتئینها را به پپتیدها و آمینواسیدها میشکند و در پنیر سازی، تصفیه آبجو، چرمسازی و صنعت نخ استفاده میشود. بیشترین فعالیت این آنزیم در شرایط قلیایی است و با سیستئین و سولفید هیدروژن فعال میشود. این آنزیم در گرما نیز فعال میباشد. محاسبات نشان میدهد که یک میوه کوچک 175 گرمی آن، آنزیم لازم برای انعقاد 1000 کیلو پنیر در دمای 37 درجه در مدت 30 دقیقه را دارد .[12]
میوه توتآمریکایی مملو از آنتیاکسیدان میباشد. آنتیاکسیدانها نقش مهمی در مقاومت بدن انسان به بیماریها دارند. ایزوفلاونها دارای فعالیت آنتیاکسیدانی قوی هستند، دو ایزوفلاون به نامهای osajin و pomiferin در میوه توتآمریکایی وجود دارد، pomiferin یک آنتیاکسیدان قوی هم تراز C و E است ولی ایزوفلاون osajin هیچگونه فعالیت آنتیاکسیدانی نشان نداده است. اگرچه میوه توتآمریکایی قابل خوردن نیست ولی یک منبع غذایی غنی حاوی عصاره آروماتیک و آنتیاکسیدانی محسوب میشود که استفاده از آن در ساخت مواد آرایشی و بهداشتی در حال گسترش است 2 - و . - 7 اگر چه گزارشی در مورد سمی بودن آن برای گوسفند و یا سایر حیوانات وجود ندارد ولی فرض بر این است که توت آمریکایی سمی است.
گزارشات زیادی در مورد دافع حشرات بودن میوه و شاخصاره این درخت وجود دارد. با وجود اینکه آفات زیادی میتوانند روی این درخت زندگی کنند ولی با این حال یکی از سالمترین گونهها در آمریکای شمال میباشد. چوب این درخت خواص ضد قارچی و آنتی بیوتیک دارد. بذر توت آمریکایی حاوی hemagglutinins میباشد که روی گلبولهای قرمز اثر بد دارد، اصل فعال ماده در اپیکوتیل دانه وجود دارد و با رشد دانهال مقدارش کم می شود. وجود این ماده در اپیکوتیل یک مکانیسم دفاعی برای بقاء میباشد. بیشترین اهمیت توتآمریکایی به خاطر استخراج متابولیتهای ثانویه از آن از جمله، ترکیبات لاستیکی، آنتیاکسدانها، مواد آنزیمی، رنگدانهها، قارچکشها، حشره کش ها و غیره میباشد .[9]
