بخشی از مقاله
چکیده:
در طی دو دهه اخیر، رشد سریع تجارت الکترونیک که مشخصه اصلی اقتصاد نوین است، به عنوان یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار نقش بسزایی در پیشرفت جوامع داشته است، بطوریکه تجارت الکترونیک سهم قابل توجهی را در تجارت جهانی به خود اختصاص داده و راه را برای رشد سریع تر اقتصادی فراهم کرده است، لذااین مقاله به بررسی تأثیر تجارت الکترونیکی بر رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه می پردازد. از یک مدل اقتصادسنجی پانل دیتا - داده های تابلویی - وآمارها در فاصله زمانی 2010-2000 استفاده میشود. نتایج این بررسی حاکی ازآن است که برای گروه کشورهای در حال توسعه با درآمد بالاتر از متوسط، ضریب متغیر تجارت الکترونیکی مثبت و معنادار است و برای گروه کشورهای با درآمد پایین تر از متوسط متغیر تجارت الکترونیکی ارتباط مثبت خود را با رشد اقتصادی نشان می دهند. دلیل این امر در کشورهای با درآمد بالاتر از متوسط فاصله زیرساخت ها، نقش دولت و چگونگی استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در مقایسه با کشورهای توسعه یافته است.
واژگان کلیدی: تجارت الکترونیکی، رشد اقتصادی، گشتاورهای تعمیم یافته، کشورهای در حال توسعه.
.1مقدمه:
یکی ازبارزترین دگرگونی هایی که همراه باجهانی شدن از دهه ی پایانی قرن بیستم به بعد شاهد آن هستیم رشد سریع فناوری اطلاعات وارتباطات است که افقهای جدیدی برای کسب وکار و تجارت در کشورهای مختلف به خصوص درکشورهای درحال توسعه باز کرده است.تحولات ناشی از فناوری ارتباطات و به مددآن تجارت الکترونیکی،به عنوان بخشی جدایی ناپذیرازفرآیندجهانی شدن،از چنان سرعتی برخورداراست که بسیاری ازکشورها توانسته اند با توسعه زیرساختهای ملی،با هزینه وزمان کمتر فاصله ی خود راباکشورهای توسعه یافته کاهش دهند و جایگاه خود را دراقتصادجهان بیابند. - صرافی زاده،1384،ص. - 11امروزه با پیشرفت روز افزون و رشدچشمگیرابزارهاوتکنولوژی های ارتباطی مدرن،و جایگزینی بسیاری از فعالیت های سنتی، در بخش تجارت نیز حرکت ازسوی تجارت سنتی به سوی تجارت نوین - الکترونیکی - آغاز شده است.دراین میان، کشورهایی بیشتر توانسته انداز این فرصت به وجود آمده بیشترین بهره را ببرند که به وجود آورنده و ترویج دهنده فناوری های نوین و معتقد به اصل رقابت مندی برای حضوردربازارها بوده اند - دژپسند،فرهاد.. - 1384
1دانشجوی کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، گروه اقتصاد، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی. ارومیه.suzan_najari@yahoo.com 2استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه، گروه اقتصاد، واحد ارومیه. دانشگاه آزاد اسلامی. ارومیه m_arsalanbod@yahoo.com1026 به طوری کلی کلیه کشورهااعم ازتوسعه یافته ودرحال توسعه،دستیابی به این فن آوری راگریز ناپذیر دانسته وبه سرعت در حال بررسی، راه اندازی و یا گسترش تجارت از طریق اینترنت - تجارت الکترونیکی - در کشور خود می باشند - هادیان، 1389،ص. - 11
.2مبانی نظری:
.1-2تجارت الکترونیک:
تجارت الکترونیکی مفهوم وجریان قدرتمندی است که زندگی بشر را دستخوش تغییرات اساسی کرده است. می توان تجارت الکترونیکی رادرقالب استفاده ازارتباطات الکترونیکی برای ایجادارتباط میان فعالیت های اقتصادی تعریف کرد.همچنین تجارت الکترونیکی مجموعه ای ازفناوری هااست که توسط فرآیندالکترونیکی،سبب ذخیره سازی وانتقال اطلاعات به حجم وسیعی ازکاربران شده،تعریف میشود.
سازمان توسعه وهمکاری های اقتصادی،تجارت الکترونیکی راچنین تعریف کرده است:انجام تجارت کالاها و خدمات ازطریق شبکه جهانی وب،چه آن دسته ازکالاهاوخدماتی که قابلیت ارائه و تحویل ازطریق شبکه جهانی وب را دارندوخواه آنهایی که این قابلیت درآنها وجود ندارد.می توان نتیجهگیری کرد که زمینه های کاربرد تجارت الکترونیکی بسیارگسترده تراز مبادله ی کالا،خدمات و وجوه است.به همین دلیل ودرتعریف وتبیین سیاست های مورد نظربایدعلاوه بر کاربردهای بالفعل،به کاربردهای بالقوه آن نیز توجه داشت.از این رو،دراقتصاد نوین،تجارت الکترونیکی به عنوان یکی از پایه های رشد اقتصادی مورد توجه است وادبیات موضوع قابل توجهی را در مباحث جهانی شدن و رشداقتصادی به خوداختصاص داده است.تجارت الکترونیک،اقتصاد و جامعه رامتحول کرده ومزایای فراوانی برای سازمان ها،مشتریان و جامعه در بردارد.تجارت بین المللی مرزهای زمان و مکان را درهم نوردیده وباعث کاهش هزینه کالاها و خدمات برای مشتریان میشود.از طرف دیگر این پدیده با فراهم آورن امکان کاردرمنزل ویا ایجاد امکان خرید درمنزل باعث کاهش تعداد مسافرتها و در نتیجه ترافیک و آلودگی کمتر و در یک کلام افزایش سطح استانداردزندگی مردم شده است - شیرخدایی، 1384،ص. - 19
درگذشته تجارت نوعا به صورت چهره به چهره بین دوطرف صورت می گرفت.امادر طول قرن هاودهه ها تجارت روندی پیچیده به خود گرفت.در حال حاضر،درصد بالایی از معاملات تجاری دیگربه صورت چهره به چهره صورت نمی گیرد،بلکه ازطریق تلفن یاپست الکترونیک و با تبادل پول های جدید پلاستیکی انجام میشود.تجارت الکترونیک را می توان بدین گونه نیز تعریف کرد: خرید و فروش اطلاعات،محصولات و خدمات از طریق شبکه های رایانه ای،ما این تعریف را تسری داده و مسائل زیر رانیزدرآن می گنجانیم؛ حمایت از کلیه اشکال معاملات تجاری از طریق ساختارهای دیجیتال وعناصر آن عبارتنداز:بازارالکترونیک،تبادل الکترونیک داده و تجارت اینترنتی - صرافی زاده، 1383، ص. - 5
.2-2رشد اقتصادی:
تاریخ اقتصاد ما می آموزد که رشد، فرآیندی آهسته و بطئی نیست، بلکه مقوله ای است که فرآیند بهره گیری از ابداع و اختراعات و گسترش فناوری ها شتاب آن را در بستر زمان تغییر می دهد.هر چند بسیاری از کشورهای در حال توسعه در مسیر رشد اقتصادی حرکت می کنند، نرخ رشد اقتصادی و پایداری آنکه به عنوان عامل توسعه اقتصادی مطرح میشود، تفاوت آشکار بین کشورهای در حال توسعه عقب مانده و بازارهای نوظهور است . رشد اقتصادی، فرآیندی است که طی آن، ظرفیت مولد یک اقتصاد طی زمان افزایش مییابد که در این حالت، سطح درآمد و تولید بالا می رود.
.3-2رابطه ی تجارت الکترونیکی و رشد اقتصادی:
در دهه اخیر،رشد معنی داری در فن آوری اطلاعات و ارتباطات - - ICT ملاحظه میشود.گسترش بهره گیری از این فناوری ها به رشد سریع »تجارت الکترونیکی« به منزله فعالیتی اقتصادی منجر شده است..به علاوه، تجارت الکترونیکی یکی از مهم ترین موانع تجارت، یعنی» فواصل جغرافیایی« را حذف می کند. مهم ترین موانعی که کشورهای در حال توسعه در مسیر گسترش تجارت الکترونیکی با آن مواجه اند،عبارتند از: الف - مشکلات مربوط به خلق زیر ساختارهای فنی و فیزیکی داخلی در حد انبوه؛ ب - سطوح پایین درآمدی؛ ج - کمبود سرمایه انسانی.
.3پیشینه تحقیق:
• اناهید، محمد.عباس نژاد، طیبه. در مقاله ای با عنوان تأثیر تجارت الکترونیکی بر اقتصاد به بررسی پرداخته است.نتایج بدست آمده نشان میدهد بازاریابی الکترونیکی امکانات و تسهیلات جدیدی را برای رسیدن به چرخه اقتصاد توسعه یافته و مبادلات بسیار ساده تر و گسترده تر طی می کند.
• گودرزی، آتوسا. در مقاله ای با عنوان بررسی آثار متقابل تجارت الکترونیکی و رشد اقتصادی به بررسی می پردازد.نتایج نشان میدهد که دستیابی به منافع قابل ملاحظه ی بالقوه ی ناشی از انقلاب الکترونیک برای همه ی کشورها به طور مساوی امکانپذیر نیست. این خود سبب بروز و تقویت شکاف دیجیتالی و رشد سریع آن بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته میشود.
• پاجالا وجاوالا - 2007 - در این مطالعه مشخص شد در سایر کشورهای عضو گروه 7 سهم فناوری اطلاعات و ارتباطات در تولید به اندازه نیمی از سهم فناوری اطلاعات و ارتباطات در تولید آمریکا نیز نبوده است. آنها همچنین شواهد جدیدی برای تخمین میزان استفاده و تولید فناوری اطلاعات و ارتباطات نسبت به رشد اقتصادی در فنلاند تهیه کردند. این بررسی نشان داد که سهم استفاده از فناوری اطلاعات وارتباطات نسبت به رشد تولید در بخش بازارهای فنلاند از0/3درصددراوایل دهه1990 به0/7درصددراواخر1990افزایش یافته است.
• باندلا - 2012 - به بررسی رابطه بین رشد اقتصادی و توسعه انسانی بر طبق مشاهدات تجربی در 40 کشور با به کارگیری روش مدل های چند متغیره رگرسیونی پرداخته و نتایج تحقیق وی بیانگر وجود رابطه بسیار قوی بین رشد اقتصادی و سرمایه انسانی در میان این کشورهااست.دراین مطالعه به تمرکز بهبود توسعه انسانی و رشداقتصادی باسیاست های سیاسی وفناوری سرمایه گذاری تاکید شده است.
.4روش شناسی:
در مطالعه حاضر ما، با بهره گیری ازروش داده های تابلویی دردوره - - 2000-2010آزمون می گردد.روش اقتصادسنجی مورد استفاده در این مقاله روش گشتاوری تعمیم یافته - - GMMمی باشد.بااستفاده ازنرم افزار های stataو Eveiws اقدام به تخمین مدل می کنیم.
.5مدل های خطی:
:TEتجارت الکترونیک
:GDPرشد تولید ناخالص داخلی
